ამ რუბრიკით ჟურნალში ქვეყნდება პასუხები ჩვენი მკითხველების იმ შეკითხვებზე, რომლებიც ბუღალტრულ აღრიცხვას, საგადასახადო და საბაჟო კანონმდებლობასა და სამოქალაქო სამართალს შეეხება. დასმულ შეკითხვებზე პასუხს გასცემენ შპს "ააფ-მენეჯმენტი"-ს მენეჯერები, ქართული აუდიტური კომპანიების - შპს "ცოდნისა"-ს და შპს "ააფ კონსალტინგი"-ს აუდიტორები, საქართველოს სხვა წამყვანი საკონსულტაციო ფირმების სპეციალისტები.

შეკითხვები მიიღება წერილობითი სახით, ფოსტით, ელექტრონული ფოსტით, ფაქსით ან სხვა საშუალებით. უშუალოდ რედაქციიდან ჟურნალის ხელმომწერებს შეუძლიათ შეკითხვით მოგვმართონ ტელეფონის მეშვეობითაც. ანონიმური შეკითხვები მიღებული არ იქნება! თუმცა შეკითხვის ავტორთა ვინაობა ჟურნალში არ გამოქვეყნდება.

შეკითხვები მიიღება ელექტრონული ფოსტით: aaf@geo.net.ge  ან ტელ/ფაქსით:39-33-50.

ჟურნალის უშუალოდ რედაქციიდან ხელმომწერთა შეკითხვებისათვის ტელ.:39-33-46, 39-33-47.

წინამდებარე ნომერში მკითხველთა შეკითხვებს პასუხობენ შპს აუდიტური კონცერნი "ცოდნისა"-ს აუდიტისა და კონსალტინგის მენეჯერი თინათინ ოთარაშვილი.

კითხვა: სს "***-მშენი" წარმოადგენს სხვა სამშენებლო ორგანიზაციის ქვეკონტრაქტორს, რომელიც საქართველოს კულტურის სამინისტროს დაკვეთით ახორციელებს კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლის აღდგენას. სამუშაოების ძირითადი ნაწილი სრულდება უშუალოდ ჩვენს მიერ. გავრცელდება თუ არა ჩვენს საწარმოზე დღგ-ის შეღავათი სსკ 230-ე მუხლის 1-"კ" პუნქტის მიხედვით?

პასუხი: წესით, უნდა გავრცელდეს. სსკ 230-ე მუხლის 1-"კ" პუნქტის თანახმად, დღგ-ისაგან გათავისუფლებულია "ფიზიკური და იურიდიული პირების მიერ საქართველოს კულტურის, ძეგლთა დაცვისა და სპორტის სამინისტროსთან შეთანხმებით კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლების სარესტავრაციო, სარეაბილიტაციო, საპროექტო და კვლევითი სამუშაოების შესრულება". როგორც აღნიშნულიდან სჩანს, დღგ-ისაგან გათავისუფლება შეეხება "სამუშაოების შესრულებას" და არა მაინცდამაინც საქართველოს კულტურის, ძეგლთა დაცვისა და სპორტის სამინისტროს მიერ უშუალოდ დაქირავებულ კონტრაქტორებს.

იმისათვის, რომ თქვენს (როგორც ქვეკონტრაქტორის) მიერ შესრულებულ სამუშაოზე გავრცელდეს დღგ-ით დაბეგვრის საგადასახადო შეღავათი, საჭიროა შემდეგი პირობების დაკმაყოფილება:

ა) სარესტავრაციო ობიექტი უნდა წარმოადგენდეს კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლს;

ბ) თქვენი ქვეკონტრაქტორად აყვანის თაობაზე უნდა მოხდეს საქართველოს კულტურის, ძეგლთა დაცვისა და სპორტის სამინისტროს ინფორმირება (მასთან შეთანხმება);

გ) კონტრაქტორისათვის თქვენ უნდა ასრულდებდეთ სამუშაოს (უწევდეთ მომსახურებას) და არა, ვთქვათ, მასალების მიწოდებას.

კითხვა: ერთობლივი საქმიანობის ამხანაგობა (შემდგომში - ამხანაგობა) შექმნილია ინდმენაშენეთა მიერ. ამხანაგობის მიზანს წარმოადგენს ახალი საცხოვრებელი სახლის მშენებლობა. ამხანაგობაში გაწევრიანების მიზნით და პროექტის განსახორციელებლად ამხანაგობის დამფუძნებელი წევრები განახორციელებენ შენატანებს ამხანაგობაში როგორც ფულადი, ასევე ქონებრივი (არაფულადი) სახით. ამხანაგობის დამფუძნებელი წევრები არიან ამხანაგობის დამფინანსებლებიც. თითოეულ დამფუძნებელს აქვს უფლება გავიდეს ამხანაგობიდან. ამხანაგობიდან გასვლის მსურველმა ჩვეულებრივმა წევრმა წერილობითი განცხადებით უნდა მიმართოს ამხანაგობის თავმჯდომარეს.

ჩვეულებრივ წევრს გასვლის შედეგად უკან დაუბრუნდება მის მიერ უკვე გადახდილი შენატანები იმ ხარჯების გამოკლებით, რაც აუცილებელია გასვლის რეგისტრაციისათვის. ამხანაგობა უფლებამოსილია დააყოვნოს უკვე გადახდილი თანხის დაბრუნება გასვლის შედეგად გამონთავისუფლებული ფართის შემდგომ განთავსებამდე.

ამხანაგობის ერთ-ერთმა დამფინანსებელმა წერილობით განცხადებით მიმართა ამხანაგობის თავმჯდომარეს ამხანაგობიდან გასვლის თაობაზე, ვინაიდან ის ვერ ასრულებს ნაკისრ ვალდებულებებს. აღნიშნული გარემოებებიდან გამომდინარე, მოხდა ამ წევრის ჩანაცვლება სხვა წევრით. ვსვამთ კითხვას, რა სახის ვალდებულებები წარმოეშობა ბიუჯეტის წინაშე ამხანაგობას, ამ ახალ წევრს და ყოფილ წევრს?

პასუხი: სულ ახლახან, როგორც საქართველოს საგადასახადო კოდექსში, ასევე "მეწარმეთა შესახებ" საქართველოს კანონში შევიდა ამხანაგობებთან დაკავშირებული მნიშვნელოვანი ცვლილებები, რომელთაც არსებითი მნიშვნელობა აქვთ წინამდებარე შეკითხვაზე პასუხის გაცემისთვის. ცვლილებების არსის განხილვა სცილდება "კითხვა-პასუხის" ფორმატს, მხოლოდ მოკლედ აღვნიშნავთ შემდეგს:

ამხანაგობის ერთი დამფუძნებელი წევრის ჩანაცვლება სხვა წევრით თავად ამხანაგობისთვის არ წარმოშობს რაიმე საგადასახადო ვალდებულებას. რაც შეეხება ამხანაგობიდან გასულს და შემოსულ დამფუძნებელ წევრებს (ვგულისხმობთ, რომ ისინი ფიზიკური პირებია), მათ წარმოეშობათ შემდეგი ვალდებულებები:

შემოსულ დამფუძნებელ წევრს წარმოეშობა ინდივიდუალურ მეწარმედ რეგისტრაციის ვალდებულება "მეწარმეთა შესახებ" საქართველოს კანონის 54 და 56 მუხლების მიხედვით (ამ კანონში ახლახან შესული ცვლილებების თანახმად), თუ ცვლილება ამხანაგობის რეგისტრაციაში მოხდა 2008 წლის 10 მაისის შემდეგ;

ამხანაგობიდან გასული ფიზიკური პირისთვის ამხანაგობაში მისი უფლება-მოვალეობების დათმობა სხვა პირისათვის უნდა შეფასდეს, როგორც მის მიერ სამეწარმეო საქმიანობაში გამოყენებული აქტივის (აქ მნიშვნელოვანია ის ფაქტი, რომ წილი ამხანაგობაში და წილი შპს-ის საწესდებო კაპიტალში სხვადასხვა ცნებებია!) გასხვისება (დაბეგვრის მიზნებისათვის არა აქვს მნიშვნელობა, არის თუ არა ის ინდმეწარმედ რეგისტრირებული). თუ მას ამ გასხვისებიდან ნამეტი შემოსავალი წარმოეშვა, ის უნდა ჩაირთოს მის ერთობლივ შემოსავალში და დაიბეგროს, თუ რაიმე სახის საგადასასახადო შეღავათით სარგებლობის უფლება არ აქვს. გარდა ამისა, თუ გასაყიდი აქტივის ღირებულება 100 000 ლარზე მეტია, გამყიდველს წარმოეშობა დღგ-ის გადამხდელად რეგისტრაციის ვალდებულებაც.

კითხვა: 2004 წელს მოხდა სააქციო საზოგადოების გაკოტრება. საწარმოს ერთ-ერთ კრედიტორს, საგადასახადო ინსპექციას, გაკოტრების კანონის მიხედვით ამონაგები თანხიდან გადაერიცხა თანხა, რომელმაც ვერ უზრუნველყო გაკოტრების საქმის წარმოების გახსნამდე მის მიმართ არსებული საგადასახადო დავალიანების მთლიანად დაფარვა.

სასამართლო გადაწყვეტილება და განჩინება, რომელიც ითვალისწინებდა გაკოტრების საქმის დასრულებას და შესაბამისად საწარმოს ლიკვიდაციას, სამეწარმეო რეესტრიდან მის ამოშლას და ლიკვიდაციის რეგისტრაციას, დღემდე სრულად არ განხორციელდა, ვინაიდან არ მომხდარა საწარმოს გადამხდელთა რეგისტრაციიდან მოხსნა და დარჩენილი დაუფარავი თანხის ნაწილი კვლავ ირიცხება საგადასახადო დავალიანებად.

გთხოვთ განგვიმარტოთ, როგორ უნდა მოხდეს საწარმოს გადამხდელთა რეგისტრაციიდან მოხსნა, რა ვალდებულება აქვს საგადასახადო ინსპექციას და რა ევალება გაკოტრებული საწარმოს ყოფილ ხელმძღვანელს, რომელიც ამჟამად არაუფლებამოსილი პირია?

პასუხი: საწარმოს გადამხდელთა რეგისტრაციიდან მოხსნა ვერ მოხდება მანამ, სანამ გადასახადების დარჩენილი გადაუხდელი ნაწილი არ იქნება დაფარული ან არ იქნება აღიარებული უიმედო საგადასახადო დავალიანებად (უიმედო საგადასახადო დავალიანების განმარტება მოცემულია სსკ მე-12 მუხლის მე-20 ნაწილში). სსკ 92-ე მუხლის მიხედვით, "ვადაგადაცილებული საგადასახადო დავალიანება ჩამოიწერება საქართველოს ფინანსთა სამინისტროსთან შექმნილი ვადაგადაცილებული საგადასახადო და სასესხო დავალიანებების რესტრუქტურიზაციის მიზნაშეწონილობის საკითხის შემსწავლელი კომისიის დასკვნის საფუძველზე საქართველოს ფინანსთა მინისტრის ბრძანებით".

ინსტრუქცია "გადასახადების მიხედვით ვადაგადაცილებული საგადასახადო დავალიანების უიმედო საგადასახადო დავალიანებად აღიარების და ჩამოწერის თაობაზე" დამტკიცებულია საქართველოს ფინანსთა მინისტრის 2005 წლის 17 მარტის #148 ბრძანებით. ამ ინსტრუქციის მე-3 მუხლის თანახმად, "საგადასახადო დავალიანებათა უიმედო საგადასახადო დავალიანებად აღიარების საკითხს სწავლობს საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს შემოსავლების სამსახური შესაბამისი საგადასახადო ინსპექციის მიერ წარდგენილი დოკუმენტაციის საფუძველზე". კერძოდ, გაკოტრების საქმის წარმოების დასრულების შემთხვევაში საგადასახადო ინსპექციის მიერ წარდგენილ უნდა იქნეს შემდგომი დოკუმენტები:

ა) საგადასახადო ინსპექციის წერილობითი მიმართვა;

ბ) დავალიანების დამადასტურებელი დოკუმენტი;

გ) სასამართლოს დადგენილება გაკოტრების საქმის წარმოების დასრულების და ლიკვიდაციის შესახებ;

დ) საგადასახადო ინსპექციის დასკვნა საგადასახადო დავალიანების უიმედო საგადასახადო დავალიანებად აღიარების შესახებ.

შემოსავლების სამსახურის სათათბირო საბჭო საგადასახადო ინსპექციიდან წარმოდგენილი მასალების საფუძველზე აკეთებს დასკვნას - საგადასახადო დავალიანებათა უიმედო საგადასახადო დავალიანებად აღიარების შესახებ, რომელიც საგადასახადო ინსპექციის მიერ წარმოდგენილ დოკუმენტაციასთან ერთად, საგადასახადო დავალიანებათა ჩამოწერის მიზანშეწონილობის საკითხის განხილვის მიზნით ეგზავნება საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს.

საგადასახადო დავალიანების ჩამოწერის მიზანშეწონილობის საკითხი შემოსავლების სამსახურიდან დასკვნის მიღებიდან ერთი თვის ვადაში განიხილება ფინანსთა სამინისტროსთან შექმნილ ვადაგადაცილებულ საგადასახადო და სასესხო დავალიანებების რესტრუქტურიზაციის მიზანშეწონილობის საკითხის შემსწავლელ კომისიაზე, რომელიც ამზადებს შესაბამის დასკვნას. კომისიის დასკვნა წარედგინება საქართველოს ფინანსთა მინისტრს, რომელიც გამოსცემს შესაბამის ინდივიდუალურ-სამართლებრივ აქტს დავალიანებათა ჩამოწერის შესახებ.

გაკოტრებული საწარმოს ყოფილ ხელმძღვანელს, რომელიც, როგორც თქვენ თვითონვე აღნიშნავთ, ამჟამად არაუფლებამოსილი პირია, არაფერიც არ ევალება. გაკოტრების პროცესში მყოფ სააქციო საზოგადოებას განკარგავს და ლიკვიდაციის პროცესს უზრუნველყოფს გაკოტრების მმართველი.

კითხვა: საწარმოს საანგარიშო წლის დასაწყისისათვის არ გააჩნდა ქონება. საანგარიშო წელში (10 იანვარს) შეიძინა 50000 ლარის ღირებულების ქონება, რომლის საბალანსო ნარჩენმა ღირებულებამ ცვეთის გათვალისწინებით წლის ბოლოსათვის შეადგინა 40000 ლარი. ქონების გადასახადის გაანგარიშების წესის თანახმად ქონების გადასახადი შეადგენს (0+40000)/2x1%=200 ლარს. არადა, საწარმოს აღნიშნული ქონება წლის დასაწყისშივე რომ ჰქონოდა ბალანსზე, ქონების გადასახადი აღნიშნული გაანგარიშებით იქნებოდა (50000+40000)/2x1%=450 ლარი.

გთხოვთ გაგვინმარტოთ, რამდენად კანონზომიერია პირველი გათვლის მიხედვით (200 ლარი) ქონების გადასახადი და რაიმე შეცდომას ხომ არ ვუშვებთ მის გაანგარიშებაში, რამდენადაც იგი მეორე ვარიანტთან შედარებით სოლიდურ სხვაობას (250 ლარს) იძლევა.

პასუხი: პირველი გათვლის მიხედვით ქონების გადასახადის ოდენობა, ცხადია, კანონზომიერია, რადგან სსკ 273-ე მუხლის 1-ლი ნაწილით ცალსახად აღნიშნულია, რომ საწარმოთა ქონების გადასახადით "დაბეგვრის ობიექტებზე გადასახადის წლიური განაკვეთი განისაზღვრება საშუალო წლიური საბალანსო ნარჩენი ღირებულების (გამოიანგარიშება კალენდარული წლის დასაწყისისა და ბოლოსათვის აქტივების საშუალო ღირებულების მიხედვით) არა უმეტეს 1 პროცენტის ოდენობით".

კითხვა: ა) ვარ დღგ-ის გადამხდელი ინდმეწარმე. განვახორციელე ექსპორტი. ტვირთი გადამიზიდა არარეზიდენტმა იურიდიულმა პირმა, გადამზიდავმა კომპანიამ. გადავუხადე 1000 დოლარი. რა ვალდებულებები წარმომეშობა ბიუჯეტთან ანგარიშსწორების დროს?

ბ) განვახორციელე ექსპორტი. ტვირთი გადამიზიდა არარეზიდენტმა ფიზიკურმა პირმა. რა ვალდებულებები წარმომეშობა ბიუჯეტთან ანგარიშსწორების დროს?
   
პასუხი: როგორც შეკითხვიდან ჩანს, ორივე შემთხვევაში არარეზიდენტმა განახორციელა ტვირთის საერთაშორისო გადაზიდვა სსკ მე-12 მუხლის მე-15 ნაწილში მოცემული განმარტების თანახმად. ასეთ შემთხვევაში არარეზიდენტი როგორც იურიდიული, ასევე ფიზიკური პირი (გარდა იმ არარეზიდენტი ფიზიკური პირებისა, რომლებიც წარმოდგენენ საქართველოს რეზიდენტის მიერ დაქირავებულ ფიზიკურ პირებს და იღებენ მისგან ხელფასს) უნდა დაიბეგროს გადასახდელი თანხიდან 4% არარეზიდენტის საშემოსავლო გადასახადის დაკავების გზით სსკ 196-ე მუხლის 1-"გ" პუნქტის შესაბამისად.

არარეზიდენტის შემოსავლებიდან გადასახადის დაკავება არ მოხდება იმ შემთხვევაში, თუ მის ქვეყანასა და საქართველოს შორის დადებულია შემოსავლებზე და კაპიტალზე ორმაგი დაბეგვრის თავიდან აცილებისა და გადასახადების გადაუხდელობის აღკვეთის შესახებ და დაცულია საქართველოს ფინანსთა მინისტრის 2005 წ. 25 ოქტომბრის # 1059 ბრძანებით დამტკიცებული ინსტრუქციის პირობები.

რაც შეეხება არარეზიდენტის დღგ-ს, სსკ 241-ე მუხლის მე-3 ნაწილის თანახმად, დღგ-ის გადამხდელად არარეგისტრირებული არარეზიდენტის მიერ საგადასახადო აგენტისათვის საქართველოს ტერიტორიაზე მომსახურების გაწევის შემთხვევაში "საგადასახადო აგენტი აწარმოებს დღგ-ის დარიცხვას არარეზიდენტისათვის გასაცემ თანხაზე. დღგ-ის ოდენობა განისაზღვრება ამ კარით დადგენილი გადასახადის განაკვეთის მიხედვით".

აქედან გამომდინარე, მოცემულ შემთხვევებში დღგ-ის დარიცხვა უკუდაბეგვრის წესით არ მოხდება, რადგან საერთაშორისო გადაზიდვები იბეგრება დღგ-ის ნულოვანი განაკვეთით სსკ 233-ე მუხლის შესაბამისად.

კითხვა: თუ არსებობს საქართველოს და ბელორუსიას შორის ხელშეკრულება "შემოსავლებზე და კაპიტალზე ორმაგი დაბეგვრის თავიდან აცილების და გადასახადების გადაუხდელობის შესახებ"? და თუ არსებობს, როდიდან არის ძალაში ეს ხელშეკრულება და რას ითვალისწინებს?

პასუხი: საქართველოს და ბელორუსიას შორის ხელშეკრულება შემოსავლებზე და კაპიტალზე ორმაგი დაბეგვრის თავიდან აცილებისა და გადასახადების გადაუხდელობის აღკვეთის შესახებ დადებული არ არის.

კითხვა: შპს-ის დამფუძნებელი არის დირექტორი. 2006 წელს ჰქონდა ნაქირავები ფართი სხვა შპს-ისგან, საიდანაც თანხის უქონლობის გამო დაუგროვდათ დავალიანება 2700 ლარი. წლის ბოლოს ეს თანხა გადაიხადა დამფუძნებელ-დირექტორმა. გვაინტერესებს, 2007 წლის ბალანსში როგორ უნდა დავუბრუნოთ ეს თანხა დამფუძნებელს უპროცენტოდ? მოგების გადასახადის მიზნით, ერთობლივ შემოსავალში შევიტანთ სარგებლის თანხას (უპროცენტო სესხის თანხა) და დაკავდება მოგების გადასახადი წლიურ დეკლარაციაში. რომ გავაფორმოთ უპროცენტო სესხი, რა არის საჭირო? საგადასახადო გეუბნება, რომ უპროცენტოდ არ შეიძლება იყოსო.

პასუხი: სესხი შეიძლება იყოს როგორც პროცენტიანი, ასევე უპროცენტო. საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 624-ე მუხლის მიხედვით კი, სესხის ხელშეკრულება შეიძლება დაიდოს როგორც წერილობითი, ასევე ზეპირი ფორმით. ასე რომ, სამართლებრივი თვალსაზრისით თქვენს შემთხვევაში რაიმე პრობლემა არ დგას, თუნდაც დამფუძნებელ-დირექტორთან სესხის ხელშეკრულება წერილობით არ გქონდეთ წერილობით გაფორმებული.

საგადასახადო თვალსაზრისით კი, საწარმოსათვის დამფუძნებელი-დირექტორისაგან უპროცენტო სესხის მიღება სსკ 176-ე მუხლის მიხედვით წარმოშობს ერთობლივ დასაბეგრ შემოსავალში შესატან სარგებლის თანხას, რომლის ოდენობაც სესხით სარგებლობისათვის საბაზრო განაკვეთით გადასახდელი პროცენტის ტოლია.

კითხვა: სს "***" დაფუძნებულია საქართველოს საჯარო სამართლის იურიდიული პირი "საწარმოთა მართვის სააგენტოს" მიერ. სსიპ "საწარმოთა მართვის სააგენტოს" 2007 წლის 10 ოქტომბრის #1 3/736 ბრძანების საფუძველზე შერწყმულ იქნა ერთ საწარმოდ რამდენიმე სააქციო საზოგადოება და ჩამოყალიბდა სს "***" მათ სამართალმემკვიდრედ.

ამჟამად სს "***"-ის მიერ ხდება აღნიშნული საწარმოების 2008 წლის 1 იანვრამდე არსებული სახელფასო დავალიანების გადახდა, ასევე სასამართლოს გადაწყვეტილების საფუძველზე სხვადასხვა დახმარებების - საწარმოს მიზეზით მარჩენალდაკარგულის დახმარების, ხანძრით გამოწვეული ზიანის (ხანძრის შედეგად ადამიანის დაღუპვა, საცხოვრებელი სახლის დაწვა და სხვა.), მაღალი ძაბვის შედეგად საქონელის დახოცვის კომპენსაციის და სხვა სახის ზიანის ანაზღაურების თანხების დარიცხვა და გაცემა.

აღნიშნულიდან გამომდინარე, გთხოვთ გვაცნობოთ თქვენი პოზიცია:

1) ჩვენს საწარმოს აქვს თუ არა უფლება სასამართლო გადაწყვეტილებით დანიშნული დახმარების თანხა გაუზარდოს მარჩენალდაკარგულს და დაბეგროს საშემოსავლო გადასახადის 25%-იანი განაკვეთით, თუ ანაზღაურების თანხის გაუზრდელად დავბეგროთ 25%-იანი განაკვეთით?

2) სასამართლოს გადაწყვეტილებით სამსახურში აღდგენილი მუშაკის ხელფასი, ან დანიშნული დახმარება, ხანძრით გამოწვეული ან სხვა სახის ზიანის ანაზღაურება, რომელიც წარმოშობილ იქნა 2008 წლის 1 იანვრამდე სამართლებრივ ურთიერთობებში, მაგრამ 2008 წლის I იანვრისთვის არ იყო დარიცხული, დაიბეგრება საშემოსავლო გადასახადის 12%-იანი თუ 25%-იანი განაკვეთით?

პასუხი: 1) ვინაიდან სააქციო საზოგადოება კერძო სამართლის იურიდიული პირია, მას შეუძლია მიიღოს ნებისმიერი გადაწყვეტილება დამფუძნებლისაგან მინიჭებული უფლებამოსილებების ფარგლებში, მათ შორის - სასამართლო გადაწყვეტილებით დანიშნული დახმარების თანხა გაუზარდოს მარჩენალდაკარგულს და ისე დაბეგროს საშემოსავლო გადასახადის 25%-იანი განაკვეთით.

2) სასამართლოს გადაწყვეტილებით სამსახურში აღდგენილი მუშაკის ხელფასი, თუ ის 2008 წლის 1 იანვრისთვის არ იყო დარიცხული და ასახული ბუღალტრულ აღრიცხვაში, დაიბეგრება საშემოსავლო გადასახადის 25%-იანი განაკვეთით, თუნდაც მისი აღდგენისა და ხელფასის დანიშვნის სამართლებრივი გარემოებები 2008 წლამდე იყო წარმოშობილი.

რაც შეეხება სხვა დახმარებებს, გასათვალისწინებელია ის, რომ თუ დახმარების მიმღები ფიზიკური პირი საწარმოს ყოფილი ან არსებული დაქირავებული პირი არ არის, მისთვის გასაცემი დახმარებებიდან (პენსიებისა და სტიპენდიების გარდა) საშემოსავლო გადასახადის დაკავება საწარმოს არ ევალება.

კითხვა: როგორც ვიცი, მცირეფასიანი ძირითადი საშუალება (1000 ლარამდე) მოგების გადასახადში გამოიქვითება, როგორც იმ წლის ხარჯი, ქონების გადასახადში კი აისახება და ექვემდებარება ქონების გადასახადის გადახდას, მაგრამ როდემდე უნდა დაემატოს ქონებას ასეთი ძირითადი საშუალება, რამდენი წლის განმავლობაში, მაგალითად, საოფისე ავეჯი, ელექტროგამათბობელი, კომპიუტერი და სხვა ასეთი ინვენტარი?
   
პასუხი: უპირველეს ყოვლისა, შევნიშნავთ, რომ ჩვენ არ ვეთანხმებით თქვენს მოსაზრებას, თითქოს მცირეფასიანი (1000 ლარამდე) ღირებულების ძირითადი საშუალებები აუცილებლად გაითვალისწინება ქონების გადასახადის გამოანგარიშების დროს. მაგალითად, 20-25 ლარის ღირებულების რკინის ჩაქუჩი, რომელიც რამდენიმე წლის განმავლობაში გამოიყენება, როგორ ფიქრობთ, ძირითადი საშუალებაა და ქონების გადასახადით უნდა დაიბეგროს?!

დასმული შეკითხვიდან არ ჩანს, რა ორგანიზაციულ-სამართლებრივი ფორმისაა თქვენი საწარმო. თუ შპს-ს ან სააქციო საზოგადოებას წარმოადგენთ, მაშინ ვალდებული ხართ აღრიცხვა აწარმოოთ ფინანსური ანგარიშგებისა და ბუღალტრული აღრიცხვის საერთაშორისო სტანდარტების (IFRS) თანახმად, რომელთა მიხედვით (ბასს 8 "სააღრიცხვო პოლიტიკა" და ბასს 16 "ძირითადი საშუალებები"), თქვენ თავად განსაზღვრავთ თქვენივე შემუშავებული სააღრიცხვო პოლიტიკით, თუ რა თანხის ზევით განიხილავთ მატერიალურ ფასეულობას ძირითად საშუალებად. გონივრულობის ფარგლებში, ასეთ ზღვარად შეგიძლიათ დაადგინოთ ნებისმიერი თანხა.

თუ ძირითადი საშუალების აღიარების თანხობრივ ზღვარად დაადგენთ 1000 ლარს, მაშინ საგადასახადო თვალსაზრისით ხარჯებად აღიარებული 1000 ლარზე ნაკლები ღირებულების ძირითადი საშუალებები ფინანსური აღრიცხვის მიზნებისთვისაც ხარჯებს წარმოადგენენ (ბუღალტრულ გატარებას ექნება სახე: დ-ტი 7425 კ-ტი 3110), ამიტომ ისინი საწარმოს ბალანსზე არ აისახება და შესაბამისად ქონების გადასახადით არ დაიბეგრება, ვინაიდან საწარმოთათვის ქონების გადასახადით "დაბეგვრის ობიექტია მის ბალანსზე რიცხული ძირითადი საშუალებები" (სსკ, 272-ე მუხლის 1-ლი ნაწილი).

თუ თქვენ საბიუჯეტო ორგანიზაციას ან საჯარო სამართლის იურიდიულ პირს წარმოადგენთ, მაშინ თქვენთვის ძირითადი საშუალების აღიარების თანხობრივი ზღვარი 500 ლარია, საქართველოს ფინანსთა მინისტრის 28.12.2007 წ. #1321 ბრძანებით დამტკიცებული "ბიუჯეტების დაფინანსებაზე მყოფი ორგანიზაციების ბუღალტრული აღრიცხვის შესახებ" ინსტრუქციის მე-2 მუხლის "პ" პუნქტის თანახმად.

თუ თქვენ 1000 ლარამდე ღირებულების ძირითად საშუალებებს აღიარებთ ძირითად საშუალებებად როგორც საგადასახადო, ასევე ფინანსური აღრიცხვის მიზნებისათვის, მაშინ ისინი აისახება 21xx ანგარიშებზე, დაერიცხებათ ფინანსური ცვეთა ფასს-ებით ნებადართული ერთ-ერთი მეთოდით მათი სასარგებლო სამსახურის ვადის განმავლობაში და გაითვალისწინება ქონების გადასახადის გაანგარიშებაში მანამ, სანამ მათი ნარჩენი საბალანსო ღირებულება ნულს არ გაუტოლდება.

კითხვა: ერთ-ერთი თვის დღგ-ის დეკლარაციის ჩაბარების შემდეგ მოხდა შემოწმება კომპანიაში და აღმოჩნდა, რომ აღნიშნულ დეკლარაციაში გადასახდელი დღგ-ის თანხა შესაცვლელია (კერძოდ, ნაკლებია, ვიდრე უნდა იყოს). ამის გამო ჩაბარდა დაზუსტებული დეკლარაცია და გადახდილი იქნა დარჩენილი დღგ-ის თანხა. დაჯარიმდება თუ არა კომპანია იმის გამო, რომ ფაქტიურად გვიან იქნა გადახდილი სრულად დღგ-ის თანხა?

პასუხი: არა, არ დაჯარიმდება, თუმცა გადასახადის გვიან გადახდის გამო დაერიცხება საურავები სსკ 129-ე მუხლის შესაბამისად. ეს გამომდინარეობს სსკ 97-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის დებულებიდან, რომელიც გადასახადის გადამხდელებს ავალდებულებს შესწორებული საგადასახადო დეკლარაციების წარდგენას, თუ მან ადრე წარდგენილ საგადასახადო დეკლარაციაში აღმოაჩინა შეცდომა. საქართველოს ახალი საგადასახადო კოდექსის 124-ე მუხლის მე-3 ნაწილში (მის თავდაპირველ რედაქციაში) აღნიშნული იყო, რომ "თუ გადასახადის გადამხდელმა/საგადასახადო აგენტმა ან სხვა ვალდებულმა პირმა, რომელმაც საგადასახადო ორგანოს წარუდგინა შესწორებული საგადასახადო დეკლარაცია ან გაანგარიშება გასვლითი საგადასახადო შემოწმების ჩატარების შესახებ შეტყობინების მიღებამდე, მაშინ მას შესწორებული, არასწორად ნაჩვენები ინფორმაციის მიმართ ჯარიმა არ დაეკისრება".

მართალია, ამ მუხლის ეს ნაწილი საქართველოს 2006 წლის 25 მაისის კანონით შეტანილი ცვლილებების შედეგად ამჟამად ამოღებულია, მაგრამ ეს ცვლილება ისე კი არ უნდა გავვიგოთ, თითქოს შესწორებული საგადასახადო დეკლარაციის წარდგენა არ შეგიძლიათ, არამედ პირიქით - შესწორებული საგადასახადო დეკლარაციის წარდგენა შეგიძლიათ გასვლითი საგადასახადო შემოწმების მიღების შემდეგაც კი!

კითხვა: რამდენად მართებულია საგადასახადო ორგანოს ის მოსაზრება, რომ არარეზიდენტი საწარმოს მუდმივი დაწესებულება განიხილება საქართველოს რეზიდენტად და იგი ვალდებულია დღგ დაარიცხოს სხვა იმ არარეზიდენტი პირის ანაზღაურებას, რომელიც მას მომსახურებას უწევს საქართველოს ტერიტორიაზე (ანუ მუდმივი დაწესებულება ასევე წარმოადგენს საგადასახადო აგენტს საგადასახადო კოდექსის 241-ე მუხლის მიხედვით)?

პასუხი: დიახ, მართებულია, თუ არარეზიდენტი საწარმოს მუდმივი დაწესებულება საქართველოში რეგისტრირებულია (მინიჭებული აქვს საიდენტიფიკაციო ნომერი) შემდეგი მიზეზების გამო:

სსკ 241-ე მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად, "ამ მუხლის მიხედვით საგადასახადო აგენტად ითვლება ნებისმიერი გადასახადის გადამხდელი რეზიდენტი, რომელსაც აქვს საიდენტიფიკაციო ნომერი";

მე-12 მუხლის მე-6 ნაწილის თანახმად, საქართველოს საწარმო ან საქართველოს ორგანიზაცია რეზიდენტს წარმოადგენს;

25 ე მუხლის 1-"ბ" პუნქტის თანახმად, უცხოური საწარმოს მუდმივი დაწესებულება საწარმოდ ითვლება;

26-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის თანახმად კი, "საქართველოს საწარმოდ ითვლება საწარმო, რომლის საქმიანობის ან/და მართვის ადგილი საქართველოა".

ამ განმარტებებიდან გამომდინარე, არარეზიდენტი საწარმოს მუდმივი დაწესებულება საქართველოს საწარმოა და, მაშასადამე, რეზიდენტია, რადგან მისი მართვის ადგილი შესაძლოა საქართველო არ არის, მაგრამ მისი საქმიანობის ადგილი კი, ცხადია, საქართველოა.

კითხვა: 1) შპს "X"-ის მიერ დაფუძნდა შპს "Y". "X"-მა გადაწყვიტა აქტივების (საქონელი, ნედლეული და მასალები, ძირითადი საშუალებები) მიწოდება შესატანის სახით "Y"-ის საწესდებო კაპიტალში. ჩაითვლება თუ არა აღნიშნული მიწოდება დღგ-ით დასაბეგრ ოპერაციად?

2) შპს "X"-ის მიერ ხორციელდება მზა პროდუქციის წარმოება და მისი რეალიზაცია. "X"-მა გადაწყვიტა მისი დამოუკიდებლად მოქმედი ქვედანაყოფის (გაყიდვების სამსახურის თავისი აქტივებით - მზა პროდუქცია, ძირითადი საშუალებები, სხვა ინვენტარი) მიწოდება ერთი ოპერაციის ფარგლებში დღგ-ის მეორე გადამხდელისათვის (კერძოდ თავისი შვილობილი საწარმოსათვის). ჩაითვლება თუ არა აღნიშნული მიწოდება დღგ-ით დასაბეგრ ოპერაციად?

პასუხი: 1) სსკ 225-ე მუხლის მე-3 ნაწილის "ბ" პუნქტის თანახმად, "აქტივების მიწოდება შესატანის სახით სხვა საწარმოს საწესდებო და საემისიო კაპიტალში" დასაბეგრ ოპერაციას არ წარმოადგენს. შესაბამისად, თუ საწარმოს ეს აქტივები მანამდე არ გამოიყენებოდა მის ეკონომიკურ საქმიანობაში, მათი შეძენისას გადახდილი დღგ-ის ჩათვლაც არ უნდა მოხდეს.

2) ჩვენი აზრით, გაყიდვების სამსახური, თუნდაც ის ტერიტორიულად განცალკევებულად იყოს განთავსებული, თუ მასში მოიაზრება საწარმოს მიერ შექმნილი მზა პროდუქციაც, ვერანაირად ვერ ჩაითვლება საწარმოს "დამოუკიდებლად მოქმედ ქვედანაყოფად", რაც არსებითია სსკ 226-ე მუხლის ("საწარმოს მიწოდების დაბეგვრა") დებულებების გამოყენებისას. ამიტომ გაყიდვების სამსახურის მიწოდება ერთი ოპერაციის ფარგლებში დღგ-ის მეორე გადამხდელისათვის დღგ-ით დასაბეგრი ოპერაცია იქნება.

კითხვა: ფიზიკურმა პირმა მიმდინარე წელს შეიძინა მიწის ნაკვეთი. ამავე წელს მან გადაწყვიტა მისი რეალიზაცია. შესაბამისად მან გააფორმა ხელშეკრულება მყიდველთან და თანხების მიღება დაიგეგმა ეტაპობრივად ავანსების სახით. მისაღები თანხის სრულად მიღების შემდგომ, რასაც დასჭირდება სამი წელი, ფიზიკური პირი გადაუფორმებს თავის საკუთრებაში არსებულ მიწის ნაკვეთს მყიდველს. გთხოვთ განგვიმარტოთ, წარმოეშვება თუ არა ფიზიკურ პირს, როგორც გამყიდველს საშემოსავლო გადასახადით დაბეგვრის ვალდებულება?

პასუხი: საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 183-ე მუხლი ("უძრავ ნივთზე საკუთრების შეძენა გარიგების საფუძველზე") ცალსახად განმარტავს, რომ "უძრავი ნივთის შესაძენად აუცილებელია გარიგების წერილობითი ფორმით დადება და შემძენზე ამ გარიგებით განსაზღვრული საკუთრების უფლების რეგისტრაცია საჯარო რეესტრში". ამგვარად, სანამ მიწის ნაკვეთზე საკუთრების გადაფორმება არ მოხდება, მიწოდების ფაქტს ანუ ქონებაზე მესაკუთრის შეცვლას ადგილი არა აქვს. აქედან გამომდინარე, ფიზიკურ პირს, როგორც გამყიდველს საშემოსავლო გადასახადით დაბეგვრის ვალდებულება წარმოეშობა მხოლოდ მიწის ნაკვეთზე საკუთრების მყიდველზე გადაფორმების შემდეგ (ეს ბუნებრივია, რადგან მას მანამდე ნებისმიერ დროს შეუძლია გააუქმოს მყიდველთან დადებული ხელშეკრულება). თუმცა, იმ დროისათვის (თუ მანამდე კანონი არ შეიცვალა) გამყიდველი ფიზიკური პირი ისარგებლებს საგადასახადო შეღავათით, რადგან რეალიზებული მატერიალური აქტივი მას საკუთრებაში ჰქონდა 2 წელზე მეტი ხნის განმავლობაში (იმ პირობით, თუ ის არ იყენებდა მიწის ნაკვეთს თავის სამეწარმეო საქმიანობაში), სსკ 168-ე მუხლის 1-"ვ" პუნქტის თანახმად კი მატერიალური აქტივის რეალიზაციისას საშემოსავლო გადასახადში შეღავათისთვის დაწესებული 2-წლიანი ვადა "უძრავი ქონების შემთხვევაში იანგარიშება საქართველოს საჯარო რეესტრში საკუთრების უფლების რეგისტრაციის მიზნით წარდგენილი (წარსადგენი) საკუთრების უფლების დამადასტურებელი დოკუმენტის შედგენის თარიღის მიხედვით".