ანტიკრიზისული გეგმის ფარგლებში მთავრობამ სამშენებლო სექტორის დახმარებაც გადაწყვიტა. მოტივი არის ის, რომ მშენებლობა ეკონომიკის ერთ-ერთი წამყვანი დარგია, სადაც მოსახლეობის დიდი ნაწილია დასაქმებული. ხოლო ამ სექტორის კრიზისი პრობლემებს უქმნის სამშენებლო მასალების წარმოებას, იმპორტსა და სარემონტო ბიზნესს. დახმარების პროგრამა იპოთეკური სესხების საპროცენტო განაკვეთის 4 პროცენტის სუბსიდირებას ითვალისწინებს. ამ გადაწყვეტილებით კმაყოფილი დარჩა სამშენებლო და საბანკო სექტორი, სავარაუდოდ ის ადამიანებიც, ვინც წელს ბინის ყიდვას აპირებს. თუმცა, მთავრობის გეგმას აკრიტიკებს ეკონომისტთა ნაწილი, უკმაყოფილოა ის მომხმარებელიც, რომელმაც ბინა უკვე იყიდა, ხოლო პანდემიის გამო შემოსავალი შეუმცირდა, ან საერთოდ დაკარგა და ახლა ამ კრიზისულ პერიოდში იპოთეკურ სესხთან გამკლავება უჭირს. 

იპოთეკური სესხების სუბსიდირებაზე ლაპარაკი ორი თვის წინ დაიწყო, თუმცა დეტალები ცოტა ხნის წინ გახდა ცნობილი. პროგრამის მიხედვით, ის მოქალაქე, რომელიც ბინას, მხოლოდ ახლად აშენებულ სახლში (მეორად ბინებს არ ეხება) წლის ბოლომდე იყიდის, ბონუსად სახელმწიფოსგან სესხის საპროცენტო განაკვეთის 4 პროცენტის სუბსიდირებას მიიღებს. ანუ მთავრობის განმარტებით, სესხის საპროცენტო განაკვეთი თუ 11 პროცენტია, 4 პროცენტს სახელმწიფო გადაიხდის და მსესხებლის გადასახდელი 5 წლის განმავლობაში მხოლოდ 7 პროცენტი იქნება. `ეს არის ისტორიული მინიმუმი. არასოდეს ლარში აღებულ სესხზე ასეთი დაბალი საპროცენტო განაკვეთი არ ყოფილა~, _ ამბობს პრემიერის ეკონომიკური მრჩეველი ბექა ლილუაშვილი. 

სუბსიდირება მხოლოდ ეროვნულ ვალუტაში გაცემულ, 200 ათას ლარამდე სესხს ეხება. სესხის საპროცენტო განაკვეთი რეფინანსირების განაკვეთზეა მიბმული, თუ ეროვნულმა ბანკმა მონეტარული პოლიტიკა ისე შეარბილა, რომ განაკვეთი 5 პროცენტს ჩამოსცდა, სუბსიდირება შეწყდება, ხოლო თუ ამ მაჩვენებელს ისევ ასცდა, სუბსიდირება განახლდება. ამასთანავე, სახელმწიფო იპოთეკური სესხის მოცულობის 20 პროცენტზე გარანტიასაც გასცემს. ანუ სახელმწიფო გამოდის თანამსესხებელი. თუმცა გარანტია გავრცელდება ისეთ სესხებზე, სადაც მსესხებლის თანამონაწილეობა 10 პროცენტს აღემატება. 

რაც შეეხება მსესხებლისთვის სესხის საპროცენტო განაკვეთის 7 პროცენტამდე შემცირებას (4 პროცენტიანი სუბსიდირების შემთხვევაში), ამ დროისთვის ლარში გაცემულ იპოთეკურ სესხებზე საპროცენტო განაკვეთი 12-13 პროცენტის ფარგლებშია, შესაბამისად თუ მთავრობა 4 პროცენტს დაასუბსიდირებს, მთლად 7-პროცენტიანი სესხი ვერ გამოვა. ამ საკითხთან დაკავშირებით, ბანკების ასოციაციაში განმარტავენ, რომ პანდემიამდე იპოთეკურ სესხებზე საპროცენტო განაკვეთი საშუალოდ 11 პროცენტი იყო, ბოლო პერიოდში საპროცენტო განაკვეთი ორი მთავარი მიზეზის გამო გაიზარდა. ერთი მიზეზია რეფინანსირების განაკვეთის 9 პროცენტამდე გაზრდა, ცოტა ხნის ეროვნულმა ბანკმა, განაკვეთი 0,25 პუნქტით 8,25 პროცენტამდე შეამცირა, მეორე _ კომერციულ ბანკებში ლარის რესურსის დეფიციტი. ასოციაციის ხელმძღვანელის ალექსანდრე ძნელაძის ინფორმაციით, სახელმწიფომ ბანკებისთვის დაგეგმილი ლარის გრძელვადიანი რესურსის, 600 მილიონი ლარის, მიწოდება უკვე დაიწყო, რაც მისი ვარაუდით საპროცენტო სესხებზეც უნდა აისახოს. 

ამასთანავე, ეროვნული ბანკის პრეზიდენტმა, კობა გვენეტაძემ რეფინანსირების განაკვეთის კიდევ უფრო შემცირება არ გამორიცხა, რაც არათუ ახალ, არამედ ძველ სესხებსაც მცირედით გააიაფებდა. თუმცა, იმ პირობებში, როდესაც ლარი დოლარის მიმართ მკვეთრად არის გაუფასურებული, ხოლო ინფლაცია 6,6 პროცენტს აღწევს, რამდენად გარისკავს ეროვნული ბანკი მონეტარული პოლიტიკის შერბილებას, ეს კიდევ ერთი საკითხია. ასე რომ, მომხმარებლისთვის იპოთეკურ სესხებზე საპროცენტო განაკვეთის 7 პროცენტამდე შემცირება მხოლოდ იმ შემთხვევაში იქნება შესაძლებელი, თუკი იპოთეკური სესხი 11 პროცენტამდე გაიაფდება, თუმცა მსესხებლისთვის, ვინც ბინის შეძენას თუნდაც ამ პირობებში გეგმავს, 4 პროცენტიანი დაფინანსება მაინც შეღავათი იქნება. 

სამშენებლო სექტორში ფიქრობენ, რომ იპოთეკური სესხების პროცენტის სუბსიდირება ბინების რეალიზაციას გაზრდის და ახალი ინვესტიციების მოზიდვის, შესაბამისად ახალი პროექტების განხორციელების შესაძლებლობას შექმნის. გარდა ამისა, დეველოპერები მთავრობას სხვა საკითხების მოგვარებასაც სთხოვენ. ამ სექტორის წარმომადგენლები სამშენებლო ნებართვების ბიოროკრატიულ ბარიერებზე მიუთითებენ და აღნიშნული პროცესის გამარტივებას ითხოვენ. 

სუბსიდირების პროგრამით კმაყოფილია `საქართველოს უძრავი ქონების~ გენერალური დირექტორი ირაკლი ბურდილაძეც. მისი განცხადებით, პროგრამა გათვლილია როგორც მიწოდების, ასევე მოხმარების მხარის სტიმულირებაზე. 

`ასეთი მასშტაბის კრიზისი ისტორიას არ ახსოვს. მგონი, აუცილებელია სახელმწიფოს ჩარევა იმისთვის, რომ არ მოხდეს რყევები და შენარჩუნებულ იქნას სტაბილურობა. წინააღმდეგ შემთხვევაში ვდგებით იმ საფრთხის წინაშე, რომ დაიკარგება ათასობით სამუშაო ადგილი, რაც ამავე დროს დაკარგული გადასახადებია სახელმწიფო ბიუჯეტისთვის, შესაბამისად აქ სწორად უნდა შეფასდეს ხარჯი და ის ბენეფიტები, რომელსაც ქვეყანა მიიღებს აღნიშნული პროგრამით~, _ განმარტა ირაკლი ბურდილაძემ. 

ორგანიზაციების აისეტისა და ფორსეტის კვლევების მიხედვით, 2020 წლის პირველ კვარტალში ქვეყანაში 27,273 ერთეული უძრავი ქონების რეალიზება მოხდა, რაც 2019 წლის მეოთხე კვარტალთან (34,602 ერთეულთან) შედარებით 21.2%-ით ნაკლებია. `თიბისი კაპიტალის~ ინფორმაციით, ბაზრის ვარდნა აპრილის ბოლომდე გაგრძელდა. მაისსა და ივნისის დასაწყისში ვითარება შედარებით დასტაბილურდა. 

იპოთეკური სესხების სუბსიდირებით, ბინების რეალიზაციის ზრდას ელის `თიბისი ბანკის~ გენერალური დირექტორი, ვახტანგ ბუცხრიკიძე. მისი თქმით, ასეთი ვარაუდის საფუძველს პროდუქტის მიმართ მომხმარებლის დიდი ინტერესი იძლევა. 

`ძალიან საინტერესო პროდუქტი გამოდის, ლარის სესხი 7%-ში, ეს ნიშნავს, რომ პროდუქტი ძალიან კონკურენტუნარიანია უცხოურ ვალუტაში გაცემულ სესხებთანაც. დოლარში სესხიც დაახლოებით ასეთი საპროცენტო განაკვეთითაა. თან საუბარია, რომ 5 წლის განმავლობაში იქნება 4 პროცენტის დასუბსიდირება შენარჩუნებული. ვფიქრობთ, ბევრი ადამიანი დაინტერესდება. შეიძლება გასაკვირი იყოს, მაგრამ მაისში, ჩვენი ბანკის მიერ 90 მილიონზე მეტი იპოთეკური სესხი იყო გაცემული. ეს ნიშნავს იმას, რომ მოსახლეობის ნაწილი ოპტიმისტურად უყურებს მომავალს~, _ განაცხადა ბუცხრიკიძემ. 

საბანკო და სამშენებლო სექტორისგან განსხვავებით, სესხების სუბსიდირების გადაწყვეტილებას აკრიტიკებს ეკონომისტთა ნაწილი, რომელიც მიიჩნევს, რომ თუ სექტორს კრიზისი აქვს, მასთან გამკლავება თავად უნდა მოახერხოს, თუნდაც ბინების გაიაფების გზით. 

`დეველოპერულ სექტორს მოთხოვნის შემცირებაზე რეაგირება მოქნილი საფასო პოლიტიკით შეუძლია. ამ გადაწყვეტილების წინააღმდეგი ვარ. ჩემთვის სექტორული დახმარების ფორმატი იყოფა ორ კატეგორიად. პირველი _ სადაც ბაზარი გაქრა, მაგალითად ტურიზმის ბაზარი, ამ ბაზარს რეალურად ჭირდება დახმარება. დეველოპერული ბაზარი არ გამქრალა, უბრალოდ მოთხოვნა შემცირდა. ერთი მხრივ რისკები, საპროცენტო განაკვეთი გაიზარდა, მოსახლეობის შემოსავლიანობა და პროგნოზი მომავალთან დაკავშირებით არის უარყოფითი, შესაბამისად, უძრავ ქონებაზე მოთხოვნა შემცირებული იქნება. ამაზე რეაგირება დეველოპერულ სექტორს ფასების კლების საფუძველზე შეუძლია. ამ შემთხვევაში, გადასახადების გადამხდელთა ფულით ვასუბსიდირებთ შედარებით შეძლებულ მოქალაქეებს იმისთვის, რომ დავეხმაროთ დეველოპერებს, რათა მათ ფასების შემცირება არ მოუწიოთ. მივუშვათ ბაზარი, დაფიქსირდეს ახალი ფასი და შემდეგ შევხედოთ არის თუ არა ჩარევის აუცილებლობა~, _ მიიჩნევს `პიემსის~ კვლევითი მიმართულების დირექტორი გიორგი ხიშტოვანი. 

მთავრობის გადაწყვეტილებას გამოეხმაურა `აისეტის~ კვლევითი ინსტიტუტის ეკონომისტი გიორგი პაპავა, რომლის განმარტებითაც ბაზარზე ასეთი ტიპის ჩარევები კრიზისს გაწელავს და ეკონომიკაში არასწორ სტიმულებს გააჩენს. გიორგი პაპავას აზრით, არ არის მართებული, რომ შექმნილ ვითარებაში მოქალაქეებმა ახალი საბანკო ვალდებულებები აიღონ. 

`ვფიქრობ, რომ ეს ნაბიჯი გამართლებული არ არის. დღეს უძრავი ქონების სექტორში, ფუნდამენტური ფაქტორების გამო, მოსალოდნელია როგორც ფასის კორექტირება, ისე მშენებლობის ტემპების შეცვლა. როგორ წარმოგიდგენიათ, როდესაც ადამიანებს შემოსავლების შეუმცირდათ, ტურისტები აღარ ჩამოდიან, ამის გამო ბინის ყიდვისას მისი გაქირავების პრობლემა იქმნება, ამ მოცემულობაში რატომ უნდა იყოს მიზანი ფასის შენარჩუნება იმავე დონეზე, რაც დღეს გვაქვს. გარდა ამისა, არასწორია ადამიანებს სესხის აღების სტიმული მივცეთ, მაშინ როდესაც რისკები გაზრდილია. სამშენებლო სექტორმა ფასები რომ შეინარჩუნოს, ვეუბნებით ადამიანებს _ თქვენ მოგცემთ სესხს მაღალ პროცენტში, იქიდან ნაწილს დაგისუბსიდირებთ, მაგრამ თუ მომავალში დამატებით რაღაც შოკი მოხდა, გამოწვევის წინაშე დადგა ეკონომიკა, ეს გადატყდება იმ მომხმარებლების კისერზე, რომელსაც ვეუბნებოდით, რომ სესხის აღებას პასუხისმგებლობით მოკიდებოდნენ~, _ აღნიშნა გიორგი პაპავამ გადაცემა `საქმიან დილასთან~ საუბარში. 

იგი თვლის, რომ თუ სამშენებლო სექტორს პრობლემები შეექმნა, ბაზარს, ახალი წონასწორობის ფასის მოძიების შესაძლებლობა უნდა მიეცეს. ეს თავის მხრივ გაზრდის ინტერესს ე.წ. სპეკულაციური ინვესტორებისგან, რომლებიც მოინდომებენ შედარებით დაბალ ფასად ბინების შესყიდვას. 

"თუ ქონების რეალური ფასი არის პირობითად 800 დოლარი და დღეს ვცდილობთ მის გაყიდვას 900 დოლარად, იმიტომ რომ გარანტიებს ვაძლევთ მომხმარებლებს, 800 დოლარის შემთხვევაში უფრო თავისუფლად შეუძლია დაკრედიტება საბანკო სექტორს, რადგან შიში აღარ აქვს, რომ მომავალში მოსალოდნელია ვარდნა. რამდენიც არ უნდა იძახოს საბანკო, დეველოპერულმა სექტორმა თუ მთავრობამ, რომ ფასები არ დაკორექტირდება, წარმოუდგენელია, რომ ამხელა შოკი გადავიაროთ ისე, რომ შევინარჩუნოთ ფასები იგივე დონეზე, რაც გვქონდა. ასეთი ჩარევა გაწელავს კრიზისს და არასწორ სტიმულებს გააჩენს ეკონომიკაში. არ შეიძლება გადასახადების გადამხდელების ხარჯზე გადავიტანოთ ეს ყველაფერი~, _ აცხადებს გიორგი პაპავა. 

ეკონომისტების კრიტიკას არ იზიარებს `მენაშენეთა ასოციაციის~ თავმჯდომარე ირაკლი როსტომაშვილი, რომელიც თვლის, რომ ნებისმიერი კრიზისი ყველაზე დიდ დარტყმას უძრავი ქონებისა და სამშენებლო ბიზნესს აყენებს. 

"დღევანდელ შემთხვევაშიც, ტურიზმის შემდეგ ყველაზე დიდ დარტყმას უძრავი ქონების ბაზარი მიიღებს. შეგახსენებთ, რომ ამ დარგში ყველაზე მეტი ადამიანია დასაქმებული _ მუშიდან დაწყებული არქიტექტორით დამთავრებული. ასევე, როცა იყიდება ბინა, ამის შემდეგ აქტიურდება უამრავი მომიჯნავე დარგი _ ადგილობრივი სამშენებლო მასალების წარმოება, სარემონტო კომპანიები, სარემონტო მასალის იმპორტი. ტექნიკისა თუ ფარდების გაყიდვა. შესაბამისად, სამშენებლო სექტორის მხარდაჭერა სხვა ბიზნესებისთვისაც დიდი სტიმულია, ასევე, ეს პაკეტი დეველოპერულ სექტორში სტაბილურობის შენარჩუნებას შეუწყობს ხელს. ეს პროგრამა მისცემს შესაძლებლობას, რომ არ დარჩეს უმუშევარი, მინიმუმ 20 000 ადამიანი და ისევ არ დავდგეთ შეჩერებული მშენებლობების პრობლემის წინაშე, რაც 2008-ში უკვე გამოვიარეთ. ხშირად არის საუბარი, რომ სამშენებლო ბიზნესის მარჟები დიდია და დეველოპერულ კომპანიებს კარგი მოგება აქვთ, ეს ასე არ არის. დეტალურად რომ ნახოთ, რა ჯდება სამშენებლო მასალები, მიწის გადასახადი, მშენებლობის ნებართვა, კომუნიკაციების გაყვანა, ტრანსპორტის კვლევა და ა.შ. ნახავთ, რა გამოვა მარჟის ოდენობა. არ შეიძლება ყველაფერზე ციფრების დათვლის გარეშე საუბარი _ თუ პროფესიონალებს არ გვენდობით, დათვალეთ და ნახავთ, რამხელა ეფექტი ექნება სახელმწიფოს ამ პროგრამიდან~, _ აცხადებს ირაკლი როსტომაშვილი. 

ეროვნული ბანკის შეფასებით კი, შეიძლება ნებისმიერმა სუბსიდიამ გამოიწვიოს უსამართლობის განცდა, თუმცა მსგავს სქემებს, კრიზისული მდგომარეობიდან გამოსასვლელად, ბევრი ქვეყანა იყენებს. 

ბანკების ასოციაციის ხელმძღვანელის ალექსანდრე ძნელაძის ინფორმაციით, პროგრამა პირველი ივლისიდან ამოქმედდა. ბანკების დიდმა ნაწილმა სააგენტო ,,აწარმოე საქართველოში’’ კონტრაქტები უკვე გააფორმა. თუკი ბანკი დაამტკიცებს სესხს, 4-პროცენტიან სუბსიდიას სწორედ ეს სააგენტო დაამატებს. სუბსიდია ეხება ახლად აშენებულ კორპუსებში ბინების შესყიდვას. რამდენად შედეგიანი იქნება სუბსიდირების ეს სისტემა, შეძლებს თუ არა სამშენებლო სექტორი ახალი ინვესტიციების მოზიდვასა და დასაქმებულების შენარჩუნებას, ამას წლის ბოლოს ვნახავთ, როდესაც ეს პროგრამა დასრულდება. 

მაკა ხარაზიშვილი