მეწარმე სუბიექტებს შორის ურთიერთდამოკიდებულება (ანუ `გაშლილი ხელის~ საწინააღმდეგო პრინციპი) წარმოშობს გადასახადებისაგან თავის არიდების მოტივაციას. ურთიერთდამოკიდებული პირები, როგორც მოვლენა, მოტივირებულია იმ ფაქტორით, რომ ორმა (ან მეტმა) პირმა მესამე პირის ხარჯზე (სახელმწიფოს ხარჯზე) მიიღოს შესაბამისი სარგებელი. ურთიერთდამოკიდებულება საქართველოს მოქმედი კანონმდებლობის მიხედვით მოვლენათა ზედაპირზე ვლინდება სამი ფორმით: 

ა) ურთიერთდამოკიდებულება საქართველოს რეზიდენტებს (ან რეზიდენტებს და არარეზიდენტებს) შორის საქართველოს ტერიტორიაზე განხორციელებული ოპერაციების თვალსაზრისით (სსკ მუხ. 19);

ბ) ურთიერთდამოკიდებულება კონტროლირებადი ოპერაციების (ტრანსფერული ფასწარმოქმნის) თვალსაზრისით (სსკ მუხ. 126);

გ) ურთიერთდამოკიდებულება საბაჟო ღირებულების განსაზღვრის თვალსაზრისით (სსკ მუხ. 213).

ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე საგადასახადო აუდიტის დროს რელევანტური მნიშვნელობა აქვს ურთიერთდამოკიდებულების განსაზღვრას და ურთიერთდამოკიდებული პირების ფაქტის დადგენას, რადგანაც იგი უმრავლეს შემთხვევაში დაკავშირებულია საგადასახადო ვალდებულებების ზრდასთან და სამივე შემთხვევა გარკვეული სპეციფიკურობით ხასიათდება (ამ საკითხებზე საინტერესო მოსაზრებებია გამოთქმული გიორგი ცერცვაძის სტატიაში, იხ. `ააფი~, #4(124), 2010 წ.).

ზემოაღნიშნული `ა~ პუნქტის მიზნებისათვის სსკ მე-19 მუხლის მიხედვით ურთიერთდამოკიდებულებად ითვლებიან ის პირები, რომელთა შორის განსაკუთრებულ ურთიერთობათა არსებობამ შეიძლება გავლენა მოახდინოს მათი ან მათ მიერ წარმოდგენილი პირების საქმიანობის პირობებზე ან ეკონომიკურ შედეგებზე. განსაკუთრებულ ურთიერთობებს მიეკუთვნება ურთიერთობები, რომელთა დროსაც:

ა) პირები არიან ერთი საწარმოს დამფუძნებლები (მონაწილეები), თუ მათი ჯამური წილი არანაკლებ 20 პროცენტია; 

ბ) ერთი პირი პირდაპირ ან არაპირდაპირ მონაწილეობს მეორე პირ საწარმოში, თუ ასეთი მონაწილეობის წილი არანაკლებ 20 პროცენტია;

გ) პირი ახორციელებს საწარმოს კონტროლს; 

დ) ფიზიკური პირი თანამდებობრივად ექვემდებარება სხვა ფიზიკურ პირს;

ე) ერთი პირი პირდაპირ ან არაპირდაპირ აკონტროლებს მეორე პირს; 

ვ) პირებს პირდაპირ ან არაპირდაპირ აკონტროლებს მესამე პირი;

ზ) პირები ერთად, პირდაპირ ან არაპირდაპირ აკონტროლებენ მესამე პირს;

თ) პირები ნათესავები არიან;

ი) პირები ამხანაგობის წევრები არიან. 

საქართველოს საგადასახადო კანონმდებლობის მიზნებისათვის ფიზიკური პირის ნათესავებად ითვლებიან:

ა) ნათესავების პირველი შტო: მეუღლე, მშობელი, შვილი, და, ძმა;

ბ) ნათესავების მეორე შტო: პირველი შტოს თითოეული ნათესავის მეუღლე, მშობელი, შვილი, და, ძმა, გარდა იმ ფიზიკური პირისა, რომელიც უკვე მიეკუთვნა პირველ შტოს;

გ) პირები, რომლებიც ხანგრძლივი მეურვეობის შედეგად ერთმანეთთან დაკავშირებული არიან, როგორც მშობლები და შვილები. 

ნათესაობის განსაზღვრისას გერი დები (ძმები) გათანაბრებული არიან ღვიძლ დებთან (ძმებთან), ხოლო შვილად აყვანილები _ ღვიძლ შვილებთან. 

ამასთანავე, სამეურვეო ურთიერთობები გათანაბრებულია საოჯახო ერთობასთან (რომლის დროსაც პირები ერთმანეთთან დაკავშირებული არიან, როგორც მშობლები და შვილები), რომელიც, თავის მხრივ, უთანაბრდება ნათესაურ ურთიერთობას. აღნიშნულ პირებს შორის საოჯახო ერთობის შეწყვეტა მხედველობაში არ მიიღება მათ შორის, მშობლისა და შვილის ურთიერთობის შენარჩუნებისასზემოაღნიშნული `გ~ პუნქტის მიხედვით (`პირები, რომლებიც ხანგრძლივი მეურვეობის შედეგად ერთმანეთთან დაკავშირებული არიან, როგორც მშობლები და შვილები~).

ზემოაღნიშნული მიზნებისათვის კონტროლი გულისხმობს: სამეთვალყურეო საბჭოს წევრობას, დირექტორობას და ამ თანამდებობებზე პირების დანიშვნის უფლებას; ხმის უფლების მქონე წილის ან აქციების 20 პროცენტის ფლობას, ხოლო ფიზიკური პირი ითვლება წილის არაპირდაპირ მფლობელად, თუ ამ წილს ფლობს მისი ნათესავი. 

კონტროლირებადი ოპერაციების მიზნებისათვის, სსკ 126-ე მუხლის მიხედვით ორი პირი ურთიერთდამოკიდებულია, თუ: 

ა) ერთი პირი პირდაპირ ან არაპირდაპირ მონაწილეობს მეორე პირის მართვაში, კონტროლში ან კაპიტალში;

ბ) ერთი და იგივე პირები პირდაპირ ან არაპირდაპირ მონაწილეობენ ორი პირის მართვაში, კონტროლში ან კაპიტალში. 

პირი პირდაპირ ან არაპირდაპირ მონაწილეობს საწარმოს მართვაში, კონტროლში ან კაპიტალში, თუ: 

ა) იგი პირდაპირ ან არაპირდაპირ ფლობს საწარმოს 50 პროცენტზე მეტს;

ბ) იგი პრაქტიკულად ახორციელებს საწარმოს სამეწარმეო გადაწყვეტილებების კონტროლს.

საბაჟო ღირებულების განსაზღვრის მიზნებისათვის, სსკ 213-ე მუხლის მიხედვით პირები ურთიერთდამოკიდებულად ჩაითვლებიან, თუ:

ა) ისინი არიან ერთმანეთის საწარმოების/კომპანიების ხელმძღვანელი პირები ან დირექტორები;

ბ) ისინი არიან საქმიანობაში კანონიერად აღიარებული პარტნიორები;

გ) ისინი არიან დამსაქმებელი და დასაქმებული;

დ) არსებობს მესამე პირი, რომელიც პირდაპირ ან ირიბად ფლობს ან აკონტროლებს ორივე პირს ან აქვს ორივე პირის ხმის უფლების მქონე აქციების 5 ან მეტი პროცენტი; 

ე) ერთ-ერთი მათგანი პირდაპირ ან ირიბად აკონტროლებს მეორეს; 

ვ) ორივე პირს პირდაპირ ან ირიბად აკონტროლებს მესამე პირი; 

ზ) ისინი ერთად, პირდაპირ ან ირიბად აკონტროლებენ მესამე პირს; 

თ) ისინი არიან ერთი ოჯახის წევრები.

განვიხილოთ სამივე ზემოაღნიშნული პოზიციიდან თითოეული მათგანის მაიდენტიფიცირებელი კრიტერიუმების არსებითი მომენტები, როდესაც პირები ურთიერთდამოკიდებული ხდებიან.

1. პირები არიან ერთი საწარმოს დამფუძნებლები (მონაწილეები), თუ მათი ჯამური წილი არანაკლებ 20 პროცენტია.

A და B ურთიერთდამოკიდებულია

2. ერთი პირი პირდაპირ ან არაპირდაპირ მონაწილეობს მეორე პირ საწარმოში, თუ ასეთი მონაწილეობის წილი არანაკლებ 20 პროცენტია.

A და B ურთიერთდამოკიდებულია

A და C ურთიერთდამოკიდებულია (ურთიერთდამოკიდებულების პროცენტი არის 20%(40x50):100

A და D ურთიერთდამოკიდებულია მიუხედავად იმისა, რომ A არაპირდაპირ ფლობს D-ში მხოლოდ 10%-ს ((40x50:100)x50:100), მაგრამ D ფლობს A-ში 20%-ს.

A და D ურთიერთდამოკიდებულია, ვინაიდან A პირდაპირ ფლობს D-ში 18%-ს, ხოლო არაპირდაპირ - 2%-ს (40x50:100x50):100. შესაბამისად, ჯამური პროცენტი არის 20%.

3. პირი ახორციელებს საწარმოს კონტროლს.

4. ფიზიკური პირი თანამდებობრივად ექვემდებარება სხვა ფიზიკურ პირს.

5. ერთი პირი პირდაპირ ან არაპირდაპირ აკონტროლებს მეორე პირს

ამ შემთხვევაში ერთი პირის მიერ მეორე პირის პირდაპირი კონტროლი იგივეა, რაც მოცემულობის _ `პირი ახორციელებს საწარმოს კონტროლს~ _ მაგალითი. რაც შეეხება არაპირდაპირ კონტროლს, მას შემდეგი სახე შეიძლება ჰქონდეს (A და B ურთიერთდამოკიდებულია):

6. პირებს პირდაპირ ან არაპირდაპირ აკონტროლებს მესამე პირი.

A და B საწარმო კონტროლდება C-ს მიერ არაპირდაპირ M-ის მეშვეობით და შესაბამისად A და B ურთიერთდამოკიდებულია.

7. პირები ერთად, პირდაპირ ან არაპირდაპირ აკონტროლებენ მესამე პირს

პირველ სიტუაციაში ჩ საწარმოს პირდაპირ აკონტროლებს A და B საწარმოები, რის შედეგადაც A და B ურთიერთდამოკიდებულია.

მეორე სიტუაციაში, A და B საწარმო აკონტროლებს ჩ-ს არაპირდაპირ M-ის მეშვეობით და შესაბამისად A და B ურთიერთდამოკიდებულია. 

მესამე სიტუაციაშიც, `A~A და `B~Bსაწარმო კონტროლდება `ჩ~-ს მიერ არაპირდაპირ `M~-ის მეშვეობით და შესაბამისად `A~ და `B~ ურთიერთდამოკიდებულია. 

8. პირები ნათესავები არიან

თუ ორი პირი ნათესავია და ისინი მეწარმე ფიზიკური პირები არიან, უპირობოდ ითვლებიან ურთიერთდამოკიდებულ პირებად. თუმცა, როდესაც საწარმოებს ეხება საქმე და ამ საწარმოების მეწილეებად (აქციონერებად) ნათესავი ფიზიკური პირები გვევლინებიან, მაშინ ჩნდება პრობლემა: რამდენ პროცენტს უნდა ფლობდნენ ნათესავები საწარმოში, რომ ეს საწარმოები ურთიერთდამოკიდებულ პირებად დაკვალიფიცირდნენ. სსკ მე-19 მუხლის პირველი ნაწილის მიხედვით განსაკუთრებული ურთიერთობა ანუ ამ შემთხვევაში ნათესაობა თავისთავად არ წარმოშობს ურთიერთდამოკიდებულებას საწარმოებს შორის, არამედ `ურთიერთდამოკიდებულ პირებად ითვლებიან ის პირები, რომელთა შორის განსაკუთრებულ ურთიერთობათა არსებობამ შეიძლება გავლენა მოახდინოსმათი ან მათ მიერ წარმოდგენილი პირების საქმიანობის პირობებზე ან ეკონომიკურ შედეგებზე~. ამასთან, `მათ მიერ წარმოდგენილი პირები~ არიან ის საწარმოები, რომლებსაც წარმოადგენენ ეს ფიზიკური პირები (ამ შემთხვევაში ნათესავები). `წარმოდგენაში~ უნდა ვიგულისხმოთ ამ საწარმოების კონტროლი. კონტროლი, სსკ მე-19 მუხლის მე-5 ნაწილის მიხედვით ნიშნავს სამეთვალყურეო საბჭოს წევრობას, დირექტორობას ან ხმის უფლების მქონე წილის ან აქციების 20 პროცენტის ფლობას. ქვემოთ მოყვანილი პირველი მაგალითის შემთხვევაში, თუ ერთ-ერთი ფიზიკური პირი 20%-ზე ნაკლებ წილს (აქციას) ფლობს, მაშინ საწარმოები ურთიერთდამოკიდებულები არ არიან.

9. პირები ამხანაგობის წევრები არიან

კონტროლირებადი ოპერაციები

10. ერთი პირი პირდაპირ ან არაპირდაპირ მონაწილეობს მეორე პირის მართვაში, კონტროლში ან კაპიტალში (ანუ იგი პირდაპირ ან არაპირდაპირ ფლობს საწარმოს 50 პროცენტზე მეტს).

`A~ და `B~ ურთიერთდამოკიდებულია

11. `A~ და `C~ ურთიერთდამოკიდებულია (ურთიერთდამოკიდებულების პროცენტი არის 51%(51x100):100

`A~ და `D~ ურთიერთდამოკიდებულია (ურთიერთდამოკიდებულების პროცენტი არის 51%(51x100:100ხ100):100

12. ერთი და იგივე პირები პირდაპირ ან არაპირდაპირ მონაწილეობენ ორი პირის მართვაში, კონტროლში ან კაპიტალში (ანუ ისინი პირდაპირ ან არაპირდაპირ ფლობენ საწარმოების 50 პროცენტზე მეტს).

პირველ სიტუაციაში A და B პირი ერთი და იგივეა ანუ ურთიერთდამოკიდებულია (კოდექსი არ განმარტავს `ერთი და იგივე პირის~ ცნებას, ამდენად უნდა ვიგულისხმოთ, რომ ისინი ურთიერთდამოკიდებული პირებია). შესაბამისად, C და D პირები ურთიერთდამოკიდებულია.

მეორე სიტუაციაშიც A და B პირები ურთიერთდამოკიდებულია. A-ს არაპირდაპირი წილი M-ში არის 51%=(51ხ100):100, ხოლო B-ს არაპირდაპირი წილი N-ში არის 54%=(60ხ90):100. შესაბამისად, M და N პირები ურთიერთდამოკიდებულია.

მესამე სიტუაციაშიც `A~ და `B~ ურთიერთდამოკიდებულია. `A~-ს არაპირდაპირი წილი `K~-ში არის 51%(51x100:100ხ100):100, ხოლო `B~-ს არაპირდაპირი წილი `F~-ში არის 54%(60x90:100ხ100):100. შესაბამისად, `K~ და `F~ პირები ურთიერთდამოკიდებულია.

13. ერთი პირი პირდაპირ ან არაპირდაპირ ახორციელებს საწარმოს სამეწარმეო გადაწყვეტილებების კონტროლს.

ამ შემთხვევაში გამოყენებულ უნდა იქნეს ზემოაღნიშნული მე-3-მე-9 მაგალითების სიტუაციები 51%-იანი ფლობის ფაქტორის გათვალისწინებით.

14. ერთი და იგივე პირები პირდაპირ ან არაპირდაპირ ახორციელებენ ორი საწარმოს სამეწარმეო გადაწყვეტილებების კონტროლს.

პირველ სიტუაციაში, ვინაიდან `A~ და `B~ ურთიერთდამოკიდებულია, `C~ და `D~ ურთიერთდამოკიდებულია.

მეორე სიტუაციაშიც, ვინაიდან `A~ და `B~ ურთიერთდამოკიდებულია, `E~ და `F~ ურთიერთდამოკიდებულია.

საბაჟო ღირებულების განსაზღვრა

საბაჟო ღირებულების განსაზღვრის მიზნებისათვის, შესაბამისი ზემოაღნიშნული `ა~-თ~ კრიტერიუმების ანალიზის დროს მნიშვნელოვანია განისაზღვროს რამდენიმე ტერმინი, რომელიც გამოიყენება ამ კრიტერიუმების ფორმულირებისას. ესენია: კონტროლი, პარტნიორი და ოჯახი. ამ სამი ტერმინიდან ორი განმარტებულია საქართველოს საგადასახადო კოდექსში (პარტნიორი და ოჯახი), ხოლო მესამე _ `კონტროლი~ _ არა (არ უნდა აგვერიოს სსკ მე-19-ე მუხლის მე-5 ნაწილში განმარტებული `კონტროლის~ ცნება, რადგან იგი მხოლოდ ამავე მუხლის მიზნებისათვის არის განსაზღვრული და არა სსკ 213-ე მუხლის მიზნებისათვის, რომელიც საბაჟო ღირებულების განსაზღვრას ეხება).

ზემოაღნიშნული მიზნებისათვის ოჯახსა და პარტნიორს შემდეგი დეფინიცია აქვს:

ოჯახი _ პირი, მისი მეუღლე, არასრულწლოვანი შვილი და გერი, აგრეთვე პირთან მუდმივად მცხოვრები მშობელი, შვილი და გერი, და, ძმა, ბებია, პაპა, შვილიშვილი, რომლებიც საერთო მეურნეობას ეწევიან. ამ კოდექსის მიზნებისათვის თავად გადასახადის გადამხდელი უპირობოდ განსაზღვრავს იმ პირთა წრეს (ზემოაღნიშნულ პირთაგან), რომლებიც მასთან ერთად მუდმივად ცხოვრობენ და საერთო მეურნეობას ეწევიან. 

პარტნიორი _ პარტნიორი, აქციონერი, კომანდიტი, კომპლემენტარი, კოოპერატივის წევრი `მეწარმეთა შესახებ~ საქართველოს კანონის შესაბამისად.

რაც შეეხება `კონტროლის~ ცნებას, იგი ზოგადად განმარტებულია `ტარიფებისა და ვაჭრობის შესახებ 1994 წლის გენერალური შეთანხმების მე-7 მუხლის განხორციელების შესახებ~ შეთანხმების მე-15 მუხლის განმარტებებში, რომლის მიხედვით `ერთი პირი მეორის განმაკონტროლებლად ჩაითვლება იმ შემთხვევაში, თუ პირველი პირი იურიდიული ან ან თანამდებობრივი სტატუსით მეორეს მიმართ იყენებს შეზღუდვებს ან მითითებებს~.

ამასთან, საინტერესოა და შედარების თვალსაზრისით განსახილველია ბუღალტრული აღრიცხვის საერთაშორისო სტანდარტების მიერ გამოყენებული `ურთიერდამოკიდებული პირების~ დეფინიცია. კერძოდ, ბასს-ის მიხედვით ურთიერთდამოკიდებული პირები (ანუ ბასს-ის ტერმინოლოგიით `დაკავშირებული მხარეები~) და მასთან დაკავშირებული ცნებები შემდეგნაირად განისაზღვრება:

დაკავშირებული მხარე _ მხარე ჩაითვლება საწარმოსთან დაკავშირებულად, თუ:

ა) მხარე პირდაპირ ან ერთი ან მეტი შუალედური რგოლის საშუალებით არაპირდაპირ:

_ აკონტროლებს საწარმოს, კონტროლდება საწარმოს მიერ ან იმყოფება საერთო კონტროლის ქვეშ (ეს მოიცავს სათავო და შვილობილ საწარმოებს);

_ საწარმოში ისეთი ოდენობის წილის მფლობელია, რომ მნიშვნელოვანი გავლენის მოხდენა შეუძლია მასზე;

_ ერთობლივად აკონტროლებენ საწარმოს;

ბ) მხარე საწარმოს მეკავშირე საწარმოა (როგორც განსაზღვრულია ბასს 28-ით `ინვესტიციები მეკავშირე საწარმოებში~). მეკავშირე საწარმო არის საწარმო, ამხანაგობის ტიპის არაიურიდიული ერთეულის ჩათვლით, რომელზეც ინვესტორს გააჩნია მნიშვნელოვანი გავლენა და ამავე დროს იგი არ არის არც შვილობილი საწარმო და არც წილი ერთობლივ საქმიანობაში;

გ) მხარე არის ერთობლივი საქმიანობა, რომლის სრულუფლებიან მონაწილესაც წარმოადგენს მოცემული საწარმო (ბასს 31, `ერთობლივ საქმიანობაში მონაწილეობა~);

დ) მხარე არის საწარმოს ან მისი სათავო საწარმოს უმაღლესი ხელმძღვანელობის წევრი;

ე) მხარე არის `ა~ ან `დ~ პუნქტებით გათვალისწინებული პიროვნებების ოჯახის წევრი;

ვ) მხარე არის საწარმო, რომელსაც აკონტროლებს, ერთობლივად აკონტროლებს ან მასზე მნიშვნელოვანი გავლენა აქვს `დ~ და `ე~ პუნქტებში განსაზღვრულ რომელიმე პიროვნებას ან რომელშიც მნიშვნელოვანი ხმის უფლებით პირდაპირ ან არაპირდაპირ სარგებლობენ ეს პიროვნებები;

ზ) მხარე არის საწარმოს ან მასთან დაკავშირებული რომელიმე მხარის დაქირავებულ მომუშავეთა შრომითი საქმიანობის შემდგომი გასამრჯელოების პროგრამის განმახორციელებელი.

პიროვნების ოჯახის წევრები _ არიან ოჯახის ის წევრები, რომლებსაც შესაძლოა გავლენა ჰქონდეთ ან თავად იყვნენ პიროვნების გავლენის ქვეშ საწარმოს საქმიანობასთან მიმართებაში. მათ შორის შესაძლოა იყვნენ:

_ პიროვნების მეუღლე ან შვილები;

_ პიროვნების მეუღლის შვილები; და

_ ამ პიროვნების ან მისი მეუღლის კმაყოფაზე მყოფი პიროვნებები.

კონტროლი ნიშნავს საწარმოს ფინანსური და სამეურნეო პოლიტიკის მართვის უფლებამოსილებას ამ საქმიანობიდან ეკონომიკური სარგებლის მიღების მიზნით.

ერთობლივი კონტროლი გულისხმობს ეკონომიკურ საქმიანობაში კონტროლის განაწილებას შესაბამისი ხელშეკრულების საფუძველზე.

უმაღლესი რანგის ხელმძღვანელობაში იგულისხმებიან ის პიროვნებები, მათ შორის ნებისმიერი დირექტორი (აღმასრულებელი ან სხვა ფუნქციის შემსრულებელი), რომლებსაც პირდაპირ ან არაპირდაპირ მინიჭებული აქვთ საწარმოს საქმიანობის დაგეგმვის, მართვის და კონტროლისათვის აუცილებელი უფლებამოსილება და პასუხისმგებლობა.

მნიშვნელოვანი გავლენა _ რომელიმე საწარმოს ფინანსური და საწარმოო პოლიტიკის გადაწყვეტილებების მიღებაში მონაწილეობის უფლება, აღნიშნულ პოლიტიკაზე კონტროლის გარეშე. მნიშვნელოვანი გავლენის მიღწევა შესაძლებელია საწარმოს წილის ფლობით, წესდებით ან შეთანხმების თანახმად.

თუ ინვესტორს, პირდაპირ ან არაპირდაპირ (მაგ., შვილობილი საწარმოს მეშვეობით), ეკუთვნის მეკავშირე საწარმოში ხმის უფლების 20% და მეტი, მაშინ ითვლება, რომ ინვესტორს აქვს მნიშვნელოვანი გავლენა (თუკი არ არსებობს სხვა დამამტკიცებელი საბუთი იმისა, რომ ეს არ შეესაბამება სინამდვილეს); და პირიქით, თუ ინვესტორს პირდაპირ ან არაპირდაპირ (მაგ., შვილობილი საწარმოს მეშვეობით) ეკუთვნის მეკავშირე საწარმოში ხმის უფლების 20%-ზე ნაკლები, მაშინ ითვლება, რომ ინვესტორს არ გააჩნია მნიშვნელოვანი გავლენა (თუკი არ არსებობს მტკიცება იმისა, რომ ეს არ შეესაბამება სინამდვილეს). სხვა ინვესტორის მიერ ამავე საწარმოში მნიშვნელოვანი ან ძირითადი წილის ფლობა არ ნიშნავს იმას, რომ ინვესტორს არ შეუძლია გააჩნდეს მნიშვნელოვანი გავლენა მოცემულ საწარმოში. ინვესტორის მნიშვნელოვანი გავლენა შეიძლება დადასტურდეს შემდეგნაირად:

ა) ინვესტორის წარმომადგენლის არსებობით მეკავშირე საწარმოს დირექტორთა საბჭოში ან სხვა ანალოგიურ მმართველობით ორგანოში;

ბ) მონაწილეობის მიღება პოლიტიკის განსაზღვრის პროცესში, დივიდენდებისა და სხვა განაწილების შესახებ გადაწყვეტილების მიღებაში მონაწილეობის ჩათვლით;

გ) ინვესტორსა და მეკავშირე საწარმოს შორის არსებითი გარიგებებით;

დ) მმართველი პერსონალის ურთიერთგაცვლით;

ე) მნიშვნელოვანი ტექნიკური ინფორმაციის მიწოდებით.

ერთობლივი საქმიანობა გულისხმობს ორი ან მეტი მონაწილე მხარის ერთობლივად კონტროლირებადი ეკონომიკური საქმიანობის წარმართვას სახელშეკრულებო შეთანხმების საფუძველზე. არსებობს ერთობლივი საქმიანობის მრავალი ფორმა და სტრუქტურა. ბასს-ში განხილულია ერთობლივი საქმიანობის სამი ფორმა: ერთობლივად კონტროლირებადი საქმიანობა, ერთობლივად კონტროლირებადი აქტივები და ერთობლივად კონტროლირებადი საწარმო. 

ერთობლივ საქმიანობას ახასიათებს შემდეგი საერთო ნიშნები:

_ ორი ან მეტი სრულუფლებიანი მონაწილე დაკავშირებულია სახელშეკრულებო შეთანხმებით;

_ სახელშეკრულებო შეთანხმება აწესებს ერთობლივ კონტროლს.

დაკავშირებულ მხარეებად არ ჩაითვლებიან:

ა) ორი საწარმო მხოლოდ იმიტომ, რომ მათ ერთი საერთო დირექტორი ჰყავთ, ზემოთ `დაკავშირებული მხარეების~ განმარტებაში განხილული `დ~ და `ვ~ პუნქტების მიუხედავად;

ბ) ერთობლივი საქმიანობის ორი მონაწილე მხოლოდ იმიტომ, რომ ისინი ერთობლივ კონტროლს ახორციელებენ ერთობლივ საქმიანობაზე;

გ) ფინანსური რესურსების მომწოდებლები, პროფკავშირები, კომუნალური მომსახურების საწარმოები, სახელმწიფო დაწესებულებები და უწყებები _ საწარმოსთან მათი ჩვეულებრივი ურთიერთობის პროცესში მხოლოდ ამგვარი ურთიერთობის გამო (მაშინაც კი, როცა მათ შეუძლიათ შეზღუდონ საწარმოს მოქმედების თავისუფლება ან მონაწილეობა მიიღონ მის მიერ გადაწყვეტილებების მიღების პროცესში); 

დ) ცალკეული მომხმარებელი, მომწოდებელი, გამსაღებელი ან ფრანშიზორი, დისტრიბუტორი ან მთავარი აგენტი, რომელთანაც საწარმო მნიშვნელოვან საქმიანობას ეწევა, ამ საქმიანობიდან მიღებულ შედეგებზე ეკონომიკური დამოკიდებულების გამო.

მიგვაჩნია, რომ ურთიერთდამოკიდებული პირების განსაზღვრის ზემოაღნიშნული კრიტერიუმები შესაბამისი შედეგის მნიშვნელობიდან გამომდინარე, სამივე შემთხვევაში მოითხოვს უნიფიცირებას და თითოეული მათგანის მკაფიო ფორმულირებას კანონქვემდებარე აქტების დონეზე მაგალითების სახით.

გონერ ურიდია