სადაზღვევო ბაზარზე ახალი რეალობა ყალიბდება
სადაზღვევო ბაზარზე დაწყებული რყევები გრძელდება. სახელმწიფო სულ უფრო ზრდის საკუთარ როლს დაზღვევის სფეროში და შესაბამისად, ამ გადაწყვეტილებით კერძო სადაზღვევო კომპანიებს სახელმწიფოსგან სულ უფრო ნაკლები შემოსავალი რჩება. ჩვენი ჟურნალის წინა ნომრებში არაერთხელ შევეხეთ საკითხს, რომელიც ბიძინა ივანიშვილის ხელისუფლების მხრიდან მანამდე არსებული ჯანდაცვის პოლიტიკის ცვლილებას უკავშირდებოდა. მას შემდეგ, რაც მთავრობაში გადაწყვიტეს, რომ სახელმწიფომ სხვადასხვა კატეგორიის ადამიანების ჯანმრთელობის დაზღვევა კერძო კომპანიების ნაცვლად ისევ სახელმწიფოს მიანდოს, სახელმწიფო პროგრამებიდან კერძო კომპანიებს გასვლა უწევთ. შესაბამისად, ბიზნესის ეს სფერო ჯანმრთელობის დაზღვევის სეგმენტში სულ უფრო ნაკლებმიმზიდველი ხდება.
ყოველ შემთხვევაში, წინა წლებში სახელმწიფოსგან გარანტირებულად მიღებული თანხა სადაზღვევო კომპანიებს საშუალებას აძლევდა საქმიანობაც ეწარმოებინათ, გაზრდილიყვნენ კიდეც და ასევე შესაძლებლობა გაუჩნდათ კლინიკების მშენებლობაც დაეფინანსებინათ. თუმცა, იმის გახსენებაც ღირს, რომ წინა წლებში სახელმწიფოსგან მიღებული თანხის არაკეთილსინდისიერად მითვისებაშიც დაადანაშაულეს სადაზღვევო კომპანიები და აგრეთვე, ჯამური პრემიის გაზრდაში ერთმანეთთან გარიგებაც დააბრალეს. ჩვენი ჟურნალი მაშინდელი სკანდალის შესახებაც წერდა.
ასე იყო თუ ისე, წინა ხელისუფლების პოლიტიკა იყო, რომ სადაზღვევო საქმიანობაში სახელმწიფო იმიტომ ჩარეულიყო, რათა სხვადასხვა კატეგორიის ადამიანებისთვის სადაზღვევო პრემია გადაეხადა. სადაზღვევო საქმიანობას და კლინიკებთან ურთიერთობას კი მხოლოდ კერძო სადაზღვევო კომპანიები უზრუნველყოფდნენ.
„ქართული ოცნების“ ხელისუფლება დაზღვევაში ნელ-ნელა სახელმწიფოს როლს ზრდის და ეს როლი შემოდგომიდან უკვე მასშტაბურ სახეს მიიღებს: პირველი სექტემბრიდან პენსიონერების და სტუდენტების ჯანმრთელობის დაზღვევას კერძო სადაზღვევო კომპანიების ნაცვლად სახელმწიფო უზრუნველყოფს. შესაბამისად, ამ კატეგორიის ბენეფიციარების დაზღვევისგან სადაზღვევო კომპანიები სახელმწიფოსგან 1 თეთრსაც ვეღარ მიიღებენ. თუ გავითვალისწინებთ, რომ სადაზღვევო კომპანიები მნიშვნელოვნად იყვნენ დამოკიდებული სახელმწიფო პროგრამების მომსახურებიდან მიღებულ შემოსავალზე, ზოგიერთი კომპანიისთვის კი, სახელმწიფო პროგრამებში მონაწილეობა მთელი საქმიანობის უდიდეს ნაწილს წარმოადგენდა, მოსალოდნელი შედეგები აშკარად აჩვენებს სადაზღვევო კომპანიების მომავლის რისკს. ასე რომ ბოლო პერიოდში გაკოტრებულ სადაზღვევო კომპანიებს შესაძლოა კიდევ შეემატოს რომელიმე.
თუმცა, არის სხვა მოსაზრებაც: მიუხედავად იმისა, რომ კომპანიებს გარანტირებული შემოსავალი მოაკლდებათ, დაზღვევის ზედამხედველობის სამსახურის უფროსის _ ლაშა ნიკოლაძის გაზეთ „რეზონანსთან“ გამოქვეყნებული კომენტარის მიხედვით, სადაზღვევო კომპანიებმა შესაძლოა ამ გადაწყვეტილებით იხეირონ კიდეც.
„რამდენიმე კვირის წინ ორმა კომპანიამ შემოგვთავაზა, რომ სახელმწიფო დაზღვევის პროგრამიდან გასულიყვნენ. ვინაიდან მათ გარკვეული ვალდებულებები დალაგებული არ ჰქონდათ, ვუთხარით, რომ ჯერ ყველაფერი მოეწესრიგებინათ და შემდეგ გასულიყვნენ პროგრამიდან. მათ სახელმწიფო დაზღვევის პროგრამის დატოვება იმიტომ უნდოდათ, რომ ზარალიანი იყო. შესაბამისად, ბენეფიციართა სახელმწიფო ჯანდაცვის პროგრამაში გადმოსვლა სადაზღვევო კომპანიებს არათუ აზარალებს, პირიქით, ახეირებს.
ჩვენ ადრეც ვამბობდით და ახლაც გავიმეორე, რომ ჯანდაცვის პროგრამის ამოქმედების შემდეგ სამედიცინო დაზღვევის კუთხით კომპანიები „დაპატარავდებიან“, მაგრამ უფრო მეტად მომგებიანები გახდებიან პროცენტულ ჭრილში. ადრე ვალდებულება ჰქონდათ, რომ ზარალიანი პროექტები აეღოთ, მომავალში კი მათი გადასაწყვეტი იქნება მიიღონ სათუო პროექტი თუ არა“, _ განუცხადა „რეზონანსს“ ლაშა ნიკოლაძემ.
როგორც უკვე ცნობილია, პირველი აპრილიდან სახელმწიფო პროგრამებით დაფინანსება შეუჩერდათ კერძო სადაზღვევო კომპანიებს უმწეოთა დაზღვევის შემთხვევაში. პირველი სექტემბრიდან კი სადაზღვევო კომპანიები უკვე აღარ მიიღებენ დაფინანსებას სტუდენტების, პედაგოგების და პენსიონერების დაზღვევაზე. ასე რომ, სახელმწიფო პროგრამებით დაზღვეულთა სამედიცინო უზრუნველყოფაზე მთლიანად სახელმწიფო იქნება პასუხისმგებელი.
სამედიცინო კლინიკები იწონებენ ამ ცვლილებებს და მთლიანად ჯანმრთელობის დაზღვევის სახელმწიფო პროგრამას, რადგან თითქმის ყველა მათგანს კერძო სადაზღვევო კომპანიებიდან კუთვნილი თანხების დროულად მიღების პრობლემა ჰქონდათ.
როგორც ლაშა ნიკოლაძე ამბობს, სახელმწიფო პროგრამებიდან გასვლა შესაძლოა კომპანიებისთვის სახარბიელოც კი აღმოჩნდეს, რადგან წამგებიან პროექტებში აღარ მიიღებენ მონაწილეობას. მსგავსს აზრზეა სადაზღვევო კომპანია „ჯიპიაი ჰოლდინგი“. კომპანიაში ამბობენ, რომ მათ კორპორაციულ დაზღვევაში 9%-იანი მატება აქვთ და შესაბამისად, სახელმწიფო პროგრამების გარეშეც არ ემუქრებათ პრობლემები.
2014 წლის პირველი კვარტალის მონაცემებით, „ჯიპიაი ჰოლდინგი“ ბაზრის ლიდერად გამოვლინდა. განსაკუთრებული ზრდა აღინიშნება ჯანმრთელობის დაზღვევის მიმართულებით, სადაც კორპორატიული დაზღვევის მიმართულებით ბაზრის წილმა 23%-დან 32%-მდე მოიმატა.
2013 წლის ივნისის მონაცემებით „ჯიპიაის“ კორპორატიული და ინდივიდუალური ჯანმრთელობის დაზღვევის მიმართულებით დაზღვეული ჰყავდა 59.128 ადამიანი, წელს კი ეს რიცხვი 60.052-მდე გაიზარდა. რაც შეეხება 2012 და 2013 წლის მოზიდულ პრემიას, 1 წლის მანძილზე თანხობრივად 11.085.198 ლარიდან 14.948.378 ლარამდე მოიმატა.
ზრდის ერთ-ერთი ფაქტორი ისიც არის, რომ კომპანიამ ახალი რეალობის გათვალისწინებით წლის დასაწყისში ბაზარზე ახალი პროდუქტი შემოიტანა, რომელიც საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამის ბენეფიციარებისთვისაა განკუთვნილი.
აღნიშნული დაზღვევა – პოლისი „მედიქეარი“ შეიქმნა ექსკლუზიურად იმ ადამიანებისთვის, ვინც სარგებლობს სახელმწიფო პროგრამით და სურვილი აქვს გაიუმჯობესოს პაკეტი დამატებითი სამედიცინო მომსახურებებითა და ანაზღაურებების ლიმიტებით. პოლისით მოსარგებლეთა რიცხვი დღითიდღე იზრდება და კომპანიის თქმით, დაინტერესება საკმაოდ დიდია. დაინტერესებას იწვევს როგორც პოლისის პირობები და დაფარვის ლიმიტები, ასევე დაზღვევის ღირებულება. პოლისის საფასური თვეში 10-დან მაქსიმუმ 50 ლარამდეა.
სადაზღვევო კომპანია „ალდაგში“ ასევე ამბობენ, რომ საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამის ამუშავების შემდეგ არც მათ შემცირებიათ დაზღვეულთა რაოდენობა.
„სახელმწიფო ჯანდაცვის პროგრამის ამოქმედების პირველ ეტაპს „ალდაგი“ მომზადებული შეხვდა. ბენეფიციართა ჩამოშორებას კომპანიაზე შემოსავლების კუთხით სერიოზული უარყოფითი გავლენა არ მოუხდენია. შემდეგ ეტაპსაც, როდესაც პენსიონერების და სტუდენტების ჯანდაცვის პროგრამაში გადასვლა მოხდება, ასევე მომზადებულები ვხვდებით, ვნერგავთ ახალ სადაზღვევო პროდუქტებს, რომელიც საკმაოდ საინტერესო იქნება~, _ განაცხადეს „ალდაგში“.
სადაზღვევო კომპანია „ირაოში“ აცხადებენ, რომ მომხმარებელთა რაოდენობა მათ კომპანიაში 2014 წლის პირველ კვარტალში წინა წლის პირველ კვარტალთან შედარებით 2,5%-ით გაიზარდა. წინა ხელისუფლების დროს სახელმწიფო პროგრამებში ჩართული პირები კი კომპანიას ნამდვილად გამოაკლდა. „ირაოში“ ამბობენ, რომ ამ კუთხით 92 ათასი მომხმარებელი დაკარგეს, რომლებმაც, სავარაუდოდ, სწორედ საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამაში გადაინაცვლეს. მიუხედავად ამისა, „ირაოში“ აღნიშნავენ, რომ ეს კომპანიისთვის დიდი დანაკლისი არ ყოფილა, რადგანაც ასეთი ტიპის დაზღვევა უფრო მეტად აზარალებდა „ირაოს“.
სადაზღვევო კომპანია „არდიშიც“ მომხმარებელთა მატებაზე მიუთითებენ. კომპანიის ბიზნეს-განვითარების დირექტორი მიშა ჯაფარიძე აცხადებს, რომ 2013 წლის პირველ კვარტალთან შედარებით 2014 წლის პირველ კვარტალში მომხმარებელთა 30%-35%-იანი ზრდა დაფიქსირდა. ამასთან, „არდიში“ საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამა კონკურენტად არ მიაჩნიათ. პირიქით, აცხადებენ, რომ საყოველთაო დაზღვევამ სტიმული მისცა სამედიცინო დაზღვევას და ხალხს ნათლად აჩვენა ჯანმრთელობის დაზღვევის აუცილებლობა, რაც კერძო სადაზღვევოებმა ვერ შეძლეს.
„ბაზარზე სიტუაცია ისეთი იყო, რომ საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამას შეიძლება უარყოფითი გავლენა მოეხდინა სადაზღვევო კომპანიებზე, მაგრამ ეს ძირითადად ეხება იმ სადაზღვევო კომპანიებს, რომლებსაც აქვთ დაბალფასიანი პაკეტები და კლიენტებს ნაკლებ მომსახურებას სთავაზობენ. ასეთი სადაზღვევო კომპანიების პაკეტები და საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამის პაკეტი კვეთს ერთმანეთს, მაგრამ ჩვენი დაზღვევის დიდი ნაწილი და საყოველთაო ჯანდაცვის პაკეტი ძალიან მცირედით ემთხვევა, შესაბამისად, იმას, რასაც ჩვენ კლიენტს ვთავაზობთ, უმეტესწილად ვერ და არ თავაზობს საყოველთაო დაზღვევა. „არდის“ არ აქვს 2,3,5-ლარიანი პაკეტი, შესაბამისად საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამა ჩვენი კონკურენტი ვერ იქნება“, _ აცხადებს მიშა ჯაფარიძე.
საყოველთაო ჯანდაცვას ფული არ ჰყოფნის
ჯერ კიდევ 1 აპრილიდან გატარებულმა ახალმა პოლიტიკამ თავისი შედეგები მოიტანა: სადაზღვევო კომპანიებიდან საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამაში უმწეოთა გადასვლამ სამედიცინო დაწესებულებებში მიმართვიანობის მაჩვენებელი გაზარდა. როგორც „ჟურნალისტური კვლევის ცენტრში“ განაცხადეს, აპრილის შემდეგ 3 თვის განმავლობაში პოლიკლინიკებსა და კლინიკებში ბენეფიციართა რაოდენობა თითქმის გაორმაგდა.
მიმართვიანობის გაზრდის შედეგად, საყოველთაო ჯანდაცვის ბიუჯეტმა 5 თვის გეგმას 9%-ით გადააჭარბა. იანვარ-მაისში, დაგეგმილი 85 მლნ ლარისნაცვლად, ამ მიმართულებით 92.679.133 ლარი დაიხარჯა. ამის მიუხედავად, ჯანდაცვის სამინისტროში ამბობენ, რომ პროგრამის დაფინანსების მხრივ პრობლემები არ იქნება.
როგორც უკვე აღვნიშნეთ, 2014 წლის 1 აპრილიდან სადაზღვევო კომპანიებს უმწეოთა დაზღვევა ჩამოერთვათ და 450 ათასი ბენეფიციარი სახელმწიფო ჯანდაცვის პროგრამაში გადავიდა. სექტემბრიდან კი კომპანიები სტუდენტებისა და პედაგოგების დაზღვევასაც დაკარგავენ. ყველა ეს ბენეფიციარი საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამაში ჩაერთვება.
აღსანიშნავია, რომ სახელმწიფო ჯანდაცვის პროგრამაში უმწეოთა გადმოსვლამ სამედიცინო დაწესებულებებში მიმართვიანობის მაჩვენებელი მნიშვნელოვნად გაზარდა. როგორც „ჟურნალისტური კვლევის ცენტრში“ აცხადებენ, პირველი აპრილიდან დღემდე პოლიკლინიკებსა და კლინიკებში ბენეფიციართა რაოდენობა თითქმის გაორმაგდა, განსაკუთრებით იმატა ამბულატორიული მომსახურების შემთხვევებმა.
„ჩვენ მიერ ჩატარებული კვლევების საფუძველზე გაირკვა, რომ ბოლო 3 თვის განმავლობაში მიმართვიანობა გაორმაგებულია. თუ ადრე ბენეფიციარს სადაზღვევო კომპანიიდან უნდა აეღო მიმართვა, ახლა ის პირდაპირ მიდის კლინიკაში და მომსახურებასაც იმავე დღეს უწევენ. უკვე სექტემბრიდან კი, როდესაც სახელმწიფო ჯანდაცვის პროგრამაში სტუდენტები და პენსიონერები გადმოვლენ, მიმართვიანობის მაჩვენებელი კიდევ უფრო გაიზრდება და ალბათ, უფრო მეტად, ვიდრე ამჟამადაა“, _ განუცხადეს „ბიზნეს-რეზონანსს“ „ჟურნალისტური კვლევის ცენტრში“.
მიმართვიანობის ზრდას ადასტურებენ ჯანდაცვის სამინისტროშიც, თუმცა როგორც სოციალური მომსახურების სააგენტოს ხელმძღვანელი გაიოზ თალაკვაძე აცხადებს, ამას გამტარუნარიანობის პრობლემა არ შეუქმნია.
„მიმართვიანობა რომ გაიზრდებოდა, ჩვენთვის ცნობილი იყო, რადგან საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამით საგარანტიოს გაცემა მაქსიმალურად სწრაფად ხდება. მიუხედავად ამისა, არც გამტარუნარიანობაში გვქონია პრობლემა და არც ფინანსებში“, _ განაცხადა გაიოზ თალაკვაძემ.
საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამის ხარჯების 9% იან გადაჭარბება საგანგაშოდ არ მიაჩნიათ ჯანდაცვის სამინისტროში. მინისტრის მოადგილე დავით ლომიძემ აღნიშნა, რომ თანხის გადანაწილება ბიუჯეტის შიგნით მოხდა და მომავალშიც ასე მოხდება.
„9%-იანი გადაჭარბება იმას კი არ ნიშნავს, რომ ჩვენ ფული სხვა პროგრამას მოვპარეთ, უბრალოდ, სხვა პროგრამის ნაშთი გამოვიყენეთ. იცით, რომ პირველი აპრილიდან ზოგიერთი კატეგორიის ადამიანები, რომლებიც სადაზღვევო პროგრამაში იყვნენ, გადმოვიდნენ ჯანდაცვის პროგრამაში.
როდესაც ბიუჯეტის გეგმას ვწერდით, ეს გადაწყვეტილება არ იყო მიღებული, შესაბამისად, თანხა ჯანდაცვის დაზღვევის პროგრამაში არ ჩადებულა. ერთი პროგრამიდან მეორეში გადასვლისას შემცირდა დაზღვევის ასიგნებები და გაიზარდა საყოველთაო ჯანდაცვის ხარჯი. დაზღვევაში გაკეთდა ეკონომია და თანხა გადმოვიდა საყოველთაო ჯანდაცვაში. ასე რომ, 9%-იანი გადაჭარბებული ხარჯვა საგანგაშო ნამდვილად არ არის“, _ განაცხადა დავით ლომიძემ.
უცხოური კომპანიებისთვის ქართული სადაზღვევო ბაზარი მიმზიდველი აღარ არის
საქართველოს სადაზღვევო ბაზარზე უცხოური კომპანიების შემოსვლა აღარ განიხილება. ამის შესახებ ცომმერსანტ.გე-ს დაზღვევის ზედამხედველობის სამსახურში განუცხადეს. უწყებაში აცხადებენ, რომ ბაზარზე შემოსვლას წინ გარკვეული პროცედურები უნდა უძღოდეს, რაც მათთან არ მიმდინარეობს და, შესაბამისად, ახლო მომავალში რომელიმე უცხოური მოთამაშის გამოჩენა მოსალოდნელი არ არის.
სადაზღვევო ასოციაციის ხელმძღვანელის დევი ხეჩინაშვილის განცხადებით, ამგვარი „სიჩუმის“ მიზეზი არის ის, რომ ქართული სადაზღვევო ბაზარი უცხოური კომპანიებისთვის მიმზიდველი არ არის. მისი თქმით, საქართველოს სადაზღვევო ბაზარი დღეს ისეთ მდგომარეობაშია, რომ მნიშვნელოვანი მოთამაშეები არ შემოვლენ.
„თუ ჩვენთან არ განვითარდა ავტომფლობელის სამოქალაქო პასუხისმგებლობის დაზღვევა და კიდევ ბევრი სხვა მიმართულება, რომელიც სხვა ქვეყნებში ტრადიციულია, უცხოური კომპანიები საქართველოთი ნაკლებად დაინტერესდებიან“, _ აცხადებს ხეჩინაშვილი.
სადაზღვევო ასოციაციის ხელმძღვანელს მაგალითად მოჰყავს ფრანგული სადაზღვევო კომპანია „აქსას“ საქართველოში შემოსვლის გეგმები, რომლებიც საბოლოო ჯამში ჩაიშალა. ფრანგული „აქსა“ ჯგუფი ქართულ ბაზარზე 2011 წელს სადაზღვევო კომპანიის შეძენით იყო დაინტერესებული. ჯგუფის წარმომადგენლებმა საქართველოში მოლაპარაკებებიც კი გამართეს.
ხეჩინაშვილი აცხადებს, რომ იმ მომენტში ფრანგული კომპანია საქართველოს ბაზრით არასათანადოდ დააინტერესეს და ამიტომ თქვა აქ შემოსვლაზე უარი.
„საკითხი სერიოზულად განიხილეს და იმ მომენტში ეს დადგენილება არ მიიღეს. „აქსა“ მაშინვე ამბობდა, რომ სახელმწიფო სადაზღვევო პროგრამები კომპანიებისთვის არასტაბილური იყო, რაც გამართლდა“, _ აცხადებს ხეჩინაშვილი.
სადაზღვევო ასოციაციის ხელმძღვანელი საქართველოს სადაზღვევო ბაზარზე ახლახანს შექმნილიკომპანიის შესახებაც საუბრობს და ამბობს, რომ ეს კომპანია არაინსტიტუციურია და ის გერმანელი ფიზიკური პირის მიერ არის დაფუძნებული. ხეჩინაშვილის თქმით, კომპანია „კოპენბურისთვის“ საქართველოს ბაზარზე ადგილის დამკვიდრება ადვილი არ იქნება, რადგან აქ პატარა და კონკურენტუნარიანი ბაზარია. ახალი კომპანია არასიცოცხლის დაზღვევის სეგმენტში შემოდის, ის დარეგისტრირებულია 2014 წლის მაისში და მისი პარტნიორია კერძო პირი, გერმანელი ფრანიო ვიდიჩეკი.
და ისევ, სახელმწიფო პროგრამებიდან კერძო სადაზღვევო კომპანიების გამოთიშვას რომ მივუბრუნდეთ, ექსპერტი ლევან კალანდაძე შექმნილ სიტუაციას არ იწონებს. ექსპერტი ლევან კალანდაძე მიიჩნევს, რომ ჯანმრთელობის პროგრამებიდან სადაზღვევო კომპონენტის ამოგდება სადაზღვევო ბაზარს სერიოზულად დააზარალებს. მისი თქმით, მომავალში დარჩება ორიოდე სადაზღვევო კომპანია, რომლებიც ბანკზე მიბმული სადაზღვევო პროდუქტების რეალიზებაზე იქნება ორიენტირებული და არანაირი პროგრესი საქართველოს სადაზღვევო ბაზარს არ ექნება.
კალანდაძის ვარაუდით, ყველაზე მნიშვნელოვანი ისაა, რომ სადაზღვევო პროგრამებიდან სადაზღვევო კომპანიების გასვლის შემდეგ ქვეყანა მიიღებს ისეთ სამედიცინო მომსახურების სისტემას, როგორიც იყო კომუნისტური მმართველობის პერიოდში და როგორიცაა დღეს სოციალისტურ ქვეყნებში.
იქნება სახელმწიფო პროგრამებზე სახელმწიფოს პირდაპირ დაფინანსებაზე დაფუძნებული სამედიცინო სექტორი, რომელსაც არ გააჩნია განვითარების, ზრდის, კვალიფიკაციის ამაღლების მოტივაცია და ჩამოკიდებულია პირდაპირ ბიუჯეტზე.
„ჩვენ უარი ვთქვით სამედიცინო სფეროში სადაზღვევო კომპანიებზე, რომელიც თავის მხრივ იყო გარანტია იმისა, რომ სწორი მენეჯმენტის პირობებში ბიუჯეტიდან ფული ეკონომიურად დაიხარჯებოდა, იქნებოდა მოტივაცია კვალიფიკაციის ზრდაზე, მაღალი ტექნოლოგიის დანერგვაზე და ა.შ. ნაცვლად იმისა, რომ გაგვეძლიერებინა ჯანდაცვის მენეჯმენტში სადაზღვევო კომპონენტი და არსებული ხარვეზები გამოგვესწორებინა, მთლიანად ვაგდებთ სადაზღვევო კომპონენტს პროგრამებიდან“, _ აღნიშნა კალანდაძემ.
სახელმწიფოს ამგვარ პოლიტიკას მთავრობის გარდა მოსახლეობაშიც ბევრი მომხრე რომ ჰყავს, ცხადია. თუმცა, ერთია სურვილი და იდეალები, მეორე რეალობა და შედეგები, რაც წლის ბოლოს გამოჩნდება. შესაბამისად, თუ როგორ შეიცვლება დაზღვეულების მომსახურების ხარისხი და სახელმწიფოს გაწეული ხარჯის ეფექტიანად დახარჯვა, სწორედ წლის შედეგების შეჯერებისას გაირკვევა.
თემურ იობაშვილი
