ააფ

მინი-დოსიე

მიხეილ ჯიბუტი - დაიბადა 1954 წლის 11 აპრილს, ჩოხატაურის რაიონის სოფელ შუა ამაღლებაში. აქვე დაამთავრა საშუალო სკოლა.

1972 წელს ჩაირიცხა თბილისის ივანე ჯავახიშვილის სახელობის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ეკონომიკის ფაკულტეტზე პოლიტიკური ეკონომიის სპეციალობით, სადაც 3 კურსი დაჰყო და შემდეგ იგივე სპეციალობით გააგრძელა სწავლა მოსკოვის მ. ვ. ლომონოსოვის სახელობის სახელმწიფო უნივერსიტეტში, რომელიც 1977 წელს დაამთავრა.

1.11.1977-1.11.1980 წწ. თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში ასპირანტი

1.4.1979-1.4.1980 წწ. მოსკოვის ლომონოსოვის სახელობის სახელმწიფო უნივერსიტეტში სტაჟიორ-მკვლევარი იყო.

1981-1992 წწ. მუშაობდა საქართველოს სსრ მეცნიერებათა აკადემიის ეკონომიკისა და სამართლის ინსტიტუტში ჯერ უმცროს, მერე უფროს მეცნიერ-თანამშრომლად, წამყვან მეცნიერ მუშაკად და შემდეგ საქართველოს ეკონომიკის განვითარების გამოცდილების განზოგადებისა და ქართული ეკონომიკური აზრის ისტორიის განყოფილების გამგედ.

1.3.1985-1.6.1986 წწ. სსრკ მეცნიერებათა აკადემიის ეკონომიკის ინსტიტუტში სტაჟიორ-მკვლევარია.

2.03.1992-4.11.1992 წწ. საქართველოს რესპუბლიკის მინისტრთა კაბინეტში იყო ჯერ სახელმწიფო მრჩეველი ეკონომიკურ საკითხებში, ეკონომიკური რეფორმების შტაბის ხელმძღვანელის მოადგილე და მერე წამყვანი სახელმწიფო მრჩეველი.

1992 წლის 11 ოქტომბრის არჩევნების შედეგად საქართველოს პარლამენტის წევრი გახდა, თუმცა მალევე ქვეყნის ეკონომიკის მინისტრად გადაიყვანეს.

11.1992-12.1993 წწ. იყო საქართველოს რესპუბლიკის ეკონომიკის მინისტრი.

01.1994-04.1994 წწ. საერთაშორისო სავალუტო ფონდის ვენის გაერთიანებული ინსტიტუტის მსმენელია.

06.1994-11.1995 წწ. - საქართველოს გარდამავალი პერიოდის ეკონომიკისა და ეკონომიკური პოლიტიკის კვლევის ცენტრს ხელმძღვანელობდა.

11.1995-11.1999 წწ. - იყო საქართველოს პარლამენტის წევრი, საფინანსო-საბიუჯეტო კომიტეტის თავმჯდომარის მოადგილე.

12.1999-07.2000 წწ. - საქართველოს ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის მოადგილედ მუშაობდა.

07.2000-07.2001 წწ. – საქართველოს ეკონომიკის, მრეწველობისა და ვაჭრობის სამინისტროს ფასების სახელმწიფო ინსპექციის უფროსია.

07.2001-03.2002 წწ. - საქართველოს ეკონომიკის, მრეწველობისა და ვაჭრობის მინისტრის მოადგილის თანამდებობა ეკავა.

13.09.2001 წლიდან დღემდე საქართველოს ეკონომისტთა ასოციაციის თავმჯდომარეა.

03.2002-09.2005 წწ. საქართველოს ფასიანი ქაღალდების ეროვნული კომისიის თავმჯდომარე იყო.

14.01.2005 წლიდან საქართველოს პრეზიდენტთან არსებული ეკონომიკური საბჭოს წევრია.

11.2005-05.2006 წწ. იყო თბილისის ივანე ჯავახიშვილის სახელობის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ეკონომიკისა და ბიზნესის ფაკულტეტის დეკანი.

06.2006-06.2007 წწ გაეროს განვითარების პროგრამის პოლიტიკურ მრჩევლად მუშაობდა.

11.2006 წლიდან ეფექტიანი მმართველობის სისტემის და ტერიტორიული მოწყობის რეფორმის სახელმწიფო კომისიის წევრია.

01.2009 წლიდან არის საქართველოს საპატრიარქოს წმ. ანდრია პირველწოდებულის სახელობის ქართული უნივერსიტეტის სრული პროფესორი, ეკონომიკისა და ბიზნესის მართვის ფაკულტეტის ეკონომიკის მიმართულების ხელმძღვანელი.

მიხეილ ჯიბუტს აქვს ეკონომიკის მეცნიერებათა კანდიდატისა და დოქტორის სამეცნიერო ხარისხები. ის 150-ზე მეტი სამეცნიერო შრომის ავტორია.
ჰყავს მეუღლე და 2 შვილი.

- ბატონო მიხეილ, მოსკოვში 2-ჯერ იყავით სტაჟიორ-მკვლევარი: პირველად, 1979 წლის 1 აპრილიდან 1980 წლის 1 აპრილამდე, მოსკოვის ლომონოსოვის უნივერსიტეტში და მეორედ, 1985 წლის 1 მარტიდან 1986 წლის 1 ივნისამდე, სსრკ მეცნიერებათა აკადემიის ეკონომიკის ინსტიტუტში. ეს რა მიზანს ემსახურებოდა?

- ეს სამეცნიერო ხარისხის სხვადასხვა ეტაპთან იყო დაკავშირებული: ერთი საკანდიდატო დისერტაციის და მეორე უკვე სადოქტორო დისერტაციის მომზადებასთან.

- მერე რამდენიმე წელი ეკონომიკის ინსტიტუტში იმუშავეთ...

- ეკონომიკის ინსტიტუტში საკანდიდატო დისერტაციის დაცვის შემდეგ მივედი. ძირითადად იქ `ავიდგი ფეხი~; იქ ვმუშაობდი 1992 წლამდე, სანამ სახელმწიფო სამსახურში წავიდოდი და გავიარე ყველა საფეხური უმცროსი მეცნიერ მუშაკიდან განყოფილების გამგემდე. პარალელურად ივანე ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში ვასწავლიდი.

- იმ განყოფილებას საინტერესო სახელწოდება ჰქონდა - საქართველოს ეკონომიკის განვითარების გამოცდილების განზოგადებისა და ქართული ეკონომიკური აზრის ისტორიის განყოფილება.

- დიახ, იყო ასეთი განყოფილება. ეს განყოფილება აკადემიკოსმა პაატა გუგუშვილმა შექმნა და შემდეგ მან მუშაობა დემოგრაფიისა და სოციოლოგიის მიმართულებით გააგრძელა. მე მერგო ბედნიერება, რომ ინსტიტუტში პირველი არჩეული განყოფილების გამგე ვყოფილიყავი. რაც შეეხება განყოფილების სახელწოდებას, აქ არის 2 თემა. მოკლედ თუ ვიტყვით, ეს არის ქვეყნის ეკონომიკური ისტორია და ქვეყანაში ეკონომიკური აზროვნების ისტორია.
ეკონომიკური ისტორია ეს არის მოცემული ქვეყნის გამოცდილება. როგორც ადამიანის ცხოვრებაში არსებობს მისი ცხოვრებისეული გამოცდილება, გავლილი გზა, _ ასევე ნებისმიერ ქვეყანას აქვს მისი ცხოვრებისეული გამოცდილება, გავლილი გზა და ამის ცოდნა არის აუცილებელი. როდესაც შენ გინდა განსაზღვრო მისი მომავალი, ან პროგნოზი და ასე შემდეგ, უნდა შეისწავლო მისი ისტორია, რადგან ეს მიბმული არის ტრადიციებთან, იმ ჩვევებთან, რომლებიც ეკონომიკაში აქვს მოცემულ ერს თუ ქვეყანას, ეკონომიკურ კულტურასთან. საქართველოში მაგალითად ვაზისა და მევენახეობის კულტურას თუ მიადევნებ თვალს, აქ იმ დონეზეა ეს ტრადიციულად გადმოსული, რომ მას თითქმის აღარ სჭირდება ახალი ადამიანების ცოდნის შეტანა. აქ უკვე ტექნოლოგიური და სხვა სიახლეების შეტანაა საჭირო. მაგრამ შენ თუ საქართველოში შემოიტან მაგალითად კაკაოს ან ყავის წარმოებას, ამის უნარ-ჩვევები არ გვაქვს, ეს უკვე სხვა გამოცდილებაზეა დაფუძნებული. ამის შესწავლა აუცილებელია, იმიტომ რომ სხვა ტექნოლოგია შემოიტანო და იცოდე, რა ნიადაგი ხვდება მას; ანდა, რა მიმართულებით განვითარდე შენ, სად ხარ შენ კონკურენტუნარიანი მოსახლეობით და შენი ისტორიით. ეს ერთი. რაც შეეხება ქართულ ეკონომიკურ აზრს, ეს კიდევ მეორე მნიშვნელოვანი მიმართულებაა, თუ როგორ აზროვნებდა ამ სფეროში ქართველი კაცი და როგორ აზროვნებდნენ მისი წარმოჩინებული ეკონომისტები, მეცნიერები ეკონომიკასთან დაკავშირებით; როგორ სწავლობდნენ იმას, რაც მის ქვეყანაში, თუ ზოგადად სხვაგან იყო. ესეც მნიშვნელოვანია. მაგალითად, შეიძლება ქართველმა კაცმა ინგლისურად დაწეროს წიგნი. ეს არ არის ქართული ეკონომიკური მეცნიერება, ქართული ეკონომიკური ცოდნა. ეს არის ინგლისური ეკონომიკური ცოდნა, თუმცა ქართველი წერს. მაგრამ როდესაც არსებობს ინგლისური წიგნი და ქართულად გადმოთარგმნი, ის უფრო მეტი ქართული ცოდნის დამამკვიდრებელია, ვიდრე ქართველი კაცის მიერ ინგლისურად დაწერილი წიგნი. ეს ძალიან მნიშვნელოვანია, ამიტომ ამასაც უნდა ყურადღების მიქცევა. ეს პრობლემატიკა ჩვენ ახლაც გვაქვს _ მთარგმნელობითი საქმიანობა და გადმოტანა. ერის აზროვნების კულტურა სწორედ მაშინაა, როდესაც მას შეუძლია მსოფლიოში არსებული ყველა მეცნიერების საკუთარ ენაზე გადმოცემა, საკუთარ ენაზე აზროვნება და საკუთარ ენაზე განვითარება.

- ამ თვალსაზრისით ჩვენთან რა მდგომარეობაა?

- ჩვენ გვაქვს გამობრწყინებები, თუმცა ჩამოყალიბებული ქართული ეკონომიკური სკოლები, რომლებიც უწყვეტად ვითარდებოდა, არ იყო, ვინაიდან სხვადასხვა გავლენის ქვეშ ექცეოდა. მაგალითად, 70 წელი საბჭოთა კავშირის გავლენის ქვეშ და იდეოლოგიზებული იყო და ასე შემდეგ. თუმცა, არაპოლიტიზებულია მის შიგნით ის სფეროები, რაც მაგალითად ეკონომიკური ისტორიის კვლევას შეეხება. აგრარული და დარგობრივი სექტორები მაინცდამაინც პოლიტიზებული არ იყო, მაგრამ თეორიებს რაც შეეხება, მაგალითად, პოლიტიკური ეკონომია, მაკროეკონომიკა და სხვა, პოლიტიზებული იყო. ამიტომ ასეთი იყო ამ განყოფილების ძირითადი მიმართულებები.

- დღეს როგორ შეაფასებთ ქართულ ეკონომიკურ აზრს? თქვენ ბრძანეთ, 70 წელი საბჭოთა გავლენის ქვეშ იყოო.

- ძალიან ზოგადად თუ ვიტყვით, ქართული ეკონომიკური აზრი დღეს თავისუფალია. თუმცა, მას რამე განსაკუთრებული წარმატებები არა აქვს, ვინაიდან დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდეგ ძალიან ცოტა დაკვეთაა ქართულ ეკონომიკურ პროდუქტზე. ეს, ერთი მხრივ, გარდამავალი პერიოდის ბრალია და მეორე მხრივ, პოლიტიკური ელიტის ბრალიცაა, რადგან პოლიტიკურ ელიტას ჯერ კიდევ ზუსტად არა აქვს გაგებული მართვის დროს ეკონომიკური თეორიის გამოყენების მნიშვნელობა; როცა ქვეყანაში 5 წელიწადში ერთხელ რევოლუცია ხდება, იქ თეორიისთვის არავის სცალია. იქ უფრო ყოველდღიურობა და პრაგმატიზმია. თუმცა, ეს ძალიან მნიშვნელოვანია, იმიტომ რომ 1991 წლიდან დაწყებული დღევანდელობის ჩათვლით, ყველა მმართველი გუნდი საქართველოსი ნახავს სადღაც თეორიას, ნახავს აყვავებულ ქვეყანას და უცებ ის უნდა გადმოიტანოს საქართველოში.
მაგრამ თუ არ იცი შენი ქვეყნის ისტორია, თუ არ იცი თეორია და თუ არ იყენებ იმ ნააზრევს, რაც ქვეყანაშია, მაშინ ეს დაახლოებით იმას ჰგავს, შენს 46 ზომა ტანზე პიერ კარდენის კოსტიუმს 54 ზომას რომ იყიდი. ასეთია ჩვენი ეკონომიკა. ყიდულობენ პიერ კარდენის კოსტიუმს, ანუ ეკონომიკურ თეორიას, იმ ქვეყნის გამოცდილებას და იცვამენ თავის 46 ზომა ტანზე. მსოფლიოს გამოცდილება უნდა გამოიყენო, მაგრამ შენი ქვეყნის სპეციფიკის ცოდნის გათვალისწინებით.

- 1992 წელს ეკონომიკურ საკითხებში ჯერ სახელმწიფო მრჩეველი იყავით და მერე წამყვანი სახელმწიფო მრჩეველი, ეკონომიკური რეფორმების შტაბის ხელმძღვანელის მოადგილე მინისტრთა კაბინეტის სახელმწიფო კანცელარიაში. შტაბის ხელმძღვანელი ვინ იყო?

- შტაბის ხელმძღვანელი იყო მაშინდელი ვიცე-პრემიერი რომან გოცირიძე. ეს ის პერიოდია, როდესაც მე მეცნიერებიდან სახელმწიფო სამსახურში გადასვლა მომიწია. ძალიან მნიშვნელოვანი პერიოდია, იმიტომ რომ ამ პერიოდებთან არის დაკავშირებული ფასების ლიბერალიზაცია საქართველოში. სწორედ ჩემს მაგიდასთან გაიარა 300 ათასი ფასის გათავისუფლებამ ერთ დღეს.

1992-93 წლები იყო ძალიან მნიშვნელოვანი, ძალიან რთული ეკონომიკურად, მაგრამ ძალიან სწრაფი - რეფორმების თვალსაზრისით. ამ პერიოდში დაიწყო პრივატიზების ფართო პროგრამა. ამ პერიოდში მოხდა ბინების პრივატიზება, მიწის კერძო საკუთრებაში გადაცემა. ამ პერიოდში გადაწყდა ფულის საკითხი და ასე შემდეგ. ეს პერიოდი ძალიან აქტიურია რეფორმებისა და გადაწყვეტილების თვალსაზრისით. გადაწყვეტილების მიღებიდან მის ცხოვრებაში გატარებამდე ზოგჯერ რამდენიმე დღე იყო და დღეს უკვე 7-8-9 თვე სჭირდება, რომ გადაწყვეტილება პრაქტიკაში განხორციელდეს.

- 1992 წლის 11 ოქტომბრის არჩევნები რომ ჩატარდა, პარლამენტის წევრი გახდით ეროვნულ-დემოკრატიული პარტიის სიით. როდის და როგორ შედგა ედპ-სთან თქვენი კავშირი?

- 1992 წლის მთავრობაში, სახელმწიფო სამსახურში მეცნიერებიდან მისული იყო ძალიან ცოტა. იმ პერიოდში მიზანმიმართულად დაიწყო საზოგადოებაში ეროვნული მოძრაობის ლანძღვა, აბრალებდნენ, ეროვნულმა მოძრაობამ დაგვღუპაო. ასეთ ტალღაზე მივიჩნიე, რომ ჩემი ადგილი იმ ხალხთანაა, რათა ასეთი იმიჯი არ ჰქონდეს და მაშინ ეროვნული მოძრაობის ოფიციალური ფრთა ჩემი დოქტორისა და პროფესორის წოდებით გავაძლიერე.

- არჩევნების წინ?

- დიახ, მე პარტიის წევრი არ ვყოფილვარ და ეს იყო ჩემი საპროტესტო სვლა. მეორე ასეთი პოზიცია მოგვიანებით უკვე ჩოხასთან დაკავშირებით მქონდა, როდესაც ქართული ტრადიციების გინება შემოვიდა მოდაში და გავხდი `ჩოხოსანი~.

- ბატონო მიხეილ, იმ პერიოდში ერთი თვეც არ მოგიწიათ დეპუტატობა, პარლამენტმა ეკონომიკის მინისტრად დაგამტკიცათ. ვინ წარგადგინათ?

- ვფიქრობ, მაშინ გადამწყვეტი როლი მაინც შეასრულა მთავრობაში ყველა იმ პოლიტიკური ძალის ინტერესების გათვალისწინებამ, ვინც ხელისუფლებისადმი იმ მომენტში ასე თუ ისე ლოიალური იყო. ეს გადაწყვეტილების შედეგი იყო. ამ მოლაპარაკებაში ედპ-დან გია ჭანტურია მონაწილეობდა. ედპ-მ მაშინ რამდენიმე სამთავრობო პორტფელი მიიღო და ერთი მე მერგო. ანუ ალბათ, ძირითადი პერსონიფიცირება თუ უნდა მოვახდინოთ, ეს იქნება გია ჭანტურია. ხოლო თუ უნდა ვთქვათ, რა პროცესის გამო მოვხვდი, ეს იყო იმიტომ, რომ მაშინ ხელისუფლება და მთავრობა ყველა პოლიტიკური ჯგუფის ინტერესების საფუძველზე იქმნებოდა.

- სულ ერთი წელი მოგიწიათ ამ თანამდებობაზე იმ დროს ყოფნა და თუ შეიძლება გამოყოთ რამე, რაც თქვენი მინისტრობის დროს, იმ მძიმე პერიოდში, ქვეყანაში გაკეთდა და დღეს გეამაყებათ?

- პირველი ის იყო, რომ მე არც მიცდია სამინისტროში ჩემი გუნდით მივსულიყავი; ანუ ერთ-ერთ მნიშვნელოვნად საკადრო პოლიტიკა მიმაჩნია. ეს იყო ძალიან წყალგამყოფი პერიოდი, როდესაც საზოგადოება დაყოფილი იყო ზვიადისტებად, შევარდნაძისტებად და ასე შემდეგ. მე სამინისტროში არც ერთი კაცი (მათ შორის არც მოადგილეები) არ შემიცვლია. შეიძლება ვიღაცა დავუმატე, ან შეიძლება ჰორიზონტალური გადაადგილება იყო, რომ ჩემი წარმოდგენით, ოპტიმალური მდგომარეობისთვის მიეგნო. აი, ეს იყო, რომელიც დღევანდელი გადასახედიდან ძალიან სწორ გადაწყვეტილებად მიმაჩნია. ეს არ ნიშნავდა იმას, რომ მე მივყევი იმ ხალხს, ვინც იქ დამხვდა;
პირიქით, იმ ხალხის საფუძველზე მე დავსახე ახალი გეგმა და აღმოსავლეთ ევროპის სივრცესა და პოსტსაბჭოთა სივრცეში პირველად ინდიკატური დაგეგმვის სისტემა დავნერგე; ანუ მივიღეთ ჯერ მთავრობის გადაწყვეტილება, შემდეგ უკვე კანონი `ინდიკატური დაგეგმვის შესახებ~. ეს ახლა შეიძლება არც არაფერს ნიშნავს. პირველი კურსის დონეზე ყველამ იცის, რომ ყველა ქვეყანას აქვს სტრატეგიები ეკონომიკური და ასე შემდეგ; თუმცა იმ პერიოდისათვის (1992 წელს), როდესაც ჩვენ `ვანგრევდით~ საბჭოთა კავშირს და გეგმურ მეურნეობას, დოკუმენტის სათაურში ამის შემოტანა, ვფიქრობ, გაბედულობას წარმოადგენდა, ხოლო მის გატანას უზარმაზარი შედეგი ჰქონდა.

- ვისი იდეა იყო?

- ჩემი იყო და ეს იდეა ეფუძნებოდა ზოგადად, იმის ცოდნას: რა არის სხვაგან და რა გჭირდება შენ. თუმცა, ეს არ იყო მარტო წიგნიდან მიღებული ცოდნა.სპეციალურად ვიყავი სამხრეთ კორეაში; შევისწავლე იქ ეს სისტემა, კონსულტაციები გვქონდა და ჩვენი იდეა დაფუძნებული იქნა ერთი მხრივ გამოცდილებაზე, მეორე მხრივ _ ჩვენს ცოდნაზე; იმიტომ რომ ეკონომიკის ინსტიტუტში დაგეგმვისა და პროგნოზირების დიდი ცოდნა იყო. მართალია, პირველი პროექტი გავაკეთე. ინდიკატური დაგეგმვის სისტემა მართალია სრულფასოვნად ვერ განხორციელდა საბიუჯეტო ფინანსების ნაკლებობის გამო, თუმცა იარსება 2006 წლამდე, ვიდრე `ნაციონალურმა~ ხელისუფლებამ არ გააუქმა.

მეორე მნიშვნელოვანი საკითხი იყო ანტიმონოპოლიური სამსახურის შექმნა, რომელიც მანამდე არ არსებობდა. მართალია, ის სამინისტროს შემადგენლობაში შევქმენი, მაგრამ თავისთავად ასეთი გარღვევა იყო კიდევ პოლიტიკაში.

ასევე მნიშვნელოვანი საკითხი იყო ფასების რეფორმა. ერთია, რომ მანამდე ფასები გათავისუფლდა, მაგრამ საბაზრო ეკონომიკა არ არის მარტო ფასების გათავისუფლება. ზოგს ჰგონია, რომ თავისუფალი ფასი ეს არის უკონტროლო ფასი, რაც არასწორია. ფასი გათავისუფლდა, ანუ უნდა ჩამოყალიბდეს ბაზარზე; მაგრამ ფასი ბაზარზე ნორმალურად და ბუნებრივად რომ ჩამოყალიბდეს, ამ პროცესს დაცვა სჭირდება. თავისუფალი ფასწარმოქმნის დროს ფასების წარმოქმნის თავისუფლებას სჭირდება საკანონმდებლო დაცვა.
ფასების სისტემის შექმნა და მოწესრიგება ყველა ქვეყანას სჭირდება. მივიღეთ კანონი `ფასებისა და ფასწარმოქმნის შესახებ~. ეს ძალიან მნიშვნელოვანია. ამ კანონმაც იმოქმედა და მერე, სამწუხაროდ, წინა ხელისუფლების დროს გაუქმდა, რაც ძალიან ცუდია.

მოკლედ რომ ვთქვათ, იმ პერიოდში ქვეყანაში ძალიან რთული სიტუაცია (სამხედრო დაპირისპირებები და ასე შემდეგ), ძალიან ბევრი პრობლემა იყო.
ფული არ გვქონდა. იმ პერიოდთან დაკავშირებით გვქონდა ასეთი გადაწყვეტილება: ჩვენი პოტენციალი გამოვიყენოთ იმისათვის, რომ იქ, სადაც ფული არ არის საჭირო, წესრიგი ქაღალდზე მაინც დავამყაროთ ისე, რომ იმ დასავლეთისთვის, საითაც ჩვენ მივისწრაფვით, ჩვენი კანონმდებლობა და ჩვენი საკანონმდებლო ენა გასაგები იყოს. მისი წარმომადგენელი საქართველოში რომ ჩამოვა, მან, გარდა გასტრონომიული საკითხებისა, დაინახოს, რომ შენთან კანონები ლაპარაკობენ იმ ენაზე, არის იგივე თამაშის წესები, რაც მასთან. სხვათა შორის, ეს პრობლემა დღესაც არის.

- მაშინ სულ ერთი წელი იყავით ეკონომიკის მინისტრი. ერთი წლის შემდეგ, 1993 წლის ოქტომბერში მინისტრობიდან გადადექით.

- ეს დაკავშირებული იყო ისეთი რთული პოლიტიკური საკითხის გადაწყვეტასთან, როგორიც საქართველოს დსთ-ში შესვლა-არშესვლა გახლდათ. მოგეხსენებათ, იმ დროს ქვეყანაში რა უმძიმესი მდგომარეობაც იყო. ედპ-მ, თვითონ გია ჭანტურიამ დსთ-ში შესვლის იდეას მხარი არ დაუჭირა.

- შევარდნაძემ მოაწერა ხელი საქართველოს დსთ-ში შესვლას.

- სხვათა შორის, აქ ის დეტალია, რომ მაშინდელი ხელისუფლება კომპრომისზე არ წავიდა. პოლიტიკაში არის კომპრომისები. გიაც იყო მზად წასულიყო კომპრომისზე ასეთი დათქმით, რომ დსთ-ში ჩვენ შევდივართ არა იმიტომ, რომ ეს ქართველი ხალხის სურვილია, არამედ ქართველი ხალხის გადარჩენისთვის, სახელმწიფოებრიობის გადარჩენისთვის სხვა გამოსავალი არ არის. თუ შენ დაგიტოვებდნენ ასეთ სვლას, მაშინ შეიძლებოდა პროტესტი არ გამოგეთქვა.
არადა, ითქვა, რომ ეს არის ქართველი ხალხის დიდი ხნის ოცნება, ახლა დადგა მისი აღსრულების სანუკვარი მომენტი და ამიტომ შევდივართ! ამას მოყვა ედპ-ის გაცხადება, რომ ის გადის ხელისუფლებიდან და როცა მე ეს გავიგე, მიუხედავად იმისა, რომ პარტიული არ ვიყავი და პარტიის გადაწყვეტილება ჩემზე არ ვრცელდებოდა, დავტოვე პოსტი.

- მაშინ ირინე სარიშვილმა ვიცე-პრემიერის და ირაკლი ქადაგიშვილმა საბაჟოს უფროსის პოსტები დატოვეს.

- შედარებით უფრო ქვედა პოსტებზეც ბევრი მუშაობდა და მათაც დატოვეს. აი, ასეთი დემარში იყო ედპ-ს მხრიდან. ეს ძალიან საინტერესო და კარგი გაკვეთილი იყო საქართველოში პოლიტიკური ცხოვრებისათვის. წლების შემდეგ, ძალიან კრიტიკულ მომენტში, საქართველომ დატოვა დსთ და კარგად გამოჩნდა, რომ ედპ-ის ის ნაბიჯი სწორი ყოფილა. თუმცა, ეს საკითხი ჯერ მაინც არ არის სათანადოდ შესწავლილი; მაგალითად, ალბათ, საინტერესო იქნებოდა რომელიმე ისტორიკოსმა სტუდენტმა, ან მაგისტრანტმა რომ დაწეროს, თუ როგორ განვითარდა და როგორ დალაგდა იმათი პოლიტიკური ისტორია, ვინც მაშინ დსთ-ში ყოფნას უჭერდა მხარს, შემდეგ დსთ-დან გამოსვლას დაუჭირა მხარი. მათგან ბევრი ახლა ისე აგინებს დსთ-ს, თითქოს თვითონ არ მიეცეს ხმა იქ შესვლისთვის.

- 1994-95 წლებში საქართველოს გარდამავალი პერიოდის ეკონომიკისა და ეკონომიკური პოლიტიკის კვლევის ცენტრის ხელმძღვანელი იყავით.

- ეს უკვე ჩემი უმუშევრობის პერიოდია. ვგულისხმობ იმას, რომ სახელმწიფო სამსახურში აღარ ვიყავი. შევქმენით არასამთავრობო ორგანიზაცია, დავიწყეთ იქ მუშაობა და რაღაცა პერიოდი იარსება.

მინისტრობის შემდეგ ძალიან ბევრ ადგილას ვასწავლიდი. პედაგოგიური საქმიანობა მე არ შემიწყვეტია. 1978 წლიდან რომ დავიწყე, დღემდე მასწავლებელი ვარ.

- 1995-99 წლებში ისევ დეპუტატი იყავით. ასევე იყავით საფინანსო-საბიუჯეტო კომიტეტის თავმჯდომარის მოადგილე.

- ზურაბ ჟვანია გახდა იმ მოწვევის პარლამენტის თავმჯდომარე და ვფიქრობ, პარლამენტარიზმის იდეას, ანუ როგორიც უნდა იყოს პარლამენტი, ყველაზე ახლოს 1995-99 წლების პარლამენტი მიუახლოვდა. თუ 1992-95 წლების პარლამენტს ჰქონდა ის ნაკლი, რომ დავუშვათ გამსახურდიას მომხრე პოლიტიკოსები მასში არ მონაწილეობდნენ, 1995-99 წლების პარლამენტში ეს მთლიანად შეივსო, იყვნენ ისეთებიც, ვინც გამსახურდიას დროსაც იყო ხელისუფლებაში და ამიტომ პოლიტიკური სპექტრი მნიშვნელოვნად იყო წარმოდგენილი და პირველად ჩამოყალიბდა პარლამენტარიზმი თავისი უმრავლესობით, უმცირესობით, თავისი პოზიციით, ოპოზიციით.
პარლამენტში შეიქმნა პოლიტიკური კონიუნქტურა, მისი ლობიზმი და ასე შემდეგ. ამაში ძალიან დიდი დამსახურება ზურაბ ჟვანიას მიუძღვის. ძალიან შედეგიანი იყო ამ პერიოდის პარლამენტი. მან 700-ზე მეტი კანონი მიიღო, რაც რამდენჯერმე აღემატება ყველა სხვა მოწვევის მიერ მიღებულის რაოდენობას.

- მათ შორის, საგადასახადო კოდექსიც მიიღო 1997-ში.

- რაც შეეხება ჩემს დამოკიდებულებას, თუნდაც ოპოზიციაში ყოფნის პოზიციიდან, ჩვენი, ანუ ოპოზიციის გაკეთებული (კიდევ სხვა ექსპერტები გვეხმარებოდნენ) საგადასახადო კოდექსის პროექტი ზურაბ ჟვანიას საჯაროდ გადავეცი პლენარულ სხდომაზე. შემდეგ ის გახდა საგადასახადო კოდექსის ბაზა და ეს ძალიან მნიშვნელოვანი იყო.

- ოპოზიციამ მოამზადა საგადასახადო კოდექსის ბაზა?!

- დიახ, თუმცა გადასახადების განაკვეთები და შეღავათები ხელისუფლებამ განსაზღვრა. ძალიან წინ წავიწიეთ. ამ დროისთვის საბიუჯეტო კანონმდებლობაში პირველად გაჩნდა კლასიფიკატორი. ერთ-ერთი მთავარი ინიციატორი ვიყავი საბიუჯეტო ოფისის შექმნისა ამ პერიოდში და ასე შემდეგ.

- მის ხელმძღვანელად რომან გოცირიძე თქვენ მიიყვანეთ?

- მისი მოწვევა ჩემი იდეა იყო, რადგან მიმაჩნია, რომ თუ ახლადშექმნილი სტრუქტურაა, ხელმძღვანელად უნდა მოიწვიო ძლიერი პიროვნება, რომ იმ სტრუქტურას ავტორიტეტი შეუქმნას. როცა სტრუქტურა ძლიერია, მაშინ მთლად კარგი ვარიანტია, თუ ძლიერი ხელმძღვანელი ეყოლება; თუმცა, სუსტი ხელმძღვანელი ძლიერ სტრუქტურას არ ავნებს. სტრუქტურა უნდა იყოს ძლიერი. საბიუჯეტო ოფისის შემდგომი ცხოვრება აჩვენებს, რომ ის ვერ ჩამოყალიბდა იმდენად ძლიერ სტრუქტურად, რომ შემდეგ მასზე ზეგავლენა ვერ მოეხდინა სხვა განწყობებს, ან უფროსების ცვლილებას.

- დღევანდელ პარლამენტს თუ შეადარებთ იმ დროინდელს?

- არა, მე არ ვადარებ. პარლამენტარების შედარება არ შეიძლება, იმიტომ რომ დღევანდელი პარლამენტი ემიგრაციაშია. აბსოლუტურ ნონსენსად მიმაჩნია, როდესაც პარლამენტი დედაქალაქში არ არის. დღევანდელი პარლამენტი არის გაუგებრობა. შეუძლებელია მისი შედარება იმ პარლამენტთან, რომელიც არსებობს თბილისში. ქუთაისში არსებული პარლამენტი პოლიტიკური ნონსენსია. დღევანდელი პარლამენტი არის და იქნება ისტორიაში გამოხატულება იმისა, თუ როგორ არ უნდა დაიხარჯოს ხალხის ფული, როგორ ფლანგავდა მას წინა ხელისუფლება და როგორ აგრძელებს დღევანდელი ხელისუფლება ფულის ფლანგვას.

- პარლამენტი თბილისში დასაბრუნებლად ემზადება.

- დღევანდელი ხელისუფლების არაეფექტიანობის მაჩვენებელია ის, რომ 1 წლის განმავლობაში თბილისში გადმოსვლა და არსებულ შენობაში მუშაობის დაწყება ვერ მოახერხა. როდესაც 95 წლის პარლამენტი იქ გადავედით, ის შენობა დამწვარი იყო და რემონტის პარალელურად მიდიოდა მუშაობა. ამიტომ კონფორმიზმით და განწყობით დღევანდელი პარლამენტი წინა პარლამენტს ჰგავს.

- ისევ თქვენს ბიოგრაფიას მივყვეთ. დეპუტატობის მერე ჯერ ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის, შემდეგ კი ეკონომიკის, მრეწველობისა და ვაჭრობის მინისტრის მოადგილე იყავით თითო წლით. ეკონომიკის სამინისტროში გასაგებია და, ჯანდაცვის სამინისტროში რა გევალებოდათ?

- ამ პერიოდს მე ვეძახი გამოტოვებული საფეხურების გავლას. ვიყავი მინისტრი, მაგრამ არ ვიყავი ნამყოფი მინისტრის მოადგილედ. ამიტომ იმ გამოტოვებულ საფეხურებს ვავსებდი! მაგრამ ეს არ იყო ისეთი ეკლექტური, ანუ სადაც გეტყვიან, იქ რომ მიდიხარ. შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროში მე ვაგრძელებდი დარგისთვის ინდიკატური დაგეგმვის სისტემის დანერგვას და იმ რეფორმას, რომელიც ეხებოდა მაშინ მთელ ქვეყანას ეკონომიკაში და მეორე მხრივ, ეხებოდა ჯანმრთელობის ეკონომიკის რეფორმას. ჯანმრთელობის ეკონომიკის რეფორმა ძალიან მნიშვნელოვანი იყო. მაშინაც ძალიან მნიშვნელოვანი ნაბიჯები გადაიდგა და სამწუხაროდ, ის შემდეგ ისე არ განხორციელდა, რადგან მაშინ ჯანმრთელობის დაცვის ოპტიმიზაციაზე იყო საუბარი; უნდა ყოფილიყო წერტილოვანი საბაზო, მუნიციპალური და საქვეყნო უფასო დაწესებულებები და იმის პარალელურად კიდევ უნდა ყოფილიყო კომერციული დაწესებულებები. საქმე ისაა, რომ ჯანდაცვაში 2 მიმართულებაა. ერთია, რომელიც არ შეიძლება დაეფუძნოს საფინანსო ანგარიშგებას და მომგებიანობის პრინციპს, თვითანაზღაურების პრინციპს და მას სახელმწიფომ უნდა დაუჭიროს მხარი; მაგალითად, ეპიდემიოლოგიის სამსახური არ შეიძლება დაყვანილ იქნას კომერციულ ნიადაგზე. მეორეა ისეთი სფერო, როგორიცაა გულსისხლძარღვთა, ონკოლოგიური მიმართულებები, რომლებიც არ შეიძლება დაიყვანო პაციენტის ჯიბეზე, ვინაიდან თავისი ჯიბით ვერც ერთი პაციენტი ვერ უზრუნველყოფს და არც იმდენი პაციენტი გეყოლება, რომ მათ უზრუნველყონ იმ აპარატურებისა თუ ტექნოლოგიების შეძენას, რაც ვთქვათ ონკოლოგიურს, ან გულის ქირურგიას სჭირდება. ეს სახელმწიფომ უნდა უზრუნველყოს. თუმცა, არსებობს კიდევ მეორე დონე. მაგალითად, კბილის ამოღება უნდა უზრუნველყოს სახელმწიფომ და შეიძლება გეტკინოს, ეს სტანდარტი დაბალი იყოს. მაგრამ თუ გინდა გამაყუჩებელი, გამაყუჩებლის ფული უნდა გადაიხადო. მე შედარებისთვის მომყავს. მაგალითად, პლასტიკური ქირურგია შეიძლება იყოს ჯანმრთელობის მიმართულება, რომელიც შეიძლება იყოს ბიზნესი. სტომატოლოგია შეიძლება იყოს ბიზნესის მიმართულება და ასე შემდეგ. იმის თქმა მინდა, რომ იყო სტანდარტებზე საუბარი და ასე შემდეგ. ძალიან საინტერესო პერიოდი იყო. ისე მოხდა, რომ იქაც გავაკეთეთ რამდენიმე კონცეფცია, მათ შორის ჯანდაცვის. შრომის კანონმდებლობა მივიღეთ. შრომის ინსპექცია არსებობდა. იყო სოციალური დაცვის კონცეფცია, რომელიც სამსაფეხურიანი საპენსიო სისტემის საფუძველი უნდა გამხდარიყო. ეს დაწყებული იყო და სამწუხაროდ, დღეს კიდევ საქართველოს მომავალია ისიც კი, რაც იმ ერთ წელიწადში გაკეთდა. ის საკანონმდებლო ბაზა წინა ხელისუფლებამ გააუქმა; ახალი ხელისუფლება მის აღდგენას დაგვპირდა, მაგრამ ეს დღე არ დადგა.

- რას წარმოადგენს საქართველოს ეკონომისტთა ასოციაცია, რომლის პრეზიდენტიც 2001 წლიდან დღემდე ხართ?

- ეს არის არასამთავრობო ორგანიზაცია, ეკონომისტების (ძირითადად მაინც მეცნიერ-ეკონომისტების) პროფესიული გაერთიანება. ძირითადად ჩვენ სამეცნიერო კონფერენციების, სემინარების, დისკუსიების ორგანიზებით ვართ დაკავებული, იშვიათად გვაქვს სხვადასხვა პროექტები. მე მისი თანათავმჯდომარე ვარ, თუმცა, წარმომადგენლობის უფლებამოსილებით მესამე პირებთან.

- კიდევ ვინაა თანათავმჯდომარე?

- თანათავმჯდომარე ბევრია, მათ შორის არის ლადო პაპავაც. ვსარგებლობ შემთხვევით და თქვენი ჟურნალის მეშვეობით ბატონ ლადოს თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის რექტორად არჩევას ვულოცავ. ეკონომისტთა ასოციაციისათვის ძალიან მნიშვნელოვანია, როდესაც მისი თანათავმჯდომარე უნივერსიტეტის რექტორია.

- 2002-2005 წლებში საქართველოს ფასიანი ქაღალდების ეროვნული კომისიის თავმჯდომარე იყავით. საქართველოში ფასიანი ქაღალდების ბაზარი მძიმედ ვითარდება.

- რაც შეეხება ფასიანი ქაღალდების კომისიას, სამწუხაროდ, ეს სისტემა წინა ხელისუფლების დროს დაიშალა; არადა, სისტემა ქაღალდზე სრულყოფილებამდე იყო მიყვანილი, რაც ძალიან მნიშვნელოვანია, იმიტომ რომ ქაღალდზე მოწესრიგებას დიდი დრო დასჭირდა. 1991 წლიდან 98 წლამდე ვერ მოხერხდა ამის გაკეთება. ქაღალდზე წესრიგი რომ ყოფილიყო ათასი უბედურება გასული საუკუნის 90-იან წლებში ფინანსური პირამიდების სახით არ მოხდებოდა. რ 1998 წლიდან 2005 წლამდე დასჭირდა. `ფასიანი ქაღალდების შესახებ~ კანონის მიღებას( პარლამენტის სხდომაზე მე გავიტანე), მისგან გამომდინარე ქვენორმატიული აქტების მიღებას. ამავე პერიოდში მომზადდა საფონდო ბირჟის სისტემა, მისი პროგრამა, მისი კადრები; მთავარი ისაა რომ თვით კომისიაში სფეროს მართვის მცოდნე კადრები მომზადდნენ. უკვე 50 კაცამდე იყო მომზადებული და წინა ხელისუფლების დროს მოხდა მისი ტრანსფორმაცია პატარა ჯგუფად, რომელიც ბოლოს ეროვნულ ბანკს შეუერთდა, ეს სისტემა თავიდან არის აღსადგენი. ეს არის ძალიან მნიშვნელოვანი საკითხი, რომელიც სამწუხაროდ, თითქოს მიტოვებულია, მაგრამ ყოველთვის იყო დაკავშირებული იმასთან, რომ მმართველმა ელიტამ არ იცოდა ეს საკითხი (პირდაპირი მნიშვნელობით!). საქართველოში არ ჰყოფნიდათ კომპეტენცია, ცოდნა და ხედვა, თუ რა შეიძლება და რატომ გვინდა ეს ბაზარი და ყოველთვის მის საწინააღმდეგოდ იყო ბრძოლა. როგორც კი ამ სფეროში წესრიგი რომელიღაცა გარიგებას ხელს შეუშლიდა, იმ წუთას ანგრევდნენ კედელს, რომელზედაც სახელმწიფო უნდა აღმოცენებულიყო.

- ახალი ხელისუფლება რას აპირებს?

- ახალი ჯერ კოჰაბიტაციის რეჟიმში იმყოფება.

- 2005 წლის ნოემბრიდან 2006 წლის მაისამდე ივ.ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტში ეკონომიკისა და ბიზნესის ფაკულტეტის დეკანი იყავით.

- ეს ახალი პროგრამების-კურიკულუმებისა და სილაბუსების , საბაკალავრო და სამაგისტრო სწავლების სისტემების დანერგვის პირველი პერიოდი იყო. მაშინ წარმოიშვა ინგლისურენოვანი საერთაშორისო სამაგისტრო სკოლა, რომელიც ახლაც არსებობს და სამხრეთ კავკასიის ქვეყნებს ემსახურება. ეს იმ პერიოდის მიღწევაა. ეს იყო აგრეთვე უნივერსიტეტში ბატონი ხუბუას რექტორობის პერიოდი, რომელსაც ზოგადად ჰქონდა თავისი მიდგომები თანამშრომლების რაოდენობასა და ასაკთან დაკავშირებით და ჩვენ ვერ შევთანხმდით.
ეკონომიკის ფაკულტეტზე საჭირო თუ იყო N რაოდენობის მასწავლებელი, ის ითხოვდა, რომ კონკურსი 3-4-ჯერ ნაკლებზე გამოგვეცხადებინა. ძირითადი იყო ის, რომ ჩვენ ვერ შევთანხმდით კონცეპტუალურად. ეკონომიკისა და ბიზნესის ფაკულტეტის მომავლის შესახებ ჩვენი ხედვები ერთმანეთს არ დაემთხვა და რადგან ის რექტორი იყო, მე კი დეკანი და მას ვერ მოვხსნიდი, ამიტომ წამოვედი!

- ისევ ხართ საქართველოს პრეზიდენტთან არსებული ეკონომიკური საბჭოს წევრი?

- დიახ, საბჭოს შექმნიდან სულ ერთხელ შევიკრიბეთ, მეტი არ შევხვედრივართ. სააკაშვილი სანამ წავა, ვიქნები. თუმცა, მაინც მინდა ავხსნა, იქ რატომ ვარ. ეს ორგანო რჩევებისთვის არის შექმნილი. პრეზიდენტმა შექმნა ეკონომიკური საბჭო. საერთოდ მიმაჩნია, რომ ჩემთვის, როგორც ეკონომისტისთვის, პატივია, როდესაც ვიღაცა დამასახელებს, შენ მე მრჩევლად მჭირდებიო. თუმცა, მე არავითარი პასუხისმგებლობა არა მაქვს იმაზე, ვისაც რჩევა სჭირდება, იმიტომ რომ რჩევა გაიცემა იმ შემთხვევაში, თუ შენ შეგეკითხებიან. ჩემი მეგობრების წრეში ხშირად მიწევდა და ახლაც მიწევს პასუხის გაცემა კითხვაზე: რატომ არ დატოვებ, ბოლომდე უნდა იყოო? ვეუბნები, რომ ბოლომდე უნდა ვიყო, ეს ჩემთვის პატივია და იქნებ, მეკითხება რამეს, კიდევ არის დრო!

- რამდენად ქმედითია საქართველოს ფინანსთა მინისტრის მრჩეველთა საბჭო, რომლის წევრიც ასევე ხართ?

- განსხვავებით წინა საბჭოსაგან, დღევანდელი ფინანსთა მინისტრი ბატონი ნოდარ ხადური ორ თვეში ერთხელ ნამდვილად ატარებს ამ საბჭოს სხდომებს, გამოაქვს აქტუალური საკითხები და ჩვენ ვმსჯელობთ. თუმცა, პრინციპული საკითხები ჯერ ახლა დგება. ეს არის სტრატეგიის დოკუმენტი და ეს არის ბიუჯეტის დოკუმენტი.

- 2009-წლიდან საქართველოს საპატრიარქოს წმიდა ანდრია პირველწოდებულის სახელობის ქართულ უნივერსიტეტში მუშაობთ.

- ეს არის ჩვეულებრივი საერო უნივერსიტეტი, რომელიც პატრიარქის პატრონაჟით დაარსდა. როდესაც უნივერსიტეტს აარსებდა, მას ჰქონდა შეხვედრები საზოგადოების წარმომადგენლებთან, მეცნიერთა გარკვეულ წრესთან. პედაგოგთა პირველი შერჩევისას მთხოვეს და დიდი სიამოვნებით დავთანხმდი, რომ ეკონომიკისა და ბიზნესის მართვის ფაკულტეტის ეკონომიკის მიმართულების ხელმძღვანელი ვყოფილიყავი. ასე მოვხვდი ამ უნივერსიტეტში. მიხარია, რომ მისი დაარსების დღიდან ვარ და დღეს უკვე გვყავს სამივე საფეხურის სტუდენტები; უკვე გვყავს ჩვენი გამოშვების მაგისტრები და უკვე პირველი სადოქტორო დისერტაციაც იქნა დაცული.

- 2010 წლიდან 2012 წლის ოქტომბრამდე კომპანია `სოკარის~ საზოგადოებასთან ურთიერთობის სამსახურის უფროსი, ანუ თითქმის ჩემი კოლეგა იყავით.

- უფრო ზუსტად ვიყავი ანალიტიკური და საზოგადოებასთან ურთიერთობის სამსახურის ხელმძღვანელი. Kომპანიის სტრატეგიის განსაზღვრა იყო საქმიანობის უმთავრესი მიმართულება, როდესაც “სოკარში” მიმიწვიეს მთელი `სოკარის~ სათაო ოფისი რამოდენიმე კაცით იყო წარმოდგენილი და როდესაც დავამთავრე მუშაობა, სოკარი იყო საქართველოს სახელმწიფო ბიუჯეტის უმსხვილესი გადამხდელი. რაც შეეხება საზოგადოებასთან ურთიერთობას აქ ორდონიანი სისტემა მუშაობს. მოგეხსენებათ, `სოკარი~ დიდი ჰოლდინგია, თავისი შვილობილი ორგანიზაციებით, რომლებსაც თავ-თავისი საზოგადოებასთან ურთიერთობის მენეჯერები ჰყავთ. სათაო ოფისის საქმიანობა საზოგადოებასთან ურთიერთობის მიმართულებით ხორციელდება კონტრაქტორების მეშვეობით: სხვებს ვუკვეთავდით და ისინი გვისრულებდნენ სამუშაოს. ამიტომ დაკვეთა და შესრულებული სამუშაოს შეფასება იყო ჩვენი ამოცანა, რომელიც იყო პარამეტრებით: გაიზარდა თუ არა `სოკარის~ ცნობადობა, რამდენმა იცის `სოკარი~ და რამდენს ეცოდინება. ძალიან საინტერესო პერიოდი იყო. ჩვენ რომ დავიწყეთ, საქართველოში ბევრს ერთმანეთში ერეოდა `სოკარი~ და `სოკრატე~. დღეს, მე მგონი, აღარავის ეშლება.

- თქვენ პარტიული არასდროს ყოფილხართ?

- ვიყავი, გია ჭანტურიას მოკვლის შემდეგ შევედი ედპ-ში. ეს იყო, რაც შემეძლო მისთვის გამეკეთებინა. შემდეგ, როდესაც ედპ `სახალხო პარტიად~ და ედპ-ედ გაიყო, `სახალხო პარტიის~ წევრი გავხდი. ხოლო 1999 წლიდან, როდესაც სახელმწიფო სამსახურში წავედი, აღარ ვეწევი პარტიულ საქმიანობას.

- ერთ-ერთ ინტერვიუში თქვენ ბრძანეთ, რომ ბოლო 20-25 წელია, საქართველოს არაეფექტიანი მთავრობები ჰყავდა და არც ამჟამინდელი ხელისუფლებაა განსხვავებული.

- ჩვენი ტრაგიზმი ის არის, რომ ქვეყნის დამოუკიდებლობის აღდგენის შემდეგ ჩვენი ყველა მომდევნო ხელისუფლება წინაზე უარესი იყო და გამონაკლისი არც დღევანდელია.

- ანუ დღევანდელი ხელისუფლება წინაზე უარესია?

- ბიუროკრატიაზე საბიუჯეტო ხარჯების ზომისა და გადაწყვეტილებების შესრულების თვალსაზრისით, რა თქმა უნდა! თუნდაც, ზემოთ რომ მოგიტანეთ მაგალითი: ახალმა ხელისუფლებამ პარლამენტი დედაქალაქში ვერ გადმოიტანა. ერთი წლის განმავლობაში ვერ გაარემონტა შენობა, სადაც თვითონ უნდა დამჯდარიყო და ნაკლები ფული დაეხარჯა.

- პარლამენტი ქუთაისში წინა ხელისუფლებამ გადაიტანა.

- გასაგებია, რომ წინა ხელისუფლებამ 340 მლნ სისულელეში დახარჯა და გადაიტანა! შენ დარჩი იქ და აგრძელებ იმ ხარჯს! 54 მლნ ლარია იმ პარლამენტის ხარჯი, რაც თითქმის 2-ჯერ მეტია წინა პარლამენტების ხარჯებზე. ამას კიდევ ემატება ირიბი ხარჯები! მინისტრი უნდა ჩავიდეს, პარლამენტში რომ დაუძახებენ. თქვენ წარმოიდგინეთ, რამდენი ტელეფონის ზარი, რამდენი ბენზინი, რამდენი ჩასვლა, რამდენი მივლინება, რამდენი ღამის გათენება თუ სხვა რამ არის საჭირო და ეს ხომ ხარჯია! ხელისუფლების ეფექტიანობა ნიშნავს, მისი შედეგისთვის რამდენ ფულს ხარჯავს ის.
ეფექტიანობის თვალსაზრისით, ყველა მომდევნო იყო ნაკლებად ეფექტიანი, ვიდრე წინა და ეს უბედურებაა! ეს არის დეგრადაცია!

- კიდევ რა არ თუ ვერ გააკეთა დღევანდელმა ხელისუფლებამ ისეთი, რაც თქვენი აზრით აუცილებლად უნდა გაეკეთებინა?

- დღევანდელმა ხელისუფლებამ გააგრძელა იმავე წესებით, იმავე კანონებით ცხოვრება, რითაც წინა ხელისუფლება ცხოვრობდა. შესაბამისად, დღევანდელი ხელისუფლება, სახელებისა და გვარების გარდა, არაფრით განსხვავდება წინა ხელისუფლებისგან.

- ანუ თქვენი შეფასებით, გამოდის, რომ ხელისუფლება რასაც ხალხს არჩევნებამდე შეპირდა, იმას არ თუ ვერ ასრულებს.

- ხელისუფლება ხალხს რას შეპირდა არჩევნებამდე, მე ასე არ დავაკონკრეტებდი. პირველ რიგში ვიტყოდი იმას, რომ ხელისუფლებამ რა პროგრამაც წარმოადგინა პარლამენტზე და რა სამთავრობო პროგრამაც დაამტკიცა, ამ პროგრამას არ ასრულებს. ესე იგი, იმ შეპირებულზე არ გადამყავს, რის გამოც აირჩია ხალხმა. შეპირებული შეიძლება შეგისრულონ, ან არ შეგისრულონ. არჩევის მერე ეს პროგრამა პარლამენტში მიიტანა და დაამტკიცა, როგორც სამოქმედო. აქ საუბარი შეპირებულის არშესრულებაზე კი არ არის, არამედ საუბარია პროგრამაზე, რომელიც არის მისი სამოქმედო; ამ სამოქმედო პროგრამას ის არ ასრულებს და ხელფასს ტყუილად ღებულობს!

- რას გულისხმობთ არშესრულებულში?

- ნებისმიერს! თუ გსურთ, ამ თემაზე ცალკე ინტერვიუ გავაკეთოთ, ეს პროგრამა გავიაროთ და ვნახოთ, იქ დაწერილიდან რა შესრულდა.

- როგორც ეკონომისტი, რას იტყოდით ივანიშვილის განცხადებაზე საპრეზიდენტო არჩევნების შემდეგ პრემიერობიდან წასვლის შესახებ? თანაც, რამდენი ხანია, ამას ამბობს.

- მე ეს რამდენჯერმე შევაფასე და ვთქვი, რომ ეს არის ძალიან ცუდი ეკონომიკური ფაქტორი. ეს არის ეკონომიკური ფაქტორი, როდესაც ეკონომიკაში გაურკვევლობა იქმნება და ასეთი განცხადებები ეკონომიკაზე უარყოფითად მოქმედებენ. მე არ ვიცი, ეს რისთვის კეთდება. ასეთი განცხადება ეკონომიკისთვის ინვესტიციების ნაკლებობის ტოლფასია. Aამ განცხადებებით შექმნილი მოლოდინი ხელს უშლის შიდა და გარე ინვესტიციების მოდინებას საქართველოს ეკონომიკაში.

- ბატონო მიხეილ, ბოლო ხანებში ტელევიზია `ობიექტივის~ ეთერში წამყვანის ამპლუაში ჩანხართ ხოლმე. იქ როგორ აღმოჩნდით?

- იქ აბსოლუტურად შემთხვევით მოვხვდი. `ობიექტივში~ ვიყავი მიწვეული, როგორც სტუმარი. მაშინ შევხვდი მის მესვეურებს, ბატონ დავით თარხან-მოურავს და ქალბატონ ირმა ინაშვილს, რომლებსაც დიდი ხანია ვიცნობ და შემომთავაზეს, მათთან საზოგადოებრივ საწყისებზე წამეყვანა ერთსაათიანი გადაცემა, რომლის პროდიუსერიც თავადვე ვიქნებოდი. რატომაც არა-მეთქი!
ეს არის საზოგადოებრივი მოღვაწეობა, სადაც შეგიძლია ხალხს ის უთხრა, რასაც ფიქრობ. ეს ძალიან დიდი საქმეა და ამისათვის არხის მესვეურებს ძალიან დიდი მადლობა! ხოლო მარტო იქ ვჩანვარ, იმიტომ რომ სხვაგან არც ახლა მიშვებენ (პირდაპირი მნიშვნელობით და ხუმრობის გარეშე!) და არც მანამდე მიშვებდნენ. სადაც გამიშვეს, ისეთი რამე ვთქვი, რომ აღარ მიშვებენ. ვერ ვისწავლე მასხრობა!

- ყბადაღებულ კოჰაბიტაციაზე რას იტყვით?

- კოჰაბიტაცია ეს არის ეკონომიკის დამანგრეველი ფაქტორი, რომელმაც საქართველოს ეკონომიკას დაუნგრია ის ინერცია, რაც ცოტა ხანს ჰქონდა და ინერციით ის ძალიან უარყოფით შედეგს მოიტანს მომავალში. მისი შედეგი კიდევ არ დასრულებულა, რადგან ესეც არის გაურკვევლობა და წეღან რაც ვთქვით, ამ გაურკვევლობამ ფაქტიურად კიდევ ერთი წლით გადაწია, როდესაც ოქტომბრის არჩევნების შემდეგ უნდა დამთავრებულიყო. ბუნებრივია, ყველანაირი ინვესტორი გადადებს თავის საქმეს მანამ, სანამ ცნობილი არ გახდება, რა ხდება მოცემულ ქვეყანაში. სამწუხაროდ, ასეთმა ხანგრძლივმა კოჰაბიტაციამ იმოქმედა აგრეთვე წვრილ ინვესტორებზე, მომხმარებლებზე, თითოეულ ჩვენგანზე, რომლებმაც გადაწიეს თავისი ფართო და ხანგრძლივი მოხმარების ნივთების ყიდვა, ვინაიდან გაურკვეველია სიტუაცია. ეს იგრძნობა იმ ტელეფონის ზარებითაც, რომლითაც თქვენ ყოველ წუთში გთავაზობენ 70%-იან ფასდაკლებას.

ნონსენსია კოჰაბიტაცია იმ სახით, რა სახითაც ჩვენთან ხორციელდება! კოჰაბიტაცია ეტიმოლოგიურად ნიშნავს ქალი და კაცი ერთად დაურეგისტრირებლად რომ ცხოვრობენ. პოლიტიკაში ასეთი თანაარსებობა აუცილებელია მაშინ, როდესაც დავუშვათ, ცენტრალურ ხელისუფლებაში ერთმა პარტიამ გაიმარჯვა და ადგილობრივ ხელისუფლებაში მეორე პარტიამ. ხომ ვერ შეცვლიან მოცემულობას?! ამიტომ რაღაცა პერიოდში უწევთ თანაარსებობაბა;
ანდა, პარლამენტში გაიმარჯვა ერთმა პარტიამ, პრეზიდენტი არის მეორე პარტიის წარმომადგენელი და საჭიროა მათ შორის თანამშრომლობა იმ მოცემულობაში. მაგრამ ისე, რომ ერთი ნიშნავდეს მეორეს და კოჰაბიტაცია მოხდეს დამნიშვნელსა და დანიშნულს შორის, ორივე სხვადასხვა აზრზე იყოს და მაინცდამიანც უნდა იყოს კოჰაბიტაციაში, _ ეს არის ნონსენსი! ჩვენთან პრეზიდენტი ნიშნავს პრემიერ-მინისტრს. რად უნდა კოჰაბიტაცია და რატომ იტკიებს თავს?! რატომ არ ხსნის?! უნდა ვივარაუდოთ, რომ ასეთ შემთხვევაში არის ვიღაც მესამე, რომელიც ეუბნება: არა, თქვენ იქნებით კოჰაბიტაციაში!

- ბატონო მიხეილ, თქვენი აზრით, ვინ იქნება ჩვენი შემდეგი პრეზიდენტი?

- კონსტიტუციით, პრეზიდენტი იქნება საქართველოს მხედართმთავარი. ქართველმა ხალხმა უნდა გადაწყვიტოს, ვინ იქნება მხედარმთავარი და ეს არავის ხათრით არ უნდა გადაწყვიტოს. ვინ იქნება მხედარმთავარი, ვინ დაამყარებს მორალურ წესრიგს და თანასწორობას ადამიანებს შორის ქვეყნის შიგნით და ვინ იქნება ჩვენი სახე საგარეო ურთიერთობებში, - აი, ეს არის პრეზიდენტის არჩევისას მთავარი კრიტერიუმები და ის არავის ხათრით არ უნდა აირჩიო. იმაზე მთავარი თუ ვინ იქნება პრეზიდენტი ისაა, თუ როგორი არჩევნების გზით იქნება ის არჩეული - წესიერით,თუ გაყალბებულით. წესიერი, სანდოდ წარმართული არჩევნებიდან დაიწყება საქართველოს სახელმწიფოს აღმასვლა ყველა მიმართულებით.

ესაუბრა დალი ჩიკვაიძე