ამ რუბრიკით ჟურნალში ქვეყნდება პასუხები ჩვენი მკითხველების იმ შეკითხვებზე, რომლებიც ბუღალტრულ აღრიცხვას, საგადასახადო და საბაჟო კანონმდებლობასა და სამოქალაქო სამართალს შეეხება. დასმულ შეკითხვებზე პასუხს გასცემენ შპს "ააფ-მენეჯმენტი"-ს მენეჯერები, ქართული აუდიტური კომპანიების - შპს "ცოდნისა"-ს და შპს "ააფ კონსალტინგი"-ს აუდიტორები, საქართველოს სხვა წამყვანი საკონსულტაციო ფირმების სპეციალისტები.

შეკითხვები მიიღება წერილობითი სახით, ფოსტით, ელექტრონული ფოსტით, ფაქსით ან სხვა საშუალებით. უშუალოდ რედაქციიდან ჟურნალის ხელმომწერებს შეუძლიათ შეკითხვით მოგვმართონ ტელეფონის მეშვეობითაც. ანონიმური შეკითხვები მიღებული არ იქნება! თუმცა შეკითხვის ავტორთა ვინაობა ჟურნალში არ გამოქვეყნდება.

შეკითხვები მიიღება ელექტრონული ფოსტით: info@aaf.ge  ან ტელ/ფაქსით:39-33-50.

წინამდებარე ნომერში მკითხველთა შეკითხვებს პასუხობს შპს აუდიტური კონცერნი "ცოდნისა"-ს აუდიტისა და კონსალტინგის მენეჯერი ფიქრია ილურიძე.

კითხვა: შპს "ZZZ"-მა 2008 წლის სექტემბრის თვეში შეიძინა შენობა-ნაგებობა ღირებულებით 150 000 ლარი. ამავე პერიოდში შევიდა შენობა-ნაგებობა ექსპლუატაციაში. რადგანაც შპს იყენებდა ამორტიზაციის დარიცხვის 100%-იან ნორმას, სსკ 183-ე მუხლის მე-13 ნაწილის შესაბამისად, მან ამავე წელს მოახდინა შენობა-ნაგებობის ღირებულების სრული გამოქვითვა. თუ შპს "ZZZ"-ს აღნიშნული შენობა-ნაგებობა საჯარო რეესტრში რეგისტრირებული აქვს 2009 წლის მარტის თვეში, ირღვევა თუ არა აღნიშნულ შემთხვევაში საგადასახადო კოდექსის მოთხოვნები?

პასუხი: რა თქმა უნდა, ირღვევა. საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 183-ე მუხლის თანახმად, "უძრავი ქონების შესაძენად აუცილებელია გარიგების წერილობითი ფორმით დადება და შემძენზე ამ გარიგებით განსაზღვრული საკუთრების უფლების რეგისტრაცია საჯარო რეესტრში". ამ სამართლებრივი ნორმის თანახმად, შეძენილი უძრავი ქონების საჯარო რეესტრში რეგისტრაციამდე, რაც თქვენ 2009 წლის მარტში მოახდინეთ, მესაკუთრედ კვლავ რჩებოდა ძველი მყიდველი. შესაბამისად, მიუხედავად იმისა, რომ შპს "ZZZ"-მა შენობა-ნაგებობის ღირებულება გადაიხადა წინა წელს, 2008 წელში მას სსკ-ის 183-ე მუხლის მე-13 ნაწილის გამოყენების უფლება არ ქონდა.

კითხვა: Z რაიონის მუნიციპალიტეტის მიერ დაფუძნებულია ა(ა)იპ "X", რომელიც ხელშეკრულების საფუძველზე 720 000 (შვიდას ოცი ათასი) ლარის მომსახურებას გაუწევს 2010 წლის მანძილზე მუნიციპალიტეტს. აქედან მუნიციპალიტეტის მიერ ანაზღაურდება მხოლოდ 360 000 (სამას სამოცი ათასი) ლარი, ხოლო დანარჩენი თანხის მომსახურების გაწევა ა(ა)იპ "X"-ის მიერ მოხდება მუნიციპალიტეტისათვის უსასყიდლოდ. საქართველოს საგადასახადო კოდექსის მე-20 მუხლის 4-"ბ" პუნქტის მიხედვით, სახელმწიფოსათვის ან/და ადგილობრივი თვითმმართველობისათვის საქონლის უსასყიდლოდ გადაცემა ან/და მომსახურების უსასყიდლოდ გაწევა საქონლის მიწოდებად/მომსახურების გაწევად არ ითვლება.
ა(ა)იპ "X"-ს ა(ა)იპ "Y"-თან გაფორმებული აქვს ხელშეკრულება გრანტის გამოყენების შესახებ, რომელსაც გიგზავნით დანართის სახით (დანართი ორ ფურცლად).

ჩვენი აზრით, ა(ა)იპ "X" დაიბეგრება დღგ-ით მხოლოდ 360 000 ლარიდან, ხოლო ა(ა)იპ "Y"-დან მიღებული გრანტი 360 000 ლარი ჩაირთვება მხოლოდ ერთობლივ შემოსავალში.

გთხოვთ გვიპასუხოთ, რამდენად სწორია ჩვენი მსჯელობა?

პასუხი: სამწუხაროდ, თქვენს მიერ გამოგზავნილმა დანართმა პასუხის ავტორამდე ვერ მოაღწია, მაგრამ შევეცდებით გაგცეთ პასუხი მის გარეშე. ჩვენი აზრით, თქვენი მსჯელობა, გარეგნული სისწორის მიუხედავად, მცდარია შემდეგი მიზეზების გამო:

"გრანტების შესახებ" საქართველოს 1996 წლის 28 ივნისის კანონის თანახმად, "გრანტი არის გრანტის გამცემის (დონორის) მიერ გრანტის მიმღებისათვის უსასყიდლოდ გადაცემული მიზნობრივი სახსრები ფულადი ან ნატურალური ფორმით, რომლებიც გამოიყენება კონკრეტული ჰუმანური, საგანმანათლებლო... პროექტების, აგრეთვე სახელმწიფოებრივი ან საზოგადოებრივი მნიშვნელობის პროგრამების განხორციელებისათვის" (მუხლი 2);

"გრანტის გამცემი (დონორი) შეიძლება იყოს... ბ) საქართველოს ის არასამეწარმეო (არაკომერციული) იურიდიული პირი, რომლის ძირითადი საწესდებო მიზანია ქონების დაგროვება საქველმოქმედო, სოციალური, კულტურული, საგანმანათლებლო, სამეცნიერო-კვლევითი ან საზოგადოებრივად სასარგებლო სხვა საქმიანობის ხელშეწყობისათვის" (მუხლი 3, "ბ" პუნქტი).

"გრანტის მიმღები შეიძლება იყოს... დ) საქართველოს რეზიდენტი ან არარეზიდენტი არასამეწარმეო (არაკომერციული) იურიდიული პირი, მისი წარმომადგენლობა, ფილიალი, განყოფილება" (მუხლი 4, "დ" პუნქტი).

"გრანტი გამოიყენება მხოლოდ ხელშეკრულებაში აღნიშნული მიზნებისათვის" (მუხლი 5).

"გრანტის დაბეგვრის წესი განისაზღვრება საქართველოს მოქმედი კანონმდებლობით" (მუხლი 7).

ამგვარად, ა(ა)იპ "X"-ის მიერ ა(ა)იპ "Y"-საგან მიღებული გრანტი 360000 ლარი (720000 ლარის მე-2 ნაწილი) აკმაყოფილებს გრანტის ხელშეკრულების პირობებს და წესით, თითქოს დღგ-ით არ უნდა დაიბეგროს. ასევე თითქოს, სახეზეა Z რაიონის მუნიციპალიტეტისათვის 360000 ლარის ფარგლებში (720000 ლარის მე 2 ნაწილი) მომსახურების უსასყიდლოდ გაწევის ფაქტი, რომელიც არ იბეგრება სსკ მე-20 მუხლის მე-4 ნაწილის მიხედვით, მაგრამ სინამდვილეში ასე არ არის! ა(ა)იპ "X"-ის მიერ გაწეული მომსახურება უსასყიდლოდ ვერ ჩაითვლება, რადგან მან იცოდა, რომ დარჩენილ 360000 ლარს მიიღებდა ა(ა)იპ "Y"-საგან გრანტის სახით. ფაქტობრივად, ეს გრანტი შინაარსობრივად სწორედ ამ მომსახურების საზღაურია და როგორც არ უნდა იყოს გრანტის ხელშეკრულება გაფორმებული, ეს აშკარაა. ვინაიდან გრანტის დაბეგვრის საკითხი საგადასახადო კანონმდებლობით რეგულირდება, სსკ 104-ე მუხლის მე-6 ნაწილი კი საგადასახადო ვალდებულებების განსაზღვრის მიზნით საგადასახადო ორგანოს უფლებას აძლევს "სამეურნეო ოპერაციის ფორმისა და შინაარსის გათვალისწინებით შეცვალოს მისი კლასიფიკაცია, თუ ოპერაციის ფორმა არ შეესაბამება მის შინაარსს", ამიტომ ა(ა)იპ "Y"-საგან მიღებული 360000 ლარიც დღგ-ით უნდა დაიბეგროს. საგადასახადო ორგანოები ზოგჯერ ამ მუხლს იყენებენ ძალიან თვითნებურად (ტენდენციურად), მაგრამ ამ შემთხვევაში შინაარსის ფორმაზე აღმატებულობის პრინციპის გამოყენების აუცილებლობა მართლაც სახეზეა.

კითხვა: შპს X-მა 2010 წლის თებერვლის თვეში შეიძინა Y საწარმოს (შპს) 100%-იანი წილი 100000 ლარად კერძო პირისგან. Y საწარმოს აქტივების (შესაბამისად, კაპიტალის და ვალდებულებების ჯამის) ღირებულება 50000 ლარია. მარტის თვეში (1 მარტს) მოხდა Y საწარმოს შერწყმა შპს X-ში (შვილობილი საწარმოს შერწყმა). შპს X-სთვის თებერვლის თვის ბუღალტრული გატარება იქნება:

დ-ტი 2430 კ-ტი 3110 - 100 000 ლარი.

გვაინტერესებს:

1) Y საწარმოს ბალანსი 2010 წლის 1 მარტის მდგომარეობით რომელი თარიღით უნდა შეუერთდეს შპს X-ის ბალანსს? თუ 1 მარტით არა, მაშინ რა დამატებითი გატარებები უნდა გაკეთდეს შპს X-ის აღრიცხვაში?

2) შპს X-ს რა საგადასახადო ვალდებულებები წარმოექმნება?

3) საწარმოს შერწყმის შედეგად წარმოქმნილი გუდვილი ბუღალტრულ ანგარიშებზე როგორ გადანაწილდება (აქტივებში და პასივებში)?

პასუხი: 1) საწარმოთა შერწყმის დროს წარმოშობილი საწარმო არის ადრინდელი (შერწყმული) საწარმოების უფლებამონაცვლე. ვინაიდან საანგარიშო პერიოდი კალენდარული წელია, ამიტომ საგადასახადო თვალსაზრისით, წლიური საგადასახადო დეკლარაციების შედგენისას ორი საწარმოს სამეურნეო ოპერაციების შერწყმა უნდა მოხდეს 2010 წლის 1 იანვრის მდგომარეობით.

ფინანსური აღრიცხვის თვალსაზრისით, ამ საკითხს არეგულირებს ფასს 3 "საწარმოთა გაერთიანება". ამ სტანდარტით განსაზღვრული ე.წ. "შეძენის მეთოდის" მიხედვით, შპს X წარმოადგენს "მყიდველ საწარმოს", 1 მარტი წარმოადგენს "შეძენის თარიღს", და მყიდველმა საწარმომ თავის ბალანსზე უნდა ასახოს შეძენილი საწარმოს თითოეული იდენტიფიცირებადი აქტივი და ვალდებულება მათი რეალური ღირებულებით (და არა იმ ღირებულებით, რა ღირებულებითაც ისინი აღრიცხული იყო Y საწარმოს ბალანსზე!) შეძენის თარიღისათვის, ანუ 1 მარტისთვის. ფასს 3-ის მე-11 მუხლის მიხედვით, "შეძენილი იდენტიფიცირებადი აქტივები და აღებული ვალდებულებები შეძენის თარიღისათვის უნდა აკმაყოფილდეს "ფინანსური ანგარიშგების მომზადებისა და წარდგენის სტრუქტურულ საფუძვლებში" მოცემულ აქტივებისა და ვალდებულებების განმარტებებს, რათა შესაძლებელი იყოს მათი აღიარება შეძენის მეთოდის გამოყენებისას". დეტალურად საწარმოთა შერწყმის სააღრიცხვო პრინციპების აღწერა ფასს 3-ის მიხედვით, ერთ შეკითხვაზე პასუხის ფარგლებში შეუძლებელია ნიუანსების სიმრავლის გამო.

2) საწარმოთა შერწყმა რეორგანიზაციის ერთ-ერთი სახეა, ამიტომ საწარმოთა შერწყმის დროს აქტივების მიწოდება არ წარმოადგენს დღგ-ით დასაბეგრ ოპერაციას სსკ 225-ე მუხლის მე-3 ნაწილის თანახმად.

რაც შეეხება მოგების გადასახადს საწარმოთა შერწყმის დროს, ეს ვრცელი და რთული საკითხია, რომელზეც არ არსებობს საერთო აზრი საგადასახადო საქმის სპეციალისტებს შორის. საკითხის ტევადობის გამო, ჩვენი ჟურნალის რედაქცია არ მიიჩნევს მიზანშეწონილად თავისი პოზიციის გამოქვეყნებას "კითხვა-პასუხის" ფორმატში. მხოლოდ იმას აღვნიშნავთ, რომ საწარმოთა შერწყმის შემთხვევაში გამოიყენება სსკ 215-ე მუხლის  ("იურიდიული პირის რეორგანიზაცია") დებულებები და არა - სსკ 213-ე მუხლის ("ლიკვიდაცია") დებულებები. უფრო დაწვრილებით ჩვენი მოსაზრების გასაგებად, ან უნდა ისარგებლოთ ფასიანი კონსულტაციით, ან დახმარებისთვის მამართოთ ჩვენი რუბრიკის სპონსორს - აუდიტურ კომპანია შპს "ააფ-კონსალტინგს".

3) საწარმოთა გაერთიანებისას (შერწყმისას) წარმოშობილი გუდვილი მოცემულ შემთხვევაში წარმოადგენს სხვაობას 100%-იანი წილის ღირებულებასა (100000 ლარი) და შერწყმის შედეგად შეძენილ წმინდა იდენტიფიცირებადი აქტივების (ანუ, იდენტიფიცირებად აქტივებს მინუს აღებული ვალდებულებების) რეალურ ღირებულებას შორის. თუ რა არის შეძენილი წმინდა იდენტიფიცირებადი აქტივების რეალური ღირებულება, შეკითხვიდან არ ჩანს, რადგან ჯერ ერთი, შეკითხვის ავტორი მიუთითებს არა წმინდა აქტივების (წმინდა აქტივები=აქტივები მინუს ვალდებულებები) საბალანსო ღირებულებაზე, არამედ მხოლოდ აქტივების ღირებულებაზე, და მეორეც, Y საწარმოში წმინდა აქტივების რეალური ღირებულება შეიძლება არ ემთხვეოდეს მათ საბალანსო ღირებულებას.

წარმოქმნილი გუდვილი X საწარმოს ბალანსზე აისახება როგორც სხვა არამატერიალური აქტივებისაგან განცალკევებული აქტივი. საგადასახადო მიზნებისათვის, სსკ მე-12 მუხლის 27-ე ნაწილის თანახმად, ის მიეკუთვნება არამატერიალურ აქტივებს, რომელთა ამორტიზაციის წესი დადგენილია სსკ 189-ე მუხლის მიხედვით. ეს მუხლი არ შეიცავს გუდვილის საგადასახადო ამორტიზაციის ამკრძალავ რაიმე დებულებას.

კითხვა: როგორ ხდება საქონლის ნიმუშების შესყიდვისას გაწეული ხარჯების აღიარება? უნდა აღირიცხოს სასაქონლო მარაგებად და აღიარდეს რეალიზაციად, თუ პირდაპირ ხარჯებში ჩამოიწერება? გთხოვთ მიუთითოთ შესაბამისი საბუღალტრო გატარებებიც.

პასუხი: ბასს 2 "სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობების" მე-6 მუხლის სასაქონლო-მატერიალურ ფასეულობებს მიეკუთვნება ისეთი აქტივები, რომლებიც ან განკუთვნილია გასაყიდად, ან "წარმოდგენილია ნედლეულისა და მასალების სახით და განკუთვნილია საწარმოო მოხმარებისათვის ან მომსახურების გასაწევად". აქედან გამომდინარე, სასაქონლო ნიმუშები მათი შესყიდვისას უნდა აღიარდეს სასაქონლო-მატერიალური მარაგის სახით, ხოლო მათი ჩამოწერა მოხდება შემდგომში, შესაბამისი ჩამოწერის აქტების ან სასაქონლო ზედნადებების საფუძველზე.

რაც შეეხება იმას, სასაქონლო ნიმუშების ჩამოწერისას უნდა მოხდეს რეალიზაციის აღიარება თუ პირდაპირ ხარჯებში ჩამოწერა, ეს დამოკიდებულია იმაზე, ამ დროს მოხდა სასაქონლო ნიმუშზე საკუთრების შეცვლა (ანუ, მიწოდება) ან თანამშრომლების მიერ მოხმარება (ესეც მიწოდებაა), თუ მისი გამოყენება ან გასინჯვა ხდება წარმოების ან მომსახურების პროცესის დროს. მაგალითად, თუ მიმწოდებლისაგან სასაქონლო ნიმუშის სახით შესყიდული იქნა რამდენიმე ქილა ჯემი და ის საწარმომ შემდგომში ან გაყიდა, ანდა მისმა თანამშრომლებმა შეჭამეს, ეს რეალიზაციად უნდა აღიარდეს; მაგრამ თუ სასაქონლო ნიმუშად მუყაოს ფურცელია გამოგზავნილი და მისმა მიმღებმა პოლიგრაფიულმა საწარმომ ის ან გამოიყენა, ან დაჭრა ხარისხის შესამოწმებლად, ეს ხარჯია (გამოყენებისდა მიხედვით, ეს შეიძლება შევიდეს პროდუქციის/მომსახურების თვითღირებულებაში ან აღიარდეს მიმდინარე პერიოდის ხარჯად). შესაბამისად, ბუღალტრული გატარებები სხვადასხვა შემთხვევისთვის იქნება სხვადასხვა და მათი ჩამოთვლა სცილდება ჟურნალის "კითხვა-პასუხის" ფორმატს.

ზოგიერთ შემთხვევაში, თუ შესყიდული საქონლის ნიმუშის თანხობრივი ოდენობა უმნიშვნელოა და თან მისი გამოყენება ერთჯერადი ბუნებისაა (მაგალითად, კონკურენტის მიერ დამზადებული პროდუქციის შესყიდვა), გამონაკლისის სახით ასეთი შესყიდული სასაქონლო ნიმუშები შეიძლება აღიარდეს ხარჯებად მათი შეძენისთანავე.

კითხვა: სსკ 183-ე მუხლის მე-2 ნაწილის მიხედვით, ამორტიზაცია არ ერიცხება 1000 ლარამდე ღირებულების ძირითად საშუალებას და მთლიანად გამოიქვითება ერთობლივი შემოსავლიდან იმ საანგარიშო წელს, როდესაც იგი ექსპლუატაციაში გადაეცა.

კოდექსის იმავე მუხლის მე-13 ნაწილის მიხედვით შესყიდული, ან გადასახადის გადამხდელის მიერ წარმოებული ძირითადი საშუალებების მიმართ, გადასახადის გადამხდელს უფლება აქვს სრულად გამოქვითოს ერთობლივი შემოსავლიდან ამ აქტივების შესყიდვის (წარმოების) ღირებულება იმ საგადასახადო წელს, რომელშიც ძირითადი საშუალებები ექსპლუატაციაში შევიდა.

როგორი ბუღალტრული გატარებები უნდა მოხდეს ზემოაღნიშნულ პირობებში, თუ:

ა) შეძენილი იქნა და გამოიქვითა ერთობლივი შემოსავლიდან 1000 ლარამდე ღირებულების 5 დასახელების ძირითადი საშუალებები (ერთეულის ფასი 800 ლარი) საერთო ღირებულებით 4000 ლარი;

ბ) შეძენილი იქნა და გამოიქვითა ერთობლივი შემოსავლიდან 2 დასახელების ძირითადი საშუალება (ერთეულის ფასი 2500 ლარი) საერთო ღირებულებით 5000 ლარი?

პასუხი: მეორე ანუ "ბ" შემთხვევაში) ბუღალტრული გატარებები ჩვეულებრივია: დ-ტი 21xx კ-ტი 3110 2500=; დ-ტი 21xx კ-ტი 3110 2500= (ცალ-ცალკე თითოეული ძირითადი საშუალებისათვის).

პირველ ანუ "ა" შემთხვევაში ბუღალტრული გატარებები დამოკიდებულია საწარმოს სააღრიცხვო პოლიტიკაზე, თუ რა თანხის ზემოთ აღიარებს ის შეძენილ გრძელვადიან აქტივებს ძირითად საშუალებებად. მაგალითად, საჯარო სამართლის იურიდიული პირებისათვის ასეთ ზღვრად - ძირითადი საშუალების აღიარების თანხობრივ კრიტერიუმად 2008 წლიდან საქართველოს ფინანსთა მინისტრის 2007 წ. 28 დეკემბრის #1321 ბრძანებით დამტკიცებული "ბიუჯეტის დაფინანსებაზე მყოფი ორგანიზაციების ბუღალტრული აღრიცხვის შესახებ" ინსტრუქციის 21-ე მუხლის თანახმად დადგენილია 500 ლარი (ერთეულზე). კერძო სამართლის იურიდიულ პირებს, დამკვიდრებული პრაქტიკის მიხედვით, ფინანსური აღრიცხვის მიზნებისათვის ძირითადი საშუალების აღიარების თანხობრივ კრიტერიუმად (ქვედა ზღვრად), როგორც წესი, აღიარებული აქვთ რაიმე რიცხვი 150 ლარსა და 1000 ლარს შორის (ერთეულზე). თუ მოცემულ შემთხვევაში შეკითხვის გამომგზავნი საწარმოსთვის ასეთი ზღვარი 800 ლარს ზევითაა, მაშინ შეძენილი აქტივები აღიარდება მიმდინარე პერიოდის ხარჯებად და ბუღალტრულად გატარდება:

დ-ტი 7425 კ-ტი 3110 4000=;

ხოლო თუ ეს ზღვარი 800 ლარის ქვემოთაა, მაშინ შეძენილი აქტივები ძირითად საშუალებად უნდა აღიარდეს და ბუღალტრულ გატარებებს ექნება სახე:

დ-ტი 21xx კ-ტი 3110 800= (ხუთჯერ, ცალ-ცალკე თითოეული ძირითადი საშუალებისათვის).

ორივე (როგორც "ა", ასევე "ბ") შემთხვევაში დროებითი სხვაობა, რომელიც წარმოიშობა ფინანსურ და საგადასახადო ხარჯებს შორის, სხვა დროებით სხვაობებთან ერთად იმოქმედებს საწარმოს გადავადებული მოგების გადასახადის ან გადავადებული საგადასახადო აქტივის სიდიდეზე.

კითხვა: ჩვენს საწარმოს (შპს) ჰყავს ორი დირექტორი, რომელთაც მინიჭებული აქვთ სრული უფლებამოსილება. ერთ-ერთმა მათგანმა, მეორე დირექტორთან და ფირმის ძირითად დამფუძნებელთან შეუთანხმებლად, ვადაზე ადრე შეწყვიტა შპს-ის ერთ-ერთი მოქმედი კონტრაქტი (რომელსაც ვადა უმთავრდებოდა 2010 წლის 31 დეკემბერს) მომსახურების გაწევაზე, რადგან დამკვეთს მოელაპარაკა ახალი ანალოგიური კონტრაქტის დადებაზე იგივე პროფილის სხვა შპს-სთან, რომლის დამფუძნებელიც და დირექტორიც თვითონ არის. აღნიშნულ ფაქტს ის არც უარყოფს.

გვაინტერესებს, რა პრეტენზია შეიძლება წავუყენოთ ამ დირექტორს, გარდა იმისა, რომ შეგვიძლია გავათავისუფლოთ დაკავებული თანამდებობიდან?

პასუხი: შპს-ის დირექტორის უფლება-მოვალეობები განსაზღვრულია "მეწარმეთა შესახებ" საქართველოს კანონით მე-9 მუხლით. კერძოდ, ამ მუხლის მე-5 და მე-6 ნაწილები დირექტორებს, როგორც ამავე მუხლის 1 ლ ნაწილში დასახელებულ ხელმძღვანელ პირებს, აკისრებს მთელ რიგ მოვალეობებს და პასუხისმგებლობას:

"5. ამ მუხლის პირველ პუნქტში დასახელებულ პირებს არა აქვს უფლება, პარტნიორების თანხმობის გარეშე განახორციელონ იგივე საქმიანობა, რომელსაც ეწევა საზოგადოება, ან მონაწილეობა მიიღონ, როგორც მსგავსი ტიპის სხვა საზოგადოებაში პერსონალურად პასუხისმგებელმა პარტნიორმა ან დირექტორმა, თუ წესდებით სხვა რამ არ არის განსაზღვრული (ინტერესთა კონფლიქტი)... თუ ამ მუხლის პირველ პუნქტში დასახელებული პირების მიერ ინტერესთა კონფლიქტის წესების დარღვევისას საზოგადოებას მიადგა ზიანი, დამრღვევი ვალდებულია დათმოს ამ საზოგადოებიდან გასამრჯელოს მიღების მოთხოვნის უფლება და აანაზღაუროს ზიანი. ამ პირების მიერ საზოგადოებისათვის მიყენებული ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნის უფლება აქვს სააქციო საზოგადოებაში აქციათა 5%-ის მფლობელ აქციონერს ან აქციონერთა ჯგუფს, ხოლო ყველა დანარჩენ საზოგადოებაში - თითოეულ პარტნიორს.

6. ამ მუხლის პირველ პუნქტში გათვალისწინებული პირები და სამეთვალყურეო საბჭოს წევრები საზოგადოების საქმეებს უნდა გაუძღვნენ კეთილსინდისიერად, კერძოდ, ზრუნავდნენ ისე, როგორც ზრუნავს ანალოგიურ თანამდებობაზე და ანალოგიურ პირობებში მყოფი ჩვეულებრივი, საღად მოაზროვნე პირი, და მოქმედებდნენ იმ რწმენით, რომ მათი ეს მოქმედება ყველაზე ხელსაყრელია საზოგადოებისათვის, თუ ისინი არ შეასრულებენ ამ მოვალეობას, საზოგადოების წინაშე წარმოშობილი ზიანისთვის პასუხს აგებენ სოლიდარულად, მთელი თავისი ქონებით, პირდაპირ და უშუალოდ".

როგორც ვხედავთ, "მეწარმეთა შესახებ" კანონი შეკითხვაში მოცემულ სიტუაციაში მკაფიოდ და არაორაზროვნად განსაზღვრავს დირექტორის პასუხისმგებლობას და იმისდა მიუხედავად, თუ რამ უბიძგა მას საზოგადოებისათვის საზიანო ქმედების ჩასადენად, საზოგადოებას აქვს უფლება, მისგან სრულფასოვნად მოითხოვოს შპს-ისთვის მიყენებული ზიანის ანაზღაურება. თუმცა, ცხადია, ასანაზღაურებელი ზიანის ოდენობის დადგენა სასამართლოს განსჯის საგანი იქნება.

აღსანიშნავია აგრეთვე ამავე მუხლის მე-4 ნაწილის მიხედვით დადგენილი სამართლებრივი ნორმა. კერძოდ, თქვენ შეგიძლიათ თვრამეტი თვის განმავლობაში მოითხოვოთ, რომ ამ დირექტორის მიერ დამკვეთთან ხელმოწერილი შეთანხმება თქვენს შპს-სთან არსებული ხელშეკრულების შეწყვეტის შესახებ გამოცხადდეს ბათილად, რადგან სახეზეა ის შემთხვევა, როდესაც "წარმომადგენლობითი უფლებამოსილების მქონე პირი და კონტრაგენტი განზრახ მოქმედებენ ერთად, რათა ზიანი მიადგენს იმ მეწარმე სუბიექტს, რომელიც წარმოდგენილია წარმომადგენლით".

კითხვა: თქვენი ჟურნალის 2008 წლის ერთ-ერთ ნომერში იყო გამოქვეყნებული ასეთი კითხვა-პასუხი:

"დამფუძნებლის მიერ შემოტანილი საბრუნავი თანხა, რომელიც განიხილება უპროცენტო სესხად, უნდა იყოს თუ არა აღიარებული სარგებლად და როგორ უნდა დაიბეგროს ეს თანხა?

პასუხი: თუ დამფუძნებლის მიერ მიღებული ფულადი თანხა განხილულია როგორც უპროცენტო სესხი (და არა როგორც საწარმოს კაპიტალის გაზრდა), ამ დროს შესაძლებელია ორი შემთხვევა:

1. მსესხებელი პარტნიორი ფიზიკური პირია, რომელიც არ ეწევა ეკონომიკურ საქმიანობას, ან არარეზიდენტი პირია. ამ შემთხვევაში მის მიერ საწარმოსათვის უპროცენტო სესხის მიცემა წარმოშობს ამ საწარმოსთვის ერთობლივ დასაბეგრ შემოსავალში ჩასართავ სარგებელს სსკ 176-ე მუხლის მიხედვით. შესაბამისად, თუ საგადასახადო წლის განმავლობაში გადამხდელის ჯამური ერთობლივი შემოსავალი გადააჭარბებს გამოსაქვით ხარჯებს, მაშინ დადებითი სხვაობა დაიბეგრება 15%-იანი მოგების გადასახადით.

2. მსესხებელი პარტნიორი საქართველოში ეკონომიკური საქმიანობის მიმდევარი რეგისტრირებული პირია (ფიზიკური ან იურიდიული). მაშინ, ვინაიდან ის და მისი დამფუძნებელი საწარმო ურთიერთდამოკიდებული პირები არიან, ხოლო სსკ 104-ე მუხლის მე-3 ნაწილი მოითხოვს, რომ "ურთიერთდამოკიდებულ პირებს შორის გარიგებისას შემოსავლები და ხარჯები ისე უნდა განაწილდეს, როგორც დამოუკიდებელ პირებს შორის დადებული გარიგების დროს", პარტნიორმა უნდა ჩართოს თავის ერთობლივ შემოსავალში ამ სესხიდან საბაზრო განაკვეთის მიხედვით გამოანგარიშებული პროცენტი. ამ შემთხვევაში თავად საწარმოს (ვისაც თანხა ასესხეს) დასაბეგრი მოგება ან ზარალი არ წარმოეშობა, რადგან მის მიერ მიღებული სარგებელი (უპროცენტო სესხიდან), რაც უნდა ეღიარებინა ერთობლივ შემოსავალში და სესხის საბაზრო პროცენტი, რაც უნდა ეღიარებინა ხარჯად სსკ 104-ე მუხლის მე-3 ნაწილის თანახმად, ერთმანეთის ტოლია".

მაინტერესებს, დღევანდელი მდგომარეობით ხომ არ შეიცვალა რამე, კერძოდ, თუ მსესხებელი (მსესხებელი - პარტნიორი ფიზიკური პირია, რომელიც არ ეწევა ეკონომიკურ საქმიანობას), მას ხომ არ უჩნდება ვალდებულება ერთობლივ შემოსავალში შეიტანოს და შესაბამისად დაიბეგროს ამ სესხის საბაზრო განაკვეთის მიხედვით გამოანგარიშებული პროცენტის თანხის მიხედვით?

პასუხი: ჩვენი პასუხი პრინციპულად ძალაშია, თუმცა აღვნიშნავთ, რომ მსესხებელი პარტნიორი ფიზიკური პირის შემთხვევაში, რომელიც არ ეწევა ეკონომიკურ საქმიანობას, სარგებლის აღიარების საკითხი (თუ ვინ უნდა აღიაროს ის) კვლავინდებურად საკამათოა სპეციალისტთა შორის. ჩვენი მოსაზრება ემყარება იმ ვარაუდს, რომ თუ მსესხებელი პარტნიორი ფიზიკური პირია, რომელიც არ ეწევა ეკონომიკურ საქმიანობას, მაშინ ის თავის შემოსავლებს უნდა აღრიცხავდეს საკასო მეთოდით, რაც უპროცენტო სესხის შემთხვევაში არასოდეს არ წარმოეშვება (ანუ, საკასო მეთოდით შემოსავლები არ ექნება).

კითხვა: შპს "M"-მა ააშენა (გაარემონტა) სასტუმროს ტიპის საცხოვრებელი სახლი ბაკურიანში. აქ განხორციელებული ინვესტიციების სანაცვლოდ მან ინვესტორებს უნდა გადასცეს ბინები ინდივიდუალურ საკუთრებაში. მაქვს ასეთი შეკითხვა:

1) ინვესტორებს, გარდა ინდივიდუალურ საკუთრებაში არსებული ბინებისა, ეკუთვნით თუ არა სასტუმროს საერთო საკუთრებიდან რაიმე ფართი (იქ არის ეზო, სხვა შენობა-ნაგებობები, საქვაბე, რესტორანი და ა.შ.)?

2) თუ ეკუთვნის, როგორ გამოიანგარიშება ეს ფართი (ანუ რა წილი ეკუთვნის)?

3) ამ სასტუმროს ცალკეულ ინვესტორებს სურთ შექმნან ერთი იურიდიული პირი (სადაც გაერთიანდებიან, თავიანთი წილებით). რამდენად შესაძლებელია ეს (რა ფორმით ჯობია) და რა იქნება ამ იურიდიული პირის საკუთრება? როგორ უნდა დაანგარიშდეს?

4) რა საკუთრება რჩება შპს "M"-ს?

პასუხი: 1)-2) შენობა-ნაგებობები არ არსებობს მათზე დამაგრებული მიწის ნაკვეთის გარეშე. ამიტომ, სასტუმროს ნაწილის გაყიდვისას, შესყიდული შენობა-ნაგებობის ფართის გარდა მყიდველზე ავტომატურად გადადის დამაგრებულ მიწაზე (მათ შორის, ეზოზე, გარდა იმ შესაძლო გამონაკლისი შემთხვევისა, თუ ეზო ან მისი რომელიმე ნაწილი ცალკე ობიექტად არის დარეგისტრირებული საჯარო რეესტრში) თანასაკუთრების უფლება.

მაგალითად, ვთქვათ, მრავალსართულიანი შენობა, რომელიც მოიცავს 21250 კვ, მეტრს, გაშენებულია 8500 კვ. მ. მიწის ნაკვეთზე. თუ ამ შენობა-ნაგებობიდან გაიყიდა 300 კვ. მ. ფართი, მაშინ მის მყიდველზე გადმოვა შესყიდული ფართის წილხვედრი მიწის ნაკვეთიც, რომლის ფართობიც ამ შემთხვევაში ტოლი იქნება 300:21250X8500=120 კვ. მეტრის.

რაც შეეხება დანარჩენ დამხმარე შენობა-ნაგებობებს (მაგალითად, საქვაბეს, რესტორანს და ა.შ.), თუ შენობა-ნაგებობის ძირითადი ფართის ნასყიდობის ხელშეკრულებაში მათ შესახებ არაფერია აღნიშნული, მათზე (ამ დამხმარე შენობა-ნაგებობებზე) თანასაკუთრების უფლება მყიდველზე ავტომატურად არ გადადის.

3) სასტუმროს ცალკეულ ინვესტორებს შეუძლიათ გაერთიანდნენ როგორც იურიდიული პირის შექმნის გარეშე (ამხანაგობის სახით), ასევე შექმნან იურიდიული პირი (შპს ან სააქციო საზოგადოება), რომლის კაპიტალში შეიტანენ თავიანთ კუთვნილ ქონებას. ჩვენთვის ძნელია იმის თქმა, თუ რომელი ორგანიზაციულ-სამართლებრივი ფორმით სჯობია მათი გაერთიანება, რადგან არ ვიცით, რა მიზნები ამოძრავებთ მათ. თუ მათ სურთ ერთობლივად აწარმოონ ეკონომიკური საქმიანობა სასტუმროს ფუნქციონირების გზით, მაშინ, ვფიქრობთ, შპს ყველაზე მოხერხებული ფორმაა. მათი უფლება-მოვალეობები და წილების თავდაპირველი განაწილების წესი, "მეწარმეთა შესახებ" საქართველოს კანონის 46-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის თანახმად, განისაზღვრება ამ ახლადშექმნილი შპს-ის წესდებით (პარტნიორთა შეთანხმებით). ამასთან, ამავე მუხლის მე-2 ნაწილით დადგენილია, რომ "წესდებით შეიძლება განისაზღვროს, რომ გადაწყვეტილების მიღებისას პარტნიორთა ხმის უფლება ან/და პარტნიორთა შორის მოგების/ზარალის განაწილება არ არის მათი წილების პროპორციული".

4) შპს "M"-ის საკუთრებაში, ცხადია, დარჩება უძრავი ქონების ის ნაწილი, რომელიც არ იქნება მის მიერ გაფორმებულ ნასყიდობის ხელშეკრულებებში ასახული როგორც გაყიდული.

კითხვა: კერძო ბაგის გახსნას რა სახის ნებართვა სჭირდება?

პასუხი: კერძო ბაგის გახსნისათვის რაიმე ლიცენზია ან ნებართვა "ლიცენზიებისა და ნებართვების შესახებ" საქართველოს კანონით განსაზღვრული არ არის. ამავდროულად, ამ კანონის მე-4 მუხლის თანახმად, დადგენილია, რომ:

"1. ლიცენზირებადი საქმიანობის და სანებართვო ქმედების სფეროების ლიცენზიისა და ნებართვის სახეების ამომწურავ ჩამონათვალს განსაზღვრავს ეს კანონი. დაუშვებელია სხვა საკანონმდებლო ან კანონქვემდებარე აქტით ლიცენზიისა და ნებართვის შემოღება ამ კანონით გაუთვალისწინებელ საქმიანობასა და ქმედებაზე.

2. დაუშვებელია ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტით ისეთი ვალდებულების შემოღება, რომელიც გულისხმობს რაიმე საქმიანობაზე ან ქმედებაზე შიანარსობრივად სალიცენზიო და სანებართვო რეჟიმის დაწესებას ან რაიმე სახით ადმინისტრაციული ორგანოს თანხმობის აუცილებლობას".

კითხვა: X საწარმოს (რომელსაც მთელი ქონება დატვირთული აქვს საგადასახადო იპოთეკით 30000 ლარის ფარგლებში) განზრახული აქვს მეორე საწარმოს მიყიდოს შენობა 7000 ლარად. გთხოვთ განგვიმარტოთ, რა მოცულობით გადავა მყიდველ საწარმოზე საგადასახადო იპოთეკის ტვირთი, 7000 ლარით თუ 30000 ლარით?

ძალიან დაგვავალებთ, თუ პასუხს გაგვცემთ შესაბამისი ნორმატიული აქტების მუხლების მითითებით.

პასუხი: საგადასახადო გირავნობა/იპოთეკა, როგორც საგადასახადო ვალდებულებების შესრულების უზრუნველყოფის ერთ-ერთი ღონისძიება, განსაზღვრულია საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 85-ე მუხლით. ამ მუხლის მე-7 ნაწილის თანახმად, "თუ საგადასახადო გირავნობით/იპოთეკით დატვირთული ქონება გაიყიდება ან რაიმე გზით გადაეცემა სხვა მფლობელს, გირავნობის/იპოთეკის უფლება კვლავ გავრცელდება ამ ქონებაზე", გარდა ამავე მუხლის 51 ნაწილით განსაზღვრული შემთხვევისა (როდესაც ხდება საგადასახადო გირავნობით/იპოთეკით დატვირთული იმ ქონების რეალიზაცია, რომელიც საგადასახადო გირავნობის/იპოთეკის დატვირთამდე უკვე იყო დატვირთული გირავნობით/იპოთეკით კომერციული ბანკების, მიკროსაფინანსო ორგანიზაციების ან სადაზღვევო კომპანიების მიერ).

ამგვარად, შეკითხვაში მოცემულ შემთხვევაში მყიდველი საწარმოს მიერ შეძენილ ქონებაზე საგადასახადო იპოთეკის ტვირთი გადავა სრული ოდენობით - 30000 ლარით.

კითხვა: ბანკი იღებს საკომისიოს კლიენტებისაგან საბანკო ანგარიშების ამონაწერის გაცემისათვის და ასევე დავალიანების არ ქონის შესახებ ცნობის გაცემისთვის. იბეგრება თუ არა აღნიშნული საკომისიოები დღგ-ით თუ ისინი წარმოადგენენ ფინანსური მომსახურების (რომელიც დღგ-ისაგან გათავისუფლებულია) საზღაურს?

პასუხი: სსკ 21-ე მუხლის მე-2 ნაწილის "ა" პუნქტის მიხედვით, ფინანსურ ოპერაციას განეკუთვნება "ყველა სახის ანგარიშის (მათ შორის, საანგარიშსწორებო, სადეპოზიტო, საბროკერო და ა.შ.) გახსნა, განკარგვა, დახურვა, აგრეთვე ნებისმიერი საგადამხდელო ინსტრუმენტით სარგებლობა, მათ შორის, კლირინგი და ანგარიშსწორება ნაღდი ან უნაღდო ფორმით", ხოლო ამავე მუხლის მე-3 ნაწილის თანახმად კი, "ფინანსურ მომსახურებას განეკუთვნება ფინანსურ ინსტრუმენტებთან ან/და ფინანსურ ოპერაციებთან დაკავშირებული მომსახურება".

აღნიშნულიდან გამომდინარე, ვინაიდან კლიენტებისაგან საბანკო ანგარიშების ამონაწერის გაცემა და ასევე დავალიანების არ ქონის შესახებ ცნობის გაცემა, აშკარაა, დაკავშირებულია ბანკის მიერ განხორციელებულ ფინანსურ ოპერაციებთან, ბანკის მიერ ასეთი ამონაწერებისა და ცნობების გაცემა წარმოადგენს ფინანსურ მომსახურებას და ამიტომ დღგ-ით არ იბეგრება სსკ 230-ე მუხლის 1-"ა" პუნქტის შესაბამისად.

კითხვა: სასაუბრო ბარათები მოგვაწოდა ფირმამ მარტის თვეში ხელშეკრულების საფუძველზე. სასაქონლო ზედნადები ბარათების მოწოდებისას არ გამოწერილა, მხოლოდ გაფორმდა მიღება-ჩაბარების აქტი. საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურაც და სასაქონლო ზედნადებიც გამოიწერა მომდევნო თვეში, აპრილში. შეიძლება თუ არა ეს ხარჯი მარტის თვეში გავატარო და რის საფუძველზე?

პასუხი: როგორც ჩანს, სასაუბრო ბარათების აქტივაცია არ მოხდა მარტის თვეში. წინააღმდეგ შემთხვევაში, ვვარაუდობთ, რომ მიმწოდებელი გამოწერდა საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურას მარტშივე. სასაუბრო ბარათები წარმოადგენს მომსახურების გაწევის საშუალებას და არა - მომსახურების გაწევის ფაქტს, რომელიც დასტურდება მისი ფაქტობრივად გაწევის შემდეგ გამოწერილი საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურით. ამიტომ თუ საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურაში (მის მარჯვენა ქვედა კუთხეში) მომსახურების გაწევის პერიოდად მითითებულია აპრილი, მაშინ დარიცხვის მეთოდის შესაბამისად ეს ხარჯი უნდა გატარდეს აპრილის თვეში და არა მარტში.

კითხვა: ბანკმა ვერ მიიღო გაცემული სესხის ძირითადი და საპროცენტო ნაწილი, მსესხებლის აქტივების აუქციონის წესით რეალიზაციის მიუხედავად. საგადასახადო მიზნით თუ წარმოადგენს აღნიშნული გამოსაქვით ხარჯებს? კანონმდებლობის რომელი ნორმის მიხედვით? თუ გამოდგება ამ შემთხვევაში საგადასახადო კოდექსის 180-ე მუხლი და მე-12 მუხლის 21-ე ნაწილი?

პასუხი: ზოგადად, სსკ 180-ე მუხლის მიხედვით, გადასახადის გადამხდელს "უფლება აქვს გამოქვითოს რეალიზებულ საქონელთან და მომსახურებასთან დაკავშირებული უიმედო ვალები, რომელთა მიხედვით შემოსავლები წინა საანგარიშებო პერიოდებში შეტანილი იყო ეკონომიკური საქმიანობით მიღებულ შემოსავალში", ხოლო მე 12 მუხლის 21-ე ნაწილის თანახმად უიმედო ვალი განმარტებულია როგორც "საქონლის ან/და მომსახურების რეალიზაციის შედეგად გადასახადის გადამხდელის მიერ აღიარებული მოთხოვნა ან მისი ნაწილი, რომლის გადახდის ვადა გასულია და რომელიც არ იქნა ანაზღაურებული მიმდინარე საგადასახადო წლის ბოლომდე", იმ პირობით, თუ ვალის უიმედოობა დასტურდება ამავე მუხლით განსაზღვრული ერთ-ერთი დოკუმენტით. მაგრამ ბანკებმა ამ საკანონმდებლო ნორმით არ უნდა ისარგებლონ, რადგან ისინი სარგებლობენ სსკ 181-ე მუხლის მე-2 ნაწილით, რომლის თანახმად, "ბანკები და საკრედიტო კავშირები სესხების შესაძლო დანაკარგების რეზერვების გამოქვითვას ახორციელებენ საეჭვო ვალების რეზერვების შექმნის შესახებ საქართველოს ეროვნული ბანკის მიერ დადგენილი წესით" (ეს წესი დამტკიცებულია საქართველოს ეროვნული ბანკის 1996 წლის 27 აგვისტოს #31 ბრძანებით).

კითხვა: ფიზიკურმა პირმა 2009 წელს გაყიდა საცხოვრებელი სახლი, რომელიც მის საკუთრებაში იმყოფებოდა 2 წელზე მეტი ხნის მანძილზე. სახლის გაყიდვიდან მიღებული თანხა 40000 ლარზე მეტია. სხვა შემოსავალი, რომელიც მისი ოჯახის წევრებმა მიიღეს 2009 წლის განმავლობაში, უმნიშვნელოა. უნდა წარადგინოს თუ არა ამ ფიზიკურმა პირმა ქონების გადასახადის წლიური დეკლარაცია?

პასუხი: არა, არ უნდა წარადგინოს, რადგან სსკ 276-ე მუხლის მე-4 ნაწილის "ბ" პუნქტის მიხედვით, ქონების გადასახადით დაბეგვრის მიზნებისათვის, ფიზიკური პირის (მისი ოჯახის) მიერ წლის განმავლობაში მიღებულ შემოსავლებში არ გაითვალისწინება "ფიზიკური პირის მიერ (მათ შორის, I რიგის მემკვიდრის მიერ ჯამურად მისი და მამკვიდრებლის (2 წელზე მეტი ვადით თავის საკუთრებაში არსებული საცხოვრებელი ბინის (სახლის) რეალიზაციით მიღებული შემოსავალი". ამ შემოსავლის გარეშე, შეკითხვაში მოცემულ შემთხვევაში ფიზიკური პირის (მისი ოჯახის) 2009 წლის შემოსავალი იქნება 40 000 ლარზე ნაკლები, ამიტომ მისი ქონება (გარდა სასოფლო-სამეურნეო მიწისა და იჯარით, უზუფრუქტით ან ქირით გაცემული მიწის ნაკვეთებისა) ქონების გადასახადით არ დაიბეგრება სსკ 276-ე მუხლის 1-"ა" პუნქტით განსაზღვრული საგადასახადო შეღავათის თანახმად.

კითხვა: რა სანქცია შეიძლება დაეკისროს საწარმოს, თუ ის არ წარუდგენს სტატისტიკის ორგანოს მისგან მოთხოვნილ ინფორმაციას (საანგარიშგებო ფორმას)?

პასუხი: საქართველოს 2009 წლის 11 დეკემბრის "ოფიციალური სტატისტიკის შესახებ" 25-ე მუხლის 1 ლი ნაწილის თანახმად, "საქსტატი უფლებამოსილია ადმინისტრაციული ორგანოებისაგან და სხვა ფიზიკური და იურიდიული პირებისაგან მოითხოვოს და მიიღოს თავისი ფუნქციების შესასრულებლად საჭირო ყველა სტატისტიკური და სხვა ინფორმაცია (მათ შორის, კონფიდენციალური)", მაგრამ არ არის განსაზღვრული ფიზიკური და იურიდიული პირების პასუხისმგებლობა, თუ ისინო ამ მოთხოვნილ ინფორმაციას მას არ მიაწვდიან. სტატისტიკური ინფორმაციის მიუწოდებლობაზე არც საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსშია რაიმე სანქცია დაწესებული.