ამ რუბრიკით ჟურნალში ქვეყნდება პასუხები ჩვენი მკითხველების იმ შეკითხვებზე, რომლებიც ბუღალტრულ აღრიცხვას, საგადასახადო და საბაჟო კანონმდებლობასა და სამოქალაქო სამართალს შეეხება. დასმულ შეკითხვებზე პასუხს გასცემენ შპს "ააფ-მენეჯმენტი"-ს მენეჯერები, ქართული აუდიტური კომპანიების - შპს "ცოდნისა"-ს და შპს "ააფ კონსალტინგი"-ს აუდიტორები, საქართველოს სხვა წამყვანი საკონსულტაციო ფირმების სპეციალისტები.

შეკითხვები მიიღება წერილობითი სახით, ფოსტით, ელექტრონული ფოსტით, ფაქსით ან სხვა საშუალებით. უშუალოდ რედაქციიდან ჟურნალის ხელმომწერებს შეუძლიათ შეკითხვით მოგვმართონ ტელეფონის მეშვეობითაც. ანონიმური შეკითხვები მიღებული არ იქნება! თუმცა შეკითხვის ავტორთა ვინაობა ჟურნალში არ გამოქვეყნდება.

შეკითხვები მიიღება ელექტრონული ფოსტით: info@aaf.ge ან ტელ/ფაქსით: 39-33-50.

წინამდებარე ნომერში მკითხველთა შეკითხვებს პასუხობს შპს აუდიტური კონცერნი "ცოდნისა"-ს აუდიტორი ზვიად იმნაიშვილი.

კითხვა: როგორ შეიძლება განისაზღვროს ან შეფასდეს ერთი თვის წინ დაფუძნებული შპს-ის 10% იანი წილის ღირებულება, მაშინ როცა შპს-ის საწესდებო კაპიტალი არის 100 ლარი, არ გააჩნია არანაირი ძირითადი საშუალებები, არანაირი ხელშეკრულება და სხვა არანაირი ვალდებულებები?

პასუხი: თუ ამ ახალდაფუძნებულ ფირმას მართლაც ჯერ არაფერი გაუკეთებია ან არ დაუწყია, მაშინ მისი 10%-იანი წილის ღირებულება იქნება საწესდებო კაპიტალის 10%-ისა და ფირმის დაფუძნებისა და რეგისტრაციის ხარჯების 10%-ის ჯამი.

ძალიან იშვიათ შემთხვევაში, შეიძლება ახალდაფუძნებული ფირმის (და შესაბამისად, მასში წილის) საბაზრო ღირებულება იყოს უფრო მეტი. მაგალითად, ეს შეიძლება მოხდეს, თუ რაიმე უნიკალური სახელწოდების გამო (რომელი სახელითაც სხვა კომპანია ვეღარ დარეგისტრირდება) ფირმა ხდება გაყიდვის სასურველი ობიექტი.

კითხვა: ჩვენს საწარმოს, რომელიც დღგ-ის გადამხდელია, დაზღვეული ჰქონდა ბალანსზე რიცხული ავტომანქანა მესამე პირის წინაშე პასუხისმგებლობის ჩათვლით. ავარიის შედეგად დაზიანდა სხვა გარეშე პირის ავტომანქანა. სადაზღვევო კომპანიამ ამის გამო აგვინაზღაურა 7000 ლარი. ეს თანხა მთლიანად გადავურიცხეთ ავტოსარემონტო სახელოსნოს ინვოისის საფუძველზე, რომელმაც ჩვენი დაკვეთით გაურემონტა მესამე პირს ჩვენს მიერ დაზიანებული მისი ავტომანქანა.

გთხოვთ განმიმარტოთ, რა თანხა უნდა ჩავრთო ჩემს ერთობლივ შემოსავალში? რა დაიბეგრება დღგ-ით?

პასუხი: ასეთი შემთხვევა იშვიათია, რადგან, როგორც წესი, მესამე პირის წინაშე პასუხისმგებლობის დაზღვევის თანხა პირდაპირ დამზღვევს არ ერიცხება ხოლმე, თუმცა ასეთი რამ არ იკრძალება. დამზღვევმა საწარმომ სადაზღვევო კომპანიისაგან მიღებული სადაზღვევო კომპენსაცია უნდა აღიაროს ერთობლივ შემოსავალში, როგორც არასაოპერაციო შემოსავალი, რომელიც დღგ-ით არ იბეგრება. მაგრამ, გარდა ამისა, ერთობლივ შემოსავალში აღიარებული უნდა იქნეს დაზარალებული პირისათვის უსასყიდლოდ გაწეული მომსახურება, რომელიც გამოიხატება მისი ავტომანქანის რემონტში და რომელიც დაიბეგრება დღგ-ით სსკ 225-ე მუხლის 2-"ა" პუნქტის შესაბამისად. ამავდროულად, საწარმომ გამოსაქვით ხარჯებში უნდა აღიაროს ღირებულება ავტოსარემონტო სახელოსნოს მომსახურებისა, რომელიც მისი დავალებით იქნა განხორციელებული. თუ ავტოსარემონტო სახელოსნო ამ მომსახურებაზე გამოწერს საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურას, მაშინ საწარმო ჩაითვლის დღგ-ს გამოწერილი საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურის მიხედვით. თუ ავტოსარემონტო სახელოსნოს მომსახურებაზე დღგ-ის ჩათვლა მოხდება, მაშინ დაზარალებული პირისათვის უსასყიდლოდ გაწეული მომსახურების ფასი, რომელიც უნდა დღგ-ით დაიბეგროს, 7000:1,18=5932,20 ლარია, ხოლო თუ დღგ-ის ჩათვლა ვერ მოხდება, მაშინ - 7000 ლარი. შესაბამისად, პირველ შემთხვევაში სულ საწარმოს ერთობლივ შემოსავალს დაემატება 7000+7000:1,18=12932,20 ლარი, ხოლო გამოიქვითება 5932,20 ლარი, მეორე შემთხვევაში კი ერთობლივ შემოსავალს დაემატება 7000+7000=14000 ლარი, ხოლო გამოიქვითება 7000 ლარი.

კითხვა: თუ საქონლის ტრანსპორტირება განახორციელა არარეზიდენტმა ფირმამ, დასაბეგრ ბაზაში საბაჟო პროცედურების განხორციელებისას უნდა გავითვალისწინოთ თუ არა არარეზიდენტი იურიდიული პირის მიერ განხორციელებული ტრანსპორტირების ღირებულების 4%?

პასუხი: როგორც წესი, საქონლის საბაჟო ღირებულების განსაზღვრისას არარეზიდენტის საშემოსავლო გადასახადის გათვალისწინება არ ხდება, რადგან იგულისხმება, რომ არარეზიდენტი სატრანსპორტო ფირმის ინვოისი მოიცავს ამ გადასახადს (4% - საერთაშორისო გადაზიდვების ღირებულებიდან), რომელიც გადასახდელი შემოსავლიდან დასაკავებელი გადასახადია.

კითხვა: რას ნიშნავს ოჯახური ბიზნესი? მე და ჩემს ძმას პურის საცხობი გვაქვს იჯარით აღებული, დაკავებული ვართ პურის ცხობით, ხოლო ჩვენი მეუღლეები ამავე ფართში აცხობენ ხაჭაპურს. რეგისტრირებული ვარ ინდ/მეწარმედ, მაქვს სალარო აპარატი.

მაინტერესებს: დაქირავებულად მეთვლება ვინმე? ჩემი წლიური შემოსავლიდან (18000 ლარი) მივიღებ მიკრობიზნესის სტატუსს?

პასუხი: ახალი საქართველოს საგადასახადო კოდექსის პროექტის 84-ე მუხლის თანახმად, "მიკრობიზნესის სტატუსი შეიძლება მიენიჭოს ფიზიკურ პირს, რომელიც არ იყენებს დაქირავებულ პირთა შრომას და დამოუკიდებლად ეწევა ეკონომიკურ საქმიანობას, რომლის მიხედვითაც მის მიერ კალენდარული წლის განმავლობაში მისაღები ჯამური ერთობლივი შემოსავალი არ აღემატება 30 000 ლარს". ამ განმარტებიდან გამომდინარე, მოცემულ სიტუაციაში, წესით, მიკრობიზნესის სტატუსი არ უნდა მოგენიჭოთ, რადგან როგორც შეკითხვაში აღნიშნავთ, ან ამ ბიზნესს დამოუკიდებლად არ ეწევით (მას ეწევით თქვენი ძმის ოჯახთან ერთად), ან ძმა და მისი მეუღლე თქვენი დაქირავებული პირებია.

კითხვა: მაინტერესებს უფრო ვრცლად, თუ რამ განაპირობა ბოლო წლების მონაცემებით ინვესტიციების მერყეობა და საბოლოოდ მკვეთრად შემცირება?

პასუხი: ასეთი ტიპის შეკითხვები სცილდება "ააფის" "კითხვა-პასუხის" ფორმატს. ზოგადად, მხოლოდ იმას აღვნიშნავთ, რომ ინვესტიციების შემცირებაზე იმოქმედა როგორც გლობალურმა მსოფლიო ეკონომიკურმა კრიზისმა, ასევე 2008 წლის აგვისტოს ომმა რუსეთთან.

კითხვა: შპს "X"-მა რეგისტრაცია გაიარა 2010 წელს და ეწევა ავტომანქანების სალომბარდო მომსახურებას. გირავნობის ხელშეკრულების საფუძველზე დამგირავებელმა (ფიზიკურმა პირმა) გირავნობით დატვირთა ა/მანქანა, სესხის მოცულობაა პირობითად 2000 ლარი. დამგირავებელმა ვერ უზრუნველყო სესხის ხელშეკრულებით ნაკისრი ვალდებულება და ავტომობილის მესაკუთრე გახდა მოგირავნე (შპს "X"). აღნიშნული მანქანა გაიყიდა ფიზიკურ პირზე 1500 ლარად ანუ შპს "X"-მა იზარალა.

გთხოვთ დაგვაკვალიანოთ აღნიშნულ ფაქტთან დაკავშირებით, როგორ მოხდება ბუღალტრულად ამ ყველაფრის ასახვა, ა/მანქანა ბალანსზე რა სახით უნდა ავიყვანოთ, როგორი გატარებებით და რაა საჭირო ოპერაციები, ასევე გთხოვთ აგვიხსნათ, როგორი გატარებები ექნება ძირითადი თანხის (სესხის) პროცენტს (ვთქვათ, სესხი 5%-იანია) და არის თუ არა საჭირო სასაქონლო ზედნადების გამოწერა ავტომანქანის გაყიდვისას, ან ვარტყავ თუ არა ამ კონკრეტულ შემთხვევაში 1500 ლარზე ჩეკს?

პასუხი: ავტომანქანის ბალანსზე აყვანა, თუ ის გადმოდის თქვენს საკუთრებაში მსესხებლის (რომელიც ამავე დროს მისი დამგირავებელია) მიერ სახელშეკრულებო ვალდებულებების შეუსრულებლობის გამო, უნდა მოხდეს ან იმ ფასად, რა ფასითაც ის უზრუნველყოფდა მსესხებლის სახელშეკრულები ვალდებულებებს (ეს ფასი მითითებული უნდა იყოს ხელშეკრულებაში), ან, თუ ასეთი რამ ხელშეკრულებაში აღნიშნული არ არის, მაშინ - საბაზრო ფასით ავტომანქანის საკუთრებაში გადმოსვლის მომენტისათვის, რომელიც შეიძლება არ ემთხვეოდეს (და ხანდახან, დროში საკმაოდ განსხვავდებოდეს) მისი შემდგომი რეალიზაციის თარიღს.

მაგალითისთვის, ვთქვათ, ავტომანქანა, მხარეთა შეთანხმებით, დაგირავებული იყო 2000 ლარად (რაც დაფიქსირებულია ხელშეკრულებაში), ხოლო მისი შპს "X"-ის საკუთრებაში გადასვლა უნდა მომხდარიყო მაშინ, როგორც კი სესხის % ვერ დაიფარებოდა. ბუღალტრულ გატარებებს ექნება სახე (13xx ანგარიშებზე აღვრიცხოთ სესხის ძირითადი თანხა, 18xx ანგარიშზე - მისაღები პროცენტები):

დ-ტი 13xx კ-ტი 1110 2000 ლარი - სესხის გაცემა შპს "X"-ის სალაროდან;

დ-ტი 18xx კ-ტი 8110 2000*5%=100 ლარი - ერთი თვის %-ის დარიცხვა;

დ-ტი 1610 კ-ტი 13xx 2000 ლარი - სესხის და პროცენტის გადაუხდელობის გამო სესხის მიმღების მსუბუქი ავტომანქანა გადმოვიდა შპს "X"-ის საკუთრებაში. შპს "X" არ გეგმავს ამ ავტომანქანის საკუთარ ძირითად საშუალებად გამოყენებას, არამედ გეგმავს მის გაყიდვას;

დ-ტი 7460 კ-ტი 18xx 100 ლარი - მიუღებელი პროცენტი ჩამოიწერა უიმედო ვალების ხარჯებში;

დ-ტი 1410 კ-ტი 6110 1500=,

დ-ტი 6110 კ-ტი 1610 2000=,

დ-ტი 5330 კ-ტი 6110 500=,

დ-ტი 1110 კ-ტი 1410 1500= - ნაღდი ანგარიშსწორებით გაიყიდა ავტომანქანა (ზარალით). ვგულისხმობთ, რომ ეს არის მსუბუქი ავტომანქანა, რომლის გაყიდვა დღგ-ისაგან გათავისუფლებულია.

ეს გატარებები მოცემულია ბუღალტრული აღრიცხვის თვალსაზრისით. ცალკე საკითხია, თუ საგადასახადო თვალსაზრისით, მოგების გადასახადის მიზნებისათვის, შეიძლება თუ არა უიმედო ვალის - 100 ლარის და გაყიდვიდან მიღებული ზარალის - 500 ლარის გამოქვითვა. უიმედო ვალის გამოქვითვისათვის, დაცული უნდა იყოს სსკ მე-12 მუხლი 21-ე ნაწილისა და 180-ე მუხლის დებულებები, ხოლო თვითღირებულებზე დაბალ ფასად აქტივის გაყიდვისას წარმოშობილი ზარალის გამოქვითვისათვის - სსკ 210-ე მუხლის მე-4 ნაწილის დებულება: "აქტივების უსასყიდლოდ ან თვითღირებულებაზე ნაკლები ფასით მიწოდებისას მიმწოდებელი პირის მოგება განისაზღვრება როგორც დადებითი სხვაობა მიწოდებული აქტივების საბაზრო ფასსა და ამ კოდექსის 211-ე მუხლის მიხედვით განსაზღვრულ აქტივების ღირებულებას შორის", ამასთან, საბაზრო ფასის მტკიცების ტვირთი ეკისრება გადასახადის გადამხდელს.

სასაქონლო ზედნადების გამოწერა ავტომანქანის გაყიდვისას, ისევე, როგორც სხვა მატერიალური ფასეულობის გაყიდვისას, მოთხოვნილია მოქმედი საგადასახადო კანონმდებლობით. ასევე, თუ მისი გაყიდვა ხდება ნაღდი ანგარიშსწორებით, საკონტროლო-სალარო აპარატის ჩეკის ამორტყმაც ასევე აუცილებელია, რადგან ავტომანქანის გაყიდვისას საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურის გამოწერა არ ხდება.

კითხვა: შპს "Y"-ის საწესდებო კაპიტალი შეადგენს 2000 ლარს, რომლის ფორმირებაც ხდება როგორც ფულადი სახით, ისე მატერიალური და არამატერიალური ქონებით, სამუშაოს შესრულებით თუ მომსახურების გაწევით.

გთხოვთ აგვიხსნათ, რას ნიშნავს ეს განმარტება და შეიძლება თუ არა შპს-მ საწესდებო კაპიტალი შეავსოს (ამ შემთხვევაში) ნაწილი ფულადი შენატანით და ნაწილი საოფისე ავეჯით? შესაძლებელია თუ არა ფულადი შენატანის გამოყენება ფირმის ხარჯებისთვის იმ დროს, როდესაც ფირმას არ ჰქონდა ჯერ შემოსავალი და ხარჯი აქვს გაწეული (გთხოვთ დეტალურად გაგვცეთ პასუხი და როგორი საბუღალტრო გატარებები იქნება)?

პასუხი: "მეწარმეთა შესახებ" საქართველოს კანონის მე-3 მუხლის თანახმად, "საზოგადოების დაფუძნებისას პარტნიორები უნდა შეთანხმდნენ წილების განაწილებაზე და დათქვან კაპიტალში მათი შენატანის ოდენობა. შენატანი შეიძლება იყოს მატერიალური და არამატერიალური ქონება, სამუშაოს შესრულება ან/და მომსახურების გაწევა". ამგვარად, კანონის ეს ჩანაწერი უშვებს შპს-ის კაპიტალში შენატანის განხორციელებას ზემოაღნიშნული ნებისმიერი ფორმით (მათ შორის, შეიძლება, რომ ნაწილი შეტანილ იქნეს ფულით, ხოლო ნაწილი - საოფისე ავეჯით), იმ პირობით, რომ ეს დათქმული უნდა იყოს პარტნიორთა შორის. ვთქვათ, შპს დააფუძნა ორმა პარტნიორმა თანაბარი მონაწილეობით, საწესდებო კაპიტალი გამოცხადებული იქნა 20000 ლარის ოდენობით, რომლიდანაც ნახევარი შეტანილ უნდა იქნეს ფულით (პირველი პარტნიორის მიერ), ხოლო მეორე ნახევრიდან - 3000 ლარი ავეჯით, 7000 ლარი კი საიჯარო მომსახურების გაწევით (მეორე პარტნიორის მიერ). მაშინ საბუღალტრო გატარებებს ექნება სახე:

დ-ტი 1460/1 კ-ტი 5150 10000=, დ-ტი 1460/2 კ-ტი 5150 10000= - გამოცხადებულია საწესდებო კაპიტალის ოდენობა;

დ-ტი 1210 კ-ტი 1460/1 10000= - პირველი პარტნიორის ფულადი შენატანი ჩარიცხულია საბანკო ანგარიშზე;

დ-ტი 2170 კ-ტი 1460/2 3000= - მეორე პარტნიორის მიერ განხორციელებულია ქონებრივი შენატანი;

დ-ტი 7420 კ-ტი 1460/2 7000= - მეორე პარტნიორის მიერ განხორციელებულია შენატანი მომსახურების გაწევით, კერძოდ, მის საკუთრებაში არსებული ფართის შპს-ისთვის იჯარით გადაცემის გზით.

რაც შეეხება ფულადი შენატანის გამოყენების შესაძლებლობას ფირმის ხარჯებისთვის იმ დროს, როდესაც ფირმას ჯერ არ ჰქონია შემოსავალი, ეს სავსებით დასაშვებია, რადგან არ არსებობს რაიმე კანონი ან დებულება, რომელიც ამას კრძალავდეს. მცირე შეზღუდვები დაწესებულია მხოლოდ საფინანსო ინსტიტუტებისათვის. მაგალითად, საქართველოს საფინანსო ზედამხედველობის სააგენტოს უფროსის 2008 წ. 19 სექტემბრის #6 ბრძანების თანახმად, სადაზღვევო კომპანიებს ევალებათ თავისი საქმიანობის განხორციელების ყველა ეტაპზე ფლობდნენ მათთვის დადგენილი მინიმალური კაპიტალის 80%-ს ფულადი ფორმით.

კითხვა: შპს-ის საქმიანობას წარმოადგენს სეს სასაქონლო ნომენკლატურის 8703 კოდში აღნიშნული მსუბუქი ავტომანქანების იმპორტი-რეალიზაცია. ავტომანქანების რეალიზაციისას, სსიპ საქართველოს შსს მომსახურების სააგენტოს მიერ ადგილზე ხდება ავტომანქანების გაფორმება, რომლის თანხა შესულია გასაყიდი ავტომანქანის საერთო ღირებულებაში და ეს თანხა იმ დღესვე ჩვენს მიერ ირიცხება მომსახურების სააგენტოს ანგარიშზე, რაზეც მომსახურების სააგენტო გვიწერს საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურას. მომსახურების სააგენტოს მინიმალურ ტარიფს შეადგენს 194 ლარი დღგ-ის ჩათვლით. ეს ტარიფი იზრდება სანომრე ნიშნების ღირებულებიდან და სხვა დამატებითი მომსახურებიდან გამომდინარე. მაგ: გაიყიდა ავტომანქანა, რომლის ხელშეკრულებაში აღნიშნულია: "გასაყიდი ავტომანქანის საერთო ღირებულება შეადგენს 31000 ლარს. აღნიშნულ თანხაში შედის საქართველოს საგადასახადო კანონმდებლობით გათვალისწინებული ყველა გადასახადი - განბაჟების, სსიპ შსს მომსახურების სააგენტოში რეგისტრირების ღირებულებისა და სანომრე ნიშნების ღირებულების ჩათვლით". მანქანის გაფორმებაზე სააგენტოს გადავურიცხე 194 ლარი დღგ-ის ჩათვლით, რომელიც შედიოდა 31000 ლარში. ამ მაგალითიდან გამომდინარე, გთხოვთ განმიმარტოთ:

1) უნდა დაიბეგროს თუ არა ჩვენს მიერ ავტომანქანის ადგილზე გაფორმების მომსახურების ღირებულება დღგ-თი და ზემოთ აღნიშნული მაგალითიდან გამომდინარე, რა თანხა დაიბეგრება?

2) დაბეგვრის შემთხვევაში, შესაძლებელია თუ არა მომსახურების სააგენტოს მიერ გამოწერილი ანგარიშ-ფაქტურით (მაგ. 194 ლარზე) დღგ-ის ჩათვლა?

პასუხი: 1) როგორც შეკითხვიდან ჩანს, თქვენს მიერ მსუბუქი ავტომანქანის ადგილზე გაფორმების ღირებულება შესულია გაყიდვის ფასში და მისი განხორციელების ვალდებულება თქვენ გეკისრებათ. ამ შემთხვევაში დღგ-ით დასაბეგრ ოპერაციას ადგილი არ აქვს, რადგან თქვენს მიერ მყიდველზე ხდება მსუბუქი ავტომანქანის მიწოდება (ანუ გაყიდვა, რაც გათავისუფლებულია დღგ-ისაგან სსკ 230-ე მუხლის 1-"ჭ" პუნქტის მიხედვით) მასთან შეთანხმებული პირობებით და ცალკე მომსახურების გაწევის ფაქტს საერთოდ არ აქვს ადგილი (და ამიტომაც, მასზე არ გავრცელდება სსკ 243-ე მუხლის მე-3 ნაწილი, რომლის თანახმად, "დასაბეგრი და გათავისუფლებული საქონლის/მომსახურების ერთად მიწოდება განიხილება, როგორც დასაბეგრი და გათავისუფლებული საქონლის/მომსახურების მიწოდების ცალკე ოპერაციები"). მაგალითად, თქვენ რომ საკანცელარიო საქონლით მოვაჭრე ფირმისაგან შეიძინოთ რვეულები, რომლის გასაყიდ ფასში შესულია მყიდველისთვის ადგილზე მიტანის ღირებულებაც (ქ. თბილისის ფარგლებში), ეს დღგ-ისაგან გათავისუფლებული ოპერაციაა და გამყიდველის მიერ სატრანსპორტო მომსახურების ცალკე გამოყოფა და მისი დღგ-ით დაბეგვრა არ უნდა მოხდეს.

2) იმ შემთხვევაში, თუ თქვენ გადაწყვეტთ, რომ ავტომანქანის გადაფორმება მიიჩნიოთ ცალკე გაწეულ მომსახურებად და დაბეგროთ დღგ-ით, მაშინ მომსახურების სააგენტოს მიერ გამოწერილი ანგარიშ-ფაქტურის მიხედვით გადახდილ დღგ-ს ჩაითვლით კიდევაც. თუმცა, როგორც ჩვენი პასუხის პირველ ნაწილიდან ჩანს, საკითხისადმი ასეთი მიდგომა მართებულად არ მიგვაჩნია.

კითხვა: შპს-ს, რომელიც ძირითადად ვაჭრობს იმპორტირებული საქონლით, საქონლის იმპორტთან ერთად რიგ შემთხვევაში მიეწოდება სარეკლამო ნივთები (მაისურები, საფერფლეები, პარკები...), რომელთა სიმბოლური თანხა მითითებულია ინვოისში და ამ თანხას ვიხდით კიდევაც. როგორ მოვახდინოთ აღნიშნული საქონლის მიღებისა და ჩამოწერის აღრიცხვა, თუ შპს მას მოიხმარს თვითონ? გთხოვთ, მიუთითოთ შესაბამისი გატარებები.

პასუხი: რადგან ინვოისში მითითებულია მიღებული სარეკლამო ფასეულობების ღირებულება, რომელსაც შპს იხდის კიდევაც, ამიტომ ეს საინვოისო თანხა, გაზრდილი საბაჟო გადასახდელებით (შესაბამისი ნაწილით), წარმოადგენს იმპორტირებული ფასეულობების თვითღირებულებას, რომლითაც ისინი აყვანილი (აღრიცხული) უნდა იქნეს შპს-ის ბალანსზე. თუ ივარაუდება მათი დარიგება სარეკლამო-მარკეტინგული მიზნებისათვის, საამისოდ გამოყენებული უნდა იქნეს 1620 ანგარიში, თუ ივარაუდება მათი გაყიდვა - 1610 ანგარიში, ხოლო თუ შპს აპირებს ეს მასალები თვითონ გამოიყენოს, მაშინ - ის ანგარიშები, რომლებსაც ის იყენებს მის საკუთრებაში არსებული მცირეფასიანი ინვენტარისთვის. მაგალითად, ეს შეიძლება იყოს 1690 ანგარიში, ანდა შესაძლოა (ზოგიერთ იშვიათ შემთხვევაში) რომელიმე ფასეულობა აკმაყოფილებდეს ძირითადი საშუალების განმარტებას შპს-ის მიერ არჩეული სააღრიცხვო პოლიტიკიდან გამომდინარე.

რაც შეეხება სარეკლამო ფასეულობების ჩამოწერას (როდესაც მათ შპს თავადვე მოიხმარს), ამ დროს უნდა შედგეს ჩამოწერის აქტი, პასუხისმგებელი პირების ხელმოწერით და დამტკიცებული დირექტორის მიერ, ხოლო რაც შეეხება ჩამოწერის ბუღალტრულ გატარებებს, ისინი შეიძლება იყოს სხვადასხვა, ჩამოწერის მიზეზებისა და დანიშნულების მიხედვით. მაგალითად, საფერფლე, რომელიც გატყდა, და მაისური, რომელიც გადაეცა თანამშრომელს, ჩამოიწერებიან სხვადასხვა ბუღალტრული გატარებებით, ამასთან, ზოგ შემთხვევაში შეიძლება წარმოიშვას დღგ-ით დასაბეგრი ოპერაციაც. ყველა შესაძლო შემთხვევის განხილვა სცილდება "კითხვა-პასუხის" ფორმატის ფარგლებს.

კითხვა: როცა აშკარად იკვეთება ავტომობილის მონაწილეობა ეკონომიკურ საქმიანობაში (სასაქონლო ზედნადებებში მითითებულია ავტომობილის მარკა და ნომერი), მაგრამ ბუღალტრულ აღრიცხვაში არც საწვავის და არც ექსპლუატაციის ხარჯები არ ფიქსირდება შემდეგი მიზეზების გამო:

1) მეწარმეს არც იჯარით და არც მის საკუთრებაში არ ყავს ავტომობილი;

2) ავტომობილი არის მეწარმის საკუთრება, მაგრამ ტექნიკური მიზეზების გამო გახარჯული საწვავის შეძენის დამადასტურებელი საბუთი არ არსებობს.

საგადასახადო შემოწმებისას რა ჯარიმები შეიძლება მოგვიყენონ ამ შემთხვევებში?

პასუხი: 1) როგორც წესი, ძალიან იშვიათი გამონაკლისების გარდა, თუ ავტომობილი მონაწილეობს მეწარმის ეკონომიკურ საქმიანობაში, რომელიც არც იჯარით არის აღებული და არც მის საკუთრებაშია, ის ეკუთვნის მეწარმის დაქირავებულ თანამშრომელს. თუ ამ ავტომობილის მონაწილეობა მეწარმის ეკონომიკურ საქმიანობაში ეპიზოდური ხასიათისაა, ეს რაიმე სახის პრობლემას არ წარმოშობს, რადგან დაქირავებულ თანამშრომელს მისდამი დაკისრებული მოვალეობების შესრულებისას შეიძლება ხშირად უწევდეს პირად საკუთრებაში არსებული სხვადასხვა ნივთების გამოყენება, მაგალითად: მობილური ტელეფონის, ნოუთბუქის, ავტოკალმის, ჩანთის... ამ შემთხვევაში უნდა ჩაითვალოს, რომ მის მიერ ამ ნივთების გამოყენება ხდება დაქირავებითი სამუშაოს შესრულების ფარგლებში, რაშიც ის იღებს საზღაურს ხელფასის სახით. მაგრამ თუ მეწარმის მიერ დაქირავებული თანამშრომლის კუთვნილი ავტომობილის გამოყენება ეკონომიკურ საქმიანობაში ხდება რეგულარულად, როგორც ეს შეკითხვაშია აღნიშნული, ეს უნდა შეფასდეს როგორც უსასყიდლოდ მიღებული მომსახურება (იჯარა და სხვა), აქედან გამომდინარე შედეგებით. კერძოდ, თუ ავტომობილის მესაკუთრე მართლაც მეწარმის მიერ დაქირავებული თანაშრომელი ან სხვა ურთიერთდამოკიდებული პირია, მაშინ შემოსავლებისა და ხარჯების აღიარება ამ უსასყიდლო მომსახურებიდან უნდა მოხდეს სსკ 104-ე მუხლის მე-3 ნაწილის შესაბამისად:
"ურთიერთდამოკიდებულ პირებს შორის გარიგებისას შემოსავლები და ხარჯები ისე უნდა განაწილდეს, როგორც დამოუკიდებელ პირებს შორის დადებული გარიგების დროს", ხოლო თუ ისინი ურთიერთდამოკიდებული პირები არიან, მაშინ გასათვალისწინებელია სსკ 177-ე მუხლის მე-2 ნაწილი, რომლის თანახმად, "გადასახადის გადამხდელს უფლება აქვს, გამოქვითოს მისთვის საქონლის/მომსახურების უსასყიდლოდ მიწოდების შედეგად წარმოშობილი სარგებელი ერთობლივი შემოსავლიდან, ამ კოდექსით განსაზღვრული შეზღუდვების გათვალისწინებით". ასე, რომ მოცემულ შემთხვევაში მეწარმისთვის სარგებელი და ხარჯი ერთმანეთს გააბათილებს, მაგრამ ავტომობილის მესაკუთრეს მოუწევს შემოსავლის აღიარება უსასყიდლოდ გაწეული მომსახურებიდან სსკ 175-ე მუხლის "ა" პუნქტის მიხედვით.

2) აქაც, ჩვენი აზრით, მნიშვნელობა აქვს, ატარებს თუ არა ასეთი შემთხვევები რეგულარულ ხასიათს. თუ ეპიზოდური ხასიათისაა, მაშინ შეიძლება ჩაითვალოს, რომ საწვავის ხარჯი გათვალისწინებული იყო მძღოლისათვის გადახდილ ანაზღაურებაში, მაგრამ თუ გახარჯული საწვავის შეძენის დამადასტურებელი საბუთის არარსებობა ხშირია, ეს შეიძლება საგადასახადო ორგანომ განიხილოს საქონლის აღურიცხავობად და დააჯარიმოს გადამხდელი სსკ 143-ე მუხლის მე-4 ნაწილის მიხედვით.

კითხვა: სააქციო საზოგადოებაზე რიცხული 1-ლი ჯგუფის ძირითადი საშუალება დაზიანდა სატვირთო ოპერაციის მიმდინარეობის დროს. გთხოვთ გაგვიმარტოთ, მოხდება თუ არა მიღებული ზარალის გამოქვითვა და როგორი ბუღალტრული გატარებაა გასაკეთებელი?

პასუხი: ძირითადი საშუალების მხოლოდ დაზიანების ფაქტი, თუ ის არ გარემონტებულა, საგადასახადო ხარჯს არ წარმოადგენს. აღნიშნული ძირითადი საშუალების მიმართ, სავარაუდოდ, არ ყოფილა გამოყენებული სსკ 183-ე მუხლის მე-13 ნაწილის დებულება 100%-იანი გამოქვითვის შესახებ, არამედ ის შეტანილია ძირითად საშუალებათა ამორტიზაციის ცხრილში, 1-ლ ჯგუფში და მას ერიცხება ყოველწლიურად ცვეთა ამ ჯგუფში შემავალ სხვა ძირითად საშუალებებთან ერთად, ერთობლივად, ჯგუფის ღირებულებითი ბალანსის 20%-ის ოდენობით. ამ შემთხვევაში დაზიანებული ძირითადი საშუალების რემონტის ხარჯები გატარდება ბუღალტრულ აღრიცხვაში გატარებით დ-ტი 7440/"რემონტის ხარჯები" კ-ტი 3110, საგადასახადო თვალსაზრისით კი, მათი გამოქვითვა მოხდება სსკ 184 ე მუხლის მიხედვით, "საანგარიშოს წინა საგადასახადო წლის ბოლოსთვის ჯგუფის ღირებულებითი ბალანსის 5 პროცენტამდე ოდენობით", ხოლო სარემონტო ხარჯების თანხა, რომელიც აღემატება ამ მუხლით "დადგენილ ზღვრულ დონეს, ზრდის შესაბამისი ჯგუფის ღირებულებით ბალანსს".

ფინანსური აღრიცხვის თვალსაზრისით, შეიძლება ძირითადი საშუალების დაზიანებამ გამოიწვიოს გაუფასურების ზარალის აღიარება, რაც რეგულირდება ბასს 36-ით "აქტივების გაუფასურება".

კითხვა: ქალს ბავშვის ბიოლოგიური მამის ხელფასიდან რამდენი პროცენტი ალიმენტის მოთხოვნის უფლება აქვს, როდესაც ბავშვი ქორწინებაში არ გაჩენილა და მხოლოდ გვარი მისცა მამამ?

პასუხი: ზოგადად, საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 1190-ე მუხლის თანახმად, თუ დაუქორწინებელი მშობლებისაგან დაბადებული ბავშვის მამის ვინაობა დადგენილია (მათ შორის, კითხვაში მოცემულ სიტუაციაშიც), "მშობლებისა და მათი ნათესავების მიმართ ბავშვებს აქვთ ისეთივე უფლებები და მოვალეობები, როგორც დაქორწინებულ პირთაგან დაბადებულ ბავშვებს".

რაც შეეხება კონკრეტული ალიმენტის მოთხოვნას, მშობლებისა და შვილების საალიმენტო ურთიერთობები რეგულირდება საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 1212-1222-ე მუხლების მიხედვით. 1213-ე მუხლის თანახმად, "არასრულწლოვანი ან სრულწლოვანი შრომისუუნარო შვილებისათვის გადასახდელი ალიმენტების ოდენობას განსაზღვრავენ მშობლები ურთიერთშეთანხმებით", 1214-ე მუხლის თანახმად კი, "თუ მშობლები ვერ შეთანხმდნენ ალიმენტის ოდენობაზე, მაშინ დავას გადაწყვეტს სასამართლო. ალიმენტის ოდენობას სასამართლო განსაზღვრავს გონივრული, სამართლიანი შეფასების საფუძველზე შვილის ნორმალური რჩენა-აღზრდისათვის აუცილებელ მოთხოვნათა ფარგლებში. ალიმენტის ოდენობის განსაზღვრისას სასამართლო მხედველობაში იღებს როგორც მშობლების, ისე შვილის რეალურ მატერიალურ მდგომარეობას".
   
კითხვა: ვარ ინდმეწარმე. ვეწევი ეკონომიკურ საქმიანობას. რეალიზაციამ 12 კალენდარული თვის განმავლობაში მიაღწია 100 000 ლარს და წარმომეშვა დღგ-ის გადამხდელად დარეგისტრირების ვალდებულება. ამავე დროს საქონლის ბუღალტრული ნაშთი არის 70 000 ლარი თვითღირებულებით, რომელიც მიღებული მქონდა სასაქონლო ზედნადებებით. შესაბამისად არ გამაჩნია საქონლის ნაშთზე ჩათვლილი დღგ. გთხოვთ მიპასუხოთ, ვალდებული ვარ თუ არა, გადავიხადო დღგ დღგ-ის გადამხდელად დარეგისტრირების შემდეგ დღგ-ის გადამხდელად დარეგისტრირებამდე არსებული საქონლის ნაშთის რეალიზაციისას?

პასუხი: დიახ, რა თქმა უნდა, ვალდებული ხართ. დღგ-ის გადამხდელის მიერ საქონლის რეალიზაციისას, დღგ-ით დაბეგვრის მიზნებისათვის არ აქვს მნიშვნელობა, თუ როდის იქნა შეძენილი ეს საქონელი და შეძენისას დღგ გადახდილი ან/და ჩათვლილი იქნა თუ არა. ერთადერთი, რამაც შეიძლება დაბეგვრა შეგიმსუბუქოთ, ეს არის: თუ დღგ-ის გადამხდელად რეგისტრირების მომენტისათვის, საქონლის შეძენის თვის ბოლო რიცხვიდან ჯერ არ არის გასული 90 დღე, უნდა მოსთხოვოთ ამ საქონლის მიმწოდებელს საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურის გამოწერა (თუ ის დღგ-ის გადამხდელია), რისი უფლებაც გაქვთ, და თუ გამოწერს, შესაბამისი საქონლის არსებულ ნაშთზე (დღგ-ის გადამხდელად რეგისტრირების მომენტისათვის) შეგიძლიათ მოახდინოთ დღგ-ის ჩათვლა.

კითხვა: ჩვენი ფირმა ახდენს საქონლის რეალიზაციას საწყობიდან შესაბამისი დოკუმენტაციით, ვიყენებთ სასაწყობო პროგრამას, რომელიც თითოეულ გაყიდვაზე ახდენს საქონლის ჩამოკლებას და დროის ნებისმიერ მომენტში შეგვიძლია განვსაზღვროთ საქონლის ნაშთი, მაგრამ ეს პროგრამა ვერ გვაძლევს თითოეული საქონლის მოძრაობის ბარათს. ბუღალტრულ პროგრამაში კი საქონლის მრავალსახეობის გამო ძალიან რთულია საქონლის მოძრაობის ყოველდღიური აღრიცხვა.

გვაინტერესებს, რა საგადასახადო რისკები შეიძლება წარმოგვეშვას, თუ საქონლის ბუღალტრულ ჩამოწერას მოვახდენთ თვეში ერთხელ სასაწყობო პროგრამიდან აღებული ნაშთის საფუძველზე?

პასუხი: როდესაც ფირმა იყენებს როგორც საბუღალტრო, ასევე სასაწყობო აღრიცხვის პროგრამებს, მაშინ ლოგიკურია, რომ საქონლის ბუღალტრულ ჩამოწერას ახდენდეს თვეში ერთხელ სასაწყობო პროგრამიდან აღებული ნაშთის საფუძველზე. ამ მხრივ ყველაფერი რიგზეა, მაგრამ თუ სასაწყობო პროგრამა არ იძლევა თითოეული საქონლის მოძრაობის ბარათს, ეს სასაწყობო პროგრამის მნიშვნელოვანი ნაკლია. სსკ 199-ე მუხლის მე-2 ნაწილის მიხედვით, "გადასახადის გადამხდელი ვალდებულია სრულად აღრიცხოს მის საქმიანობასთან დაკავშირებული ყველა ოპერაცია, რათა გარანტირებული იყოს კონტროლი მათ დაწყებაზე, მიმდინარეობასა და დასრულებაზე". საქონლის ყოველდღიური მოძრაობის რაოდენობრივი აღრიცხვის არარსებობა მნიშვნელოვნად ზრდის საგადასახადო ორგანოს მიერ სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობების ინვენტარიზაციის ჩატარების შემთხვევაში საგადასახადო რისკებს, რადგან რთული (თითქმის შეუძლებელი) ხდება საქონლის ბუღალტრული ნაშთების დადასტურება გადამხდელის მხრიდან.

ჩვენი აზრით, თუ სასაწყობო აღრიცხვის პროგრამა თითოეულ გაყიდვაზე ახდენს საქონლის ჩამოკლებას და დროის ნებისმიერ მომენტში იძლევა საშუალებას საქონლის ნაშთის განსაზღვრისა, არ უნდა წარმოადგენდეს განსაკუთრებულ სირთულეს მასში თითოეული საქონლის რაოდენობრივ-თანხობრივი მოძრაობის ბარათის პროგრამული ჩამატება. რეკომენდაციას ვიძლევით, პროგრამის მწარმოებელ პირს ეს ბარათი გააკეთებინოთ.

კითხვა: საგადასახადო კოდექსის 230-ე მუხლის "ტ" ქვეპუნქტის თანახმად, დაკრძალვასთან დაკავშირებული რიტუალური (მათ შორის, ავტოტრანსპორტით) მომსახურება გათავისუფლებულია დღგ-ისაგან.
ეროვნულ კლასიფიკატორში მითითებულია დასაფლავების ორგანიზება და მასთან დაკავშირებული საქმიანობა და მითითებულ-მოწყობილი სარიტუალო დარბაზის იჯარით გაცემა.

გთხოვთ, განგვიმარტოთ, საგანგებოდ მოწყობილი სარიტუალო დარბაზის აღაპისთვის იჯარით გაცემა ჩაითვლება თუ არა დღგ-ისაგან განთავისუფლებულად?

პასუხი: საზოგადოდ, თუ რაიმე ტერმინი უშუალოდ საქართველოს საგადასახადო კოდექსში განმარტებული არ არის, გადამხდელებმა უნდა იხელმძღვანელონ სხვა, სპეციალური კანონებითა და კანონქვემდებარე დებულებებით. მოცემულ შემთხვევაში დაკრძალვასთან დაკავშირებული რიტუალური მომსახურების რაობის გასარკვევად სახელმღვანელო დოკუმენტი მართლაც არის საქართველოს ეროვნული კლასიფიკატორი სეკ 001-2004 "ეკონომიკური მომსახურების სახეები", რომელიც დამტკიცებულია საქართველოს ეკონომიკური განვითარების მინისტრის 22.12.2004 წ. #1-1/282 ბრძანებით. ამ კლასიფიკატორის 93.03.0 ქვეკლასი "დასაფლავების ორგანიზება და მასთან დაკავშირებული მომსახურება" მართლაც მოიცავს "მოწყობილი სარიტუალო დარბაზების იჯარით გაცემას", ამიტომ შეკითხვაში მითითებული მომსახურების გაწევა დღგ-ისაგან განთავისუფლებულად უნდა მივიჩნიოთ.

გარკვეულ გაუგებრობას ქმნის ის ფაქტი, რომ სარიტუალო დარბაზების გაქირავება და ექსპლუატაცია მოხსენიებულია აგრეთვე ეროვნული კლასიფიკატორის 70.20.2 ქვეკლასშიც "საკუთარი არასაცხოვრებელი უძრავი ქონების გაქირავება". ჩვენი აზრით, გარეგნული მსგავსების მიუხედავად, მათ შორის განსხვავებაცაა: 70.20.2 ქვეკლასი შეეხება სარიტუალო დარბაზის როგორც უძრავი ქონების (შენობა-ნაგებობის ან მისი ნაწილის) გაქირავებას, ხოლო 93.03.0 ქვეკლასი - მოწყობილი დარბაზის (შენობის შიგთავსის და თანმხლები ინვენტარის) გაქირავებას. შეკითხვაში მოცემული სიტუაცია 93.03.0 ქვეკლასის შესაბამისია.

კითხვა: შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოების დამფუძნებელთა რიგებიდან 30%-იანი წილის მფლობელი პარტნიორის გასვლა "მეწარმეთა შესახებ" საქართველოს კანონის 31/1 და 14/14 მუხლების და საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 215/8-ე მუხლის (2009 წლის 10 მარტის მდგომარეობით) შესაბამისად ჩაითვლება თუ არა შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოების რეორგანიზაციად?

პასუხი: თუ ამ დროს არ ხდება ფირმის ორ ნაწილად გაყოფა, ანუ თუ შპს-ის 30% წილის მფლობელი პარტნიორი, უბრალოდ, ყიდის თავის წილს სხვა პირზე, ეს რეორგანიზაცია არ არის. "მეწარმეთა შესახებ" საქართველოს კანონის მე-14 მუხლის თანახმად, რეორგანიზაცია არის ფირმის გაყოფა, შერწყმა ან ორგანიზაციულ-სამართლებრივი ფორმის შეცვლა. საგადასახადო კოდექსის 215-ე მუხლის მე-7 და მე-8 ნაწილებში მოცემული რეორგანიზაციის განმარტება განსხვავდება "მეწარმეთა შესახებ" კანონში მოცემული განმარტებისაგან, მაგრამ 50%-ზე ნაკლები წილის მფლობელის მიერ მისი წილის სხვა პირზე გასხვისებას არც ის განიხილავს რეორგანიზაციად.

კითხვა: ერთ-ერთი ფიზიკური პირი "M" შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოებაში ფლობს 30%-იან წილს, ხოლო "N" შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოებაში - 100%-იან წილს. "M" შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოებიდან "N" შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოებაში ფიზიკური პირის კუთვნილი 30%-იანი წილის პროპორციული ნეტო აქტივების (უფლებრივად და ნივთობრივად უნაკლო სატრანსპორტო საშუალებებისა და მექანიზმების, ნარჩენი საბალანსო ღირებულებით) გადაცემისას (საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 225/3-ე მუხლის "ა" და "ბ" პუნქტების, 221/5 და 226/2 მუხლების შესაბამისად), ჩაითვლება თუ არა, რომ "M" შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოებამ განახორციელა მიწოდება და დაიბეგრება თუ არა დღგ-ით? აგრეთვე, უნდა ჩავრთოთ თუ არა "M" შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოების ერთობლივ შემოსავალში გადაცემული აქტივების ღირებულება (რა სახით) და დავბეგროთ თუ არა მოგების გადასახადით?
   
პასუხი: როგორც შეკითხვიდან ჩანს, შპს "M" აპირებს 30%-იანი პარტნიორის წილის სანაცვლოდ ფირმის კუთვნილი აქტივების ნაწილი გადასცეს შპს "N"-ს, რომლის 100%-ის მფლობელი ის ფიზიკური პირია, რომელიც გადის შპს "M"-დან.

რადგან 30%-იანი პარტნიორის გასვლა შპს-დან, თუ ამ დროს არ ხდება საზოგადოების ორ ნაწილად გაყოფა, რეორგანიზაცია არ არის, ამიტომ შპს "N"-სთვის საკუთრებაში აქტივების გადაცემა უდავოდ წარმოადგენს მიწოდებას, რომელიც დაიბეგრება დღგ-ით, ხოლო მოგების გადასახადის მიზნებისათვის ერთობლივ შემოსავალში ჩართვა უნდა მოხდეს სსკ 183-ე მუხლის დებულებების გათვალისწინებით.

ზოგადად, ამ შემთხვევაში დასაზუსტებელია, თუ ვინ ყიდულობს ფიზიკური პირის კუთვნილ წილს (30%-ს) შპს "M"-ში. თუ აქტივების გადაცემა ხდება წილის სანაცვლოდ, მაშინ გამოდის, რომ ამ აქტივების ღირებულება შპს "M"-ს უნდა აუნაზღაუროს არა შპს "N"-მა, არამედ ახალმა პარტნიორმა, ან დარჩენილი 70%-ის მფლობელმა პარტნიორებმა, თუ ისინი ხდებიან შპს "M"-ის 100%-ის მფლობელები. თუ აქტივების გადაცემა ხდება გასული პარტნიორისათვის შპს-ის დაგროვილი მოგებიდან კუთვნილი დივიდენდის სანაცვლოდ, მაშინ შპს "M"-ს დამატებით გადასახდელი ექნება საშემოსავლო გადასახადი პარტნიორისათვის გაცემული დივიდენდიდან (განაკვეთით 5%).