ამ რუბრიკით ჟურნალში ქვეყნდება პასუხები ჩვენი მკითხველების იმ შეკითხვებზე, რომლებიც ბუღალტრულ აღრიცხვას, საგადასახადო და საბაჟო კანონმდებლობასა და სამოქალაქო სამართალს შეეხება. დასმულ შეკითხვებზე პასუხს გასცემენ შპს "ააფ-მენეჯმენტი"-ს მენეჯერები, ქართული აუდიტური კომპანიების - შპს "ცოდნისა"-ს და შპს "ააფ კონსალტინგი"-ს აუდიტორები, საქართველოს სხვა წამყვანი საკონსულტაციო ფირმების სპეციალისტები.

შეკითხვები მიიღება წერილობითი სახით, ფოსტით, ელექტრონული ფოსტით, ფაქსით ან სხვა საშუალებით. უშუალოდ რედაქციიდან ჟურნალის ხელმომწერებს შეუძლიათ შეკითხვით მოგვმართონ ტელეფონის მეშვეობითაც. ანონიმური შეკითხვები მიღებული არ იქნება! თუმცა შეკითხვის ავტორთა ვინაობა ჟურნალში არ გამოქვეყნდება.

შეკითხვები მიიღება ელექტრონული ფოსტით: info@aaf.ge ან ტელ/ფაქსით: 39-33-50.

წინამდებარე ნომერში მკითხველთა შეკითხვებს პასუხობს შპს აუდიტური კონცერნი "ცოდნისა"-ს აუდიტისა და კონსალტინგის მენეჯერი ლია ხუცურაული.

კითხვა: ვასწავლი მუნიციპალიტეტის შვიდწლიან სამუსიკო სკოლაში. დირექტორი მიწერს ხელფასს ფორტეპიანოში III კატეგორიით (ყველაზე დაბალი ტარიფით), ხოლო თეორიაში - უმაღლესი კატეგორიით. ვიცი, რომ 2007 წლის კანონით, სასწავლებელი გაუტოლეს უმაღლესს. გთხოვთ, განმიმარტოთ, სწორია თუ არა დირექტორის ქმედება ჩემდამი?

პასუხი: "პროფესიული განათლების შესახებ" საქართველოს 2007 წლის 28 მარტის კანონის 121 მუხლის 1-ლი ნაწილის თანახმად, "პროფესიული განათლების მასწავლებელი შეიძლება იყოს უმაღლესი განათლების ან პროფესიული განათლების IV ან V საფეხურის კვალიფიკაციის მფლობელი ან პირი, რომელსაც აქვს შესაბამისი პროფესიით მუშაობის არანაკლებ 3 წლის გამოცდილება". ამავე კანონის 32-ე მუხლის თანახმად, "პროფესიული საგანმანათლებლო დაწესებულების მართვის ორგანოებია სამეთვალყურეო საბჭო და დირექტორი, რომელთა საქმიანობის წესი განისაზღვრება პროფესიული საგანმანთლებლო დაწესებულების წესდებით", დირექტორის უფლება-მოვალეობები კი განსაზღვრულია 34-ე მუხლით. კერძოდ, ამ მუხლის 1-ლ ნაწილში აღნიშნულია, რომ:

"პროფესიული საგანმანათლებლო დაწესებულების დირექტორი:

ა) მართავს პროფესიულ საგანმანათლებლო დაწესებულებას და წარმოადგენს მას მესამე პირებთან ურთიერთობებში;

ბ) სამეთვალყურეო საბჭოს დასამტკიცებლად წარუდგენს პროფესიული საგანმანათლებლო დაწესებულების შინაგანაწესსა და ბიუჯეტს;

გ) შეიმუშავებს და სამეთვალყურეო საბჭოს დასამტკიცებლად წარუდგენს პროფესიული საგანმანათლებლო დაწესებულების საშტატო განრიგს;

დ) უზრუნველყოფს პროფესიული განათლების მასწავლებლებთან და პროფესიული საგანმანათლებლო დაწესებულების სხვა თანამშრომლებთან შრომითი ხელშეკრულებების დადებასა და შესრულებას, უფლებამოსილია საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესით შეწყვიტოს მასთან შრომითი ურთიერთობა" და სხვა.

აქედან გამომდინარე, კანონი ნებას აძლევს სამუსიკო სკოლის დირექტორს თავად გადაწყვიტოს მასწავლებლის შრომის ანაზღაურების ოდენობა მისი განათლების, სამუშაო სტაჟის და სხვა მონაცემების გათვალისწინებით და რაიმე კანონდარღვევას მოცემულ შემთხვევაში ადგილი არა აქვს.

კითხვა: ბინათმშენებლობის ამხანაგობის ხელშეკრულება გაფორმებულია სამ ფიზიკურ პირს შორის (ამხანაგობა დარეგისტრირებულია დღგ-ის გადამხდელად). ერთ-ერთი წევრის მიერ ამხანაგობის საწესდებო კაპიტალში ჩადებული იქნა მიწის ნაკვეთი 40 000 (ორმოცი ათასი) ლარის ღირებულებით.
 
მშენებლობის დამთავრების შემდეგ აღნიშნულმა პირმა მიიღო ხელშეკრულებით გათვალისწინებული ბინა (ჩადებული მიწის სანაცვლოდ), რომლის საბაზრო ღირებულებამ გადაცემის მომენტში შეადგინა 100 000 (ასი ათასი) ლარი და გავიდა ამხანაგობიდან.

გთხოვთ მოგვცეთ ამ ოპერაციის საბუღალტრო გატარებები.

პასუხი: თქვენ გვთხოვთ, მოგცეთ "ოპერაციის" (ანუ, ერთი ოპერაციის) ბუღალტრული გატარებები, მაშინ, როცა კითხვაში აღწერილი სიტუაცია რამდენიმე ოპერაციის ერთობლიობაა. მაგალითად, ბინის საკუთრებაში გადაცემა და ამხანაგობიდან გასვლა სხვადასხვა ოპერაციებია. გარდა ამისა, შეკითხვაში არ მიუთითებთ, თუ როდის არის ამხანაგობა რეგისტრირებული, რაც არსებითია, რადგან 2009 წლის აგვისტომდე (როცა საქართველოს საგადასახადო კოდექსში მორიგი ცვლილებები ამოქმედდა) შექმნილი ამხანაგობებისა და შემდგომ პერიოდებში შექმნილი ამხანაგობების დაბეგვრის წესები ერთმანეთის იდენტური არაა. სწორი ბუღალტრული გატარებებისათვის აუცილებელია ასევე ინახოს ამხანაგობის შექმნის ხელშეკრულება, რადგან არ არის გამორიცხული, მოცემულ შემთხვევაში ფაქტობრივად ადგილი ჰქონდეს ბარტერულ გარიგებას (ბინა - მიწის სანაცვლოდ) და არა - ერთობლივ საქმიანობაში მონაწილეობას. ეს მნიშვნელოვანია, რადგან თუ ეს ასეა, საგადასახადო ორგანომ შეიძლება ისარგებლოს მისთვის სსკ 104-ე მუხლის მე-6 ნაწილით მინიჭებული უფლებამოსილებებით და "სამეურნეო ოპერაციის ფორმისა და შინაარსის გათვალისწინებით შეცვალოს მისი კლასიფიკაცია, თუ ოპერაციის ფორმა არ შეესაბამება მის შინაარსს", რაც იმოქმედებს დაბეგვრაზე.
შევნიშნავთ აგრეთვე, რომ ამხანაგობა არ არის იურიდიული პირი და მას "საწესდებო კაპიტალი" არ გააჩნია.

დავუშვათ, ამხანაგობა რეგისტრირებულია 2009 წლის აგვისტოს (საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 17.07.2009 წ. ცვლილებების ამოქმედების) შემდეგ და ამხანაგობის მიზნებისათვის აშენებული კორპუსი განიხილებოდა მის ძირითად საშუალებად. მოვიყვანთ პირველი და ბოლო ოპერაციების საბუღალტრო გატარებებს:

1) დ-ტი 2110 კ-ტი 3173/1 "ვალდებულები ერთობლივი საქმიანობის მონაწილეთა წინაშე"/1-ლი დამფუძნებელი - შეტანილია მიწის ნაკვეთი ამხანაგობაში.

2) დ-ტი 3173/1 კ-ტი 6190 100000=;

დ-ტი 6190 კ-ტი 3330/2 15254.24;

დ-ტი 6190 კ-ტი 2130(ნაწილი) X (სადაც X - გადაცემული ბინის თვითღირებულებაა) - გადაცემულია ბინა 1-ლ დამფუძნებელზე.

ვინაიდან 1-ლი დამფუძნებელი დამატებით (გარდა ამხანაგობის დაფუძნებისას შეტანილი მიწის ნაკვეთისა) არაფერს უხდის ამხანაგობას, ამიტომ მას წარმოეშვა ნამეტი (გაეზარდა წმინდა აქტივი) 60000 ლარის ოდენობით, რომლიდანაც ის ვალდებულია თავად გადაიხადოს საშემოსავლო გადასახადი.

უფრო დაწვრილებითი კონსულტაციისათვის მიმართეთ აუდიტურ კომპანია შპს "ააფ-კონსალტინგს".

კითხვა: საჯარო სამართლის იურიდიულმა პირმა საკუთარი სახსრებით (ეკონომიკური საქმიანობიდან) გადაიხადა ბიუჯეტის ძველი სახელფასო დავალიანება სააღსრულებლო ფურცლის შესაბამისად და გაატარა:
 
1. დებეტი 3231 კრედიტი 1211 - დავალიანების დაფარვა;

2. დებეტი 5210 კრედიტი 5100 - მოგების გამოყენება.

ზემდგომმა ორგანიზაციამ ბალანსის მიღების დროს გააუქმა მეორე გატარება. რამდენად სწორია ზემდგომის ქმედება?

პასუხი: საჯარო სამართლის იურიდიული პირებისათვის ბუღალტრული აღრიცხვის წესები რეგულირდება საქართველოს ფინანსთა მინისტრის 2007 წლის 28 დეკემბრის #1321 ბრძანებით დამტკიცებული ინსტრუქციით "ბიუჯეტების დაფინანსებაზე მყოფი ორგანიზაციების ბუღალტრული აღრიცხვის შესახებ". ამ ინსტრუქციის 61 ე მუხლის მიხედვით, 5100 არის წმინდა ღირებულების ანგარიში. "წმინდა ღირებულება წარმოადგენს სხვაობას ყველა აქტივის (გარდა ეკონომიკური საქმიანობით მიღებული აქტივების) მთლიან ღირებულებასა და ყველა ვალდებულების (გარდა ეკონომიკური საქმიანობით წარმოქმნილი ვალდებულებების) მთლიან ღირებულებას შორის", ხოლო 5210 ანგარიშზე "საანგარიშგებო პერიოდის მოგება/ზარალი" "აღირიცხება ეკონომიკური საქმიანობიდან მიღებული შედეგი (შემოსავლებსა და ხარჯებს შორის სხვაობა). საანგარიშგებო პერიოდის ბოლოს ამ ანგარიშზე გადაიხურება ეკონომიკური საქმიანობის შედეგად გაწეული ხარჯები და მიღებული შემოსავლები. საანგარიშგებო პერიოდის ბოლოს ანგარიშის - საანგარიშგებო პერიოდის მოგება/ზარალის (5210) ნაშთი გადაიტანება შესაბამისად, გაუნაწილებელი მოგების (5220) ან დაუფარავი ზარალის (5230) ანგარიშზე".

მოცემულ შემთხვევაში, რადგან საბიუჯეტო ნაწილში არსებული ძველი დავალიანება დაიფარა ეკონომიკური საქმიანობიდან მიღებული აქტივით, ამიტომ მოხდა წმინდა ღირებულების გაზრდა, მისი განმარტებიდან გამომდინარე (რადგან ვალდებულებები შემცირდა), ხოლო ეკონომიკური საქმიანობიდან მიღებული მოგება კი შემცირდა. შესაბამისად, კითხვაში მოყვანილი მეორე ბუღალტრული გატარება - დებეტი 5210 კრედიტი 5100 პრინციპულად სწორია და ზემდგომი ორგანიზაციის მიერ მისი გაუქმება მართებულად არ მიგვაჩნია. თუმცა, შევნიშნავთ, რომ უკეთესი იქნებოდა, ტრანზიტული დანიშნულებით გამოყენებულიყო 8200 ანგარიში "სხვა მოცულობითი ცვლილებები" და გატარებულიყო ორი ბუღალტრული გატარება:
დებეტი 5210 კ-ტი 8200 და დებეტი 8200 კრედიტი 5100.

კითხვა: წარმოვადგენთ შპს-ს. ჩვენს ბალანსზე ირიცხება ორი შენობა (პირობითად A და B). A შენობა შეძენილია, ხოლო B შენობა აშენებულია ჩვენი კომპანიის მიერ. იგი ექსპლუატაციაში შევიდა 2008 წლის მარტის თვეში. ჩვენი საქმიანობაა ფართების გაქირავება.
 
აღნიშნულ შენობებს ყოველწლიურად უტარდება როგორც მიმდინარე, ასევე კაპიტალური რემონტი. ამისთვის შეძენილი მასალების ხარჯვის დადასტურება ხდება ფორმა 2-ის საშუალებით.

წლიური ბალანსისა და მოგების გადასახადის დეკლარაციის შევსების დროს, საანგარიშო პერიოდის დასაწყისისა და ბოლოსთვის სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობების ნაშთების ჩაწერისას როგორ უნდა გამოვყოთ იმ მასალების ღირებულება, რომლის შემდგომი კაპიტალიზებაც ხდება, ვინაიდან წინასწარ შეუძლებელია იმ მასალების განცალკევება, რომელიც გამოიყენება მიმდინარე რემონტზე, ან დაემატება შენობის ღირებულებას? ამის თავიდან ასაცილებლად, შეიძლება თუ არა, რომ მიმდინარე რემონტის ხარჯი სხვა გამოქვითვებში (უჯრა 29) ჩავწეროთ? შესაბამისად, მასალების ნაშთებში აღრიცხვა აღარ დაგვჭირდება, საგადასახადო მიზნებისთვის ბალანსის შედეგი არ იცვლება. საგადასახადო შემოწმების დროს შეგვექმნება პრობლემები ამასთან დაკავშირებით, თუ არა?

პასუხი: საქართველო ფინანსთა მინისტრის 2007 წ. 11 დეკემბრის #1284 ბრძანებით დამტკიცებული "მოგების გადასახადის დეკლარაციის ფორმის და მისი შევსების წესის შესახებ" ინსტრუქციის მე-2 მუხლის 3-"გ.ა" პუნქტის მიხედვით, მოგების გადასახადის დეკლარაციის მე-20 უჯრაში უნდა ჩაიწეროს "საანგარიშო პერიოდში შეძენილი სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობის, მათ შორის ეკონომიკური საქმიანობისათვის გამოყენებული უსასყიდლოდ (ჩუქებით) მიღებული სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობის, ღირებულება (გარდა კაპიტალიზებადი ხარჯებისა)". აღნიშნულიდან გამომდინარე, კაპიტალური რემონტისათვის განკუთვნილი მასალები ამ უჯრაში, წესით, არ უნდა აისახოს. თუმცა, როგორც ეს თქვენს შემთხვევაშია, პრაქტიკაში ძალიან ჭირს წლის ბოლოს დარჩენილი მასალებიდან იმის გამოყოფა, თუ მათგან რა იქნება მომავალ წელს გახარჯული კაპიტალური რემონტისათვის და რა - არა. აქ არა მხოლოდ მოგების გადასახადის დეკლარაციის ფორმის შევსების პრობლემა წარმოიშვება, არამედ, ზოგჯერ - ქონების გადასახადით დასაბეგრი ბაზის გაანგარიშებისაც (რადგან დაუმონტაჟებელი მოწყობილობები და დაუმთავრებელი მშენებლობა, ასევე მათთვის განკუთვნილი კომპონენტები იბეგრება ქონების გადასახადით).

ელექტრონული დეკლარირების წესის საყოველთაოდ დამკვიდრებამდე შესაძლებელი იყო გადასახადის გადამხდელს ესარგებლა ზემოთაღნიშნული ინსტრუქციის 1-ლი მუხლის მე-10 ნაწილით, სადაც აღნიშნულია:

"დეკლარაციის უჯრებში შეიტანება აღნიშნული უჯრების დასახელებების (შინაარსის), აგრეთვე შევსების წესის ლოგიკური ფორმულების შესაბამისად განსაზღვრული მონაცემები. იმ შემთხვევაში თუ ობიექტური მიზეზების გამო დასახელებულ უჯრებში აუცილებელი გახდება განსხვავებული მონაცემების შეტანა, გადასახადის გადამხდელი ვალდებულია აღნიშნულზე დეკლარაციაში გააკეთოს სათანადო შენიშვნა". ეს დებულება გაუქმებული არ არის, მაგრამ ელექტრონული დეკლარირების პირობებში მისი გამოყენება პრაქტიკულად შეუძლებელია.

ჩვენი აზრით, მიუხედავად იმისა, რომ თქვენს მიერ შემოთავაზებული ხერხით მოგების გადასახადის სიდიდის ცვლილება არ ხდება, საგადასახადო შემოწმებისას შესაძლოა ინსპექტორმა ვერ გაიგოს ან არ მიიღოს ეს ახსნა-განმარტება და შემოწმების აქტი გასასაჩივრებელი გაგიხდეთ. რეკომენდაციას ვიძლევით, ამ საფრთხის თავიდან აცილებისა და აბსოლუტური სიზუსტის მიღწევის მიზნით, დააზუსტოთ ხოლმე წინა წლის მოგებისა და ქონების საგადასახადო დეკლარაციები, როდესაც შემდგომი წლის შედეგებით უკვე ზუსტად არის თქვენთვის ცნობილი, სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობების რა ნაწილი იქნა კაპიტალიზებადი ხარჯებისთვის გამოყენებული და რა - არა.

კითხვა: საგადასახადო კოდექსში შემოღებული ახალი მუხლი 2441 "იმპორტის დღგ-ით დაბეგვრის სპეციალური წესი" რას ითვალისწინებს და რა იგულისხმება ამ სპეციალური წესით დაბეგვრაში?

პასუხი: აღნიშნული მუხლის მიხედვით, ზოგიერთი გადამხდელებისათვის შემოღებული იქნა სპეციალური წესი იმპორტზე დღგ-ით დაბეგვრისა, კერძოდ:

"1. პირს, რომლის წინა უწყვეტი 12 კალენდარული თვის განმავლობაში დასაბეგრი ოპერაციების მიხედვით დეკლარირებული და ბიუჯეტში გადახდილი დღგ-ის თანხა გადააჭარბებს 200 000 ლარს, უფლება აქვს, გადავიდეს იმპორტის დღგ-ით დაბეგვრის სპეციალურ წესზე.

2. ამ მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებულ შემთხვევაში პირისთვის დაბეგვრის ობიექტად არ განიხილება საქონლის იმპორტი. ამასთანავე, მიიჩნევა, რომ საქონლის იმპორტის საანგარიშო პერიოდის მიხედვით პირმა დასაბეგრი იმპორტის მიხედვით განსაზღვრულ საქონელზე მიიღო ჩათვლა.

3. თუ პირი წერილობით არ მიმართავს საგადასახადო ორგანოს იმპორტის დღგ-ით დაბეგვრის სპეციალურ წესზე გადასვლის სურვილის არარსებობის თაობაზე, მაშინ იგი იმპორტის დღგ-ით დაბეგვრის სპეციალურ წესზე გადასულად ითვლება შესაბამისი საანგარიშო პერიოდის მომდევნო თვის პირველი რიცხვიდან".

აღნიშნული ნიშნავს იმას, რომ იმპორტის დღგ-ით დაბეგვრის სპეციალურ წესზე გადასული დღგ-ის გადამხდელი პირები მათ მიერ განხორციელებული იმპორტისას საბაჟოზე დღგ-ს აღარ გადაიხდიან. შესაბამისად, ცხადია, ჩასათვლელი დღგ-ც არ წარმოეშობათ. იმპორტირებულ საქონელზე იგულისხმება, რომ დღგ-ის ჩათვლა მიღებულია, რაც იმას ნიშნავს, რომ თუ ეს საქონელი გამოყენებული იქნება დღგ-ისაგან გათავისუფლებულ ოპერაციაზე, ანდა თუ მოხდება მისი გამოყენება გადამხდელის არაეკონომიკურ საქმიანობაში, მაშინ უნდა მოხდეს ჩათვლილი დღგ-ის აღდგენა.

იმპორტის დღგ-ით დაბეგვრის სპეციალურ წესის გამოყენების ტექნიკური დეტალები განსაზღვრულია საქართველოს ფინანსთა მინისტრის 2010 წ. 31 აგვისტოს #290 ბრძანებით.

კითხვა: სალარო აპარატით ვსარგებლობ მხოლოდ მაშინ, როცა საქმე მაქვს ფიზიკურ პირთან, რომელიც ყიდულობს საქონელს და არ საჭიროებს ანგარიშ-ფაქტურის გამოწერას, ხოლო რაც შეეხება იურიდიულ პირებს, რომელთანაც საქონლის მიწოდება ხდება ანგარიშ-ფაქტურის საფუძველზე, ანგარიშსწორებას ვაწარმოებ სალაროს შემოსავლის ორდერის მეშვეობით. თუ შეგიძლიათ მიპასუხოთ, რამდენად სწორად ვიქცევი და თუ არასწორია, რით შემიძლია ამ სიტუაციიდან გამოსვლა?

პასუხი: თქვენი ქმედება პრინციპულად სწორია. სსკ 971 მუხლის "საკონტროლო-სალარო აპარატების გამოყენების ვალდებულება" 1-ლი ნაწილის მიხედვით, "ეკონომიკური საქმიანობის განმახორციელებელი პირების მიერ საქონლის/მომსახურების მიწოდების დროს მომხმარებლებთან ნაღდი ფულით ანგარიშსწორებისას შესაბამისი მონაცემები აღირიცხება მხოლოდ საკონტროლო-სალარო აპარატების გამოყენებით", მე-5 ნაწილის "ბ" პუნქტის თანახმად კი, "საკონტროლო-სალარო აპარატების გამოყენების ვალდებულების მქონე პირებმა უნდა უზრუნველყონ... საქონლის/მომსახურების მიწოდების ღირებულების ნაღდი ფულით ანაზღაურებისას მომხმარებელზე საკონტროლო-სალარო აპარატის ჩეკის გაცემა (იმ შემთხვევის გარდა, როცა საქართველოს ფინანსთა მინისტრის მიერ დადგენილი წესით გაიცემა ჩეკთან გათანაბრებული დოკუმენტი), რომელიც ადასტურებს საქონლის/მომსახურების მიწოდების ოპერაციასთან დაკავშირებით შესაბამისი ნაღდი ფულის გადახდის ფაქტს".

ამავდროულად, ამავე მუხლის მე-6 ნაწილით განსაზღვრულია, რომ "ამ თავისა და ამ კოდექსის 139-ე მუხლის მიზნებისათვის, მომხმარებლად ჩაითვლება პირი, რომელიც ნაღდი ფულით (სრულად ან ნაწილობრივ) ანაზღაურებს მისთვის მიწოდებულ/მისაწოდებელ საქონელზე/მომსახურებაზე გადასახდელ თანხას, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც თანხა ანაზღაურდება მისთვის გამოწერილი საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურების მიხედვით განსაზღვრული საქონლის/მომსახურების ღირებულების დასაფარავად". შესაბამისად, გამოწერილი საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურების მიხედვით განსაზღვრული საქონლის/მომსახურების ღირებულების ნაღდი ფულით ანაზღაურებისას უნდა გამოიწეროს სალაროს შემოსავლის ორდერი.

სიტუაცია რთულდება ხოლმე მაშინ, თუ მომხმარებლისაგან ნაღდი ფულის მიღების დროს ამორტყმული იქნა საკონტროლო-სალარო აპარატის ჩეკი, ხოლო მან მოგვიანებით (თუნდაც რამდენიმე დღის ან კვირის შემდეგ) მოითხოვა მისთვის მიწოდებულ საქონელზე/მომსახურებაზე საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურის გამოწერა, რისი უფლებაც აქვს. ასეთ დროს ხშირად რთული ხდება გამოწერილი საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურისა და რამდენიმე დღის წინ საკონტროლო-სალარო აპარატზე ამორტყმულ ჩეკს შორის შესაბამისობის დამყარება. რეკომენდაციას ვიძლევით, ასეთ დროს მომხმარებლებს დააწერინოთ წერილობითი მომართვები მათთვის საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურის გამოწერის თაობაზე და ამ მომართვებს თან დაურთოთ გადახდის დროს გაცემული საკონტროლო-სალარო აპარატის ჩეკის ქსეროასლები.

კითხვა: გვაინტერესებს, რამდენად რთულია ერთი იურიდიული პირის დაყოფა 2 იურიდიულ პირად და რა არის ამისთვის საჭირო?

რამდენად შესაძლებელია ამ სახის ოპერაციის განხორციელება, თუ ამ იურიდიული პირის საკუთარი კაპიტალი არის უარყოფითი?

პასუხი: სამართლებრივი თვალსაზრისით, ამ საკითხს არეგულირებს "მეწარმეთა შესახებ" საქართველოს კანონის მე-14 მუხლი "ლიკვიდაცია, რეორგანიზაცია (გარდაქმნა, შერწყმა, გაყოფა)", რომლის მე-13 ნაწილის მიხედვით, "საწარმო შეიძლება გაიყოს ორ ან ორზე მეტ საწარმოდ და მათ საქმიანობა გააგრძელონ, როგორც დამოუკიდებელმა საწარმოებმა საკუთარი სამართლებრივი ფორმით. გაყოფის შესახებ გადაწყვეტილება შეიძლება ითვალისწინებდეს, რომ ადრინდელი პარტნიორები გაყოფის შედეგად წარმოქმნილ საწარმოში მონაწილეობდნენ სხვადასხვა წილობრივ საფუძველზე. გაყოფის შედეგად წარმოქმნილი საწარმოები სოლიდარულად აგებენ პასუხს თავდაპირველი საწარმოს გაყოფამდე არსებული ვალდებულებებისათვის".
 
საწარმოს გაყოფის შესახებ პარტნიორთა გადაწყვეტილება უნდა დარეგისტრირდეს მეწარმეთა და არასამეწარმეო (არაკომერციული) იურიდიული პირების რეესტრში. ამ გადაწყვეტილების რეგისტრაციისთანავე საწარმოს პარტნიორებმა საწარმოს ყველა ცნობილ კრედიტორს უნდა გაუგზავნონ წერილობითი შეტყობინება გაყოფის პროცესის დაწყების შესახებ, რომელშიც უნდა აღინიშნოს კრედიტორთა დაკმაყოფილების ვადები.

მართალია, ამავე მუხლის მე-14 ნაწილში აღნიშნულია, რომ "სამართლებრივი ფორმის ისეთი ცვლილებისას, რომლის დროსაც საწარმოს უნარი, დააკმაყოფილოს კრედიტორები, არ მცირდება, ასევე თუ საწარმოს მიუერთდა მისი 100%-იანი შვილობილი საწარმო, არ ვრცელდება ამ პუნქტში აღნიშნული გამოქვეყნებისა და შეტყობინების წესები, ხოლო კრედიტორებს არ წარმოეშობათ ამ მუხლის მე-15 პუნქტით გათვალისწინებული უფლებამოსილება. სააქციო საზოგადოების შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოებად და შეზღუდული პასუხისმგებლობის სააქციო საზოგადოებად გარდაქმნა არ მიიჩნევა კრედიტორთა დაკმაყოფილების უნარის შემცირებად", მაგრამ ჩვენი აზრით, საწარმოს გაყოფა ზოგად შემთხვევაში ნიშნავს საწარმოს გადახდისუნარიანობის შემცირებას.

გაყოფასთან (ზოგადად, რეორგანიზაციასთან) დაკავშირებით სხვა დებულებები მოცემულია აღნიშნული მუხლის მე-15-18 ნაწილებში:

"15. შეტყობინების მიღებიდან რეორგანიზაციის პროცესის დასრულებამდე კრედიტორები უფლებამოსილი არიან, საწარმოს მოსთხოვონ ნაკისრ ვალდებულებათა ვადაზე ადრე შესრულება.

16. საწარმოს რეორგანიზაცია არის რეგისტრირებულ მონაცემებში ცვლილების შეტანის საფუძველი.

17. საწარმოების გაერთიანებისა და დაყოფის რეგისტრაცია ხორციელდება საწარმოს რეგისტრაციისათვის ამ კანონით, "საჯარო რეესტრის შესახებ" საქართველოს კანონითა და ინსტრუქციით განსაზღვრული წესის შესაბამისად წარმოშობილი სუბიექტის რაოდენობის შესაბამისი მომსახურების საფასურის გადახდით.

18. საწარმოს რეორგანიზაციისას სავალდებულოა მარეგისტრირებელი ორგანოსთვის საქართველოს ფინანსთა მინისტრის შესაბამისი ბრძანებით გათვალისწინებული შედარების აქტის წარდგენა. თუ შედარების აქტიდან დგინდება საგადასახადო ორგანოს მიმართ საწარმოს დავალიანების არსებობა, ეს არის საწარმოს რეორგანიზაციაზე მარეგისტრირებელი ორგანოს მიერ უარის თქმის საფუძველი, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც საწარმოს რეორგანიზაციით არ მცირდება კრედიტორთა დაკმაყოფილების უნარი ან არსებობს საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს თანხმობა დავალიანების მქონე საწარმოს რეორგანიზაციის შესახებ".

მე-17 პუნქტში აღნიშნული საფასური შეადგენს 100 ლარს თითოეული იურიდიული პირის რეგისტრაციაზე ან რეგისტრირებულ მონაცემებში ცვლილებების შეტანაზე.

რეზიდენტი იურიდიული პირის გაყოფა ორ ან მეტ იურიდიულ პირად საქართველოს საგადასახადო კოდექსის მიხედვითაც რეორგანიზაციად განიხილება (მუხლი 215). სსკ 221-ე მუხლის მიხედვით, "რეორგანიზაციისას, თუ პირი ან რეორგანიზაციის ერთი მხარე მაინც არის დღგ-ის გადამხდელი, რეორგანიზაციის შედეგად შექმნილი პირი ვალდებულია წარადგინოს განცხადება დღგ-ის გადამხდელად რეგისტრაციის თაობაზე დღგ-ით დასაბეგრი ოპერაციების განხორციელებამდე, მაგრამ რეორგანიზაციის პროცესის დასრულებიდან არა უგვიანეს 10 კალენდარული დღისა". ამავდროულად, სსკ 225-ე მუხლის 3-"ა" პუნქტის მიხედვით, "აქტივების მიწოდება საწარმოს რეორგანიზაციის შემთხვევაში" დღგ-ით დასაბეგრ ოპერაციად არ განიხილება, ხოლო 215-ე მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად კი, "ქონების ან წილის (აქციების) გადაცემა რეორგანიზაციის მხარე იურიდიულ პირებს შორის, არ ითვლება ქონების რეალიზაციად". რეორგანიზაციისას გადამხდელთა სხვა მოვალეობები განისაზღვრება სსკ 41-ე მუხლის მე-2 ნაწილით, ხოლო საგადასახადო ვალდებულების შესრულების წესი - სსკ 61-ე მუხლის მიხედვით. კერძოდ, ამ მუხლის მე-6 და მე-7 ნაწილებით განსაზღვრულია:

"6. საწარმოს/ორგანიზაციის რამდენიმე საწარმოდ/ორგანიზაციად გაყოფისას თავდაპირველი საწარმოს/ორგანიზაციის საგადასახადო ვალდებულების შესრულების უფლებამონაცვლეებად ითვლებიან ასეთი გაყოფის შედეგად წარმოქმნილი საწარმოები/ორგანიზაციები.

7. რამდენიმე უფლებამონაცვლის არსებობისას რეორგანიზებული საწარმოს/ორგანიზაციის საგადასახადო ვალდებულების შესრულებაში თითოეული მათგანის წილი განისაზღვრება გამყოფი ბალანსით ან სხვა გადამცემი აქტით. ახლად წარმოქმნილ საწარმოებს/ორგანიზაციებს ეკისრებათ სოლიდარული პასუხისმგებლობა რეორგანიზებული საწარმოს/ორგანიზაციის საგადასახადო ვალდებულების ან მისი შესაბამის ნაწილის შესრულებისათვის".
 
რაიმე შეზღუდვას იურიდიული პირის გაყოფაზე იმ შემთხვევაში, თუ მისი საკუთარი კაპიტალი უარყოფითია, არც საქართველოს საგადასახადო კოდექსი და არც "მეწარმეთა შესახებ" საქართველოს კანონი არ შეიცავს.

კითხვა: ჩვენს ფირმაში ყოველთვე ხდება რეალიზებული საქონლის დაბრუნება (როგორც მიმდინარე თვეში რეალიზებულის, ასევე წინა ერთ თვეში რეალიზებულისა), რაზედაც იწერება დაბრუნების ინვოისი. თავდაპირველი რეალიზაციის დროსაც ვწერთ ინვოისს და სასაქონლო ზედნადებს და არ ვწერთ ანგარიშ-ფაქტურას. საქონლის დაბრუნებისას ოპერაციის კორექტირება ხდება იმავე თვეში, რა თვეშიც მოხდა დაბრუნება. რამდენად უსაფრთხო არის მსგავსი დაბრუნებების შედეგად (როდესაც კორექტირების ანგარიშ-ფაქტურა არ იწერება და იწერება მხოლოდ დაბრუნების ინვოისი) დასაბეგრი დღგ-ის შემცირება? ჩვენი აზრით, საგადასახადო კოდექსის 228-ე მუხლის 1-"დ" ქვეპუნქტი და ამავე მუხლის მე-6 ნაწილი თითქოს გვაძლევენ ამის საშუალებას.

პასუხი: თქვენს მოსაზრებას არ ვიზიარებთ. სსკ 228-ე მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად, ამავე მუხლის 1 ლ ნაწილში მოცემული ოთხი ხდომილებიდან ერთ-ერთის დადგომისას დღგ-ით "დასაბეგრი ოპერაციის თანხა კორექტირდება, თუ გადამხდელის მიერ:

ა) საგადასახადო ორგანოში წარდგენილია ან/და დღგ-ის დეკლარაციაში ასახულია დღგ-ის ანგარიშ-ფაქტურა, რომელშიც დღგ-ის თანხა აღნიშნულია არასწორად;

ბ) დღგ-ის დეკლარაციაში არასწორად არის აღნიშნული დღგ-ის თანხა".

სსკ 250-ე მუხლის თანახმად, დღგ-ისთვის საანგარიშო პერიოდი კალენდარული თვეა. ამიტომ დასაბეგრი ოპერაციის კორექტირება, თუ თავის დროზე საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურა გამოწერილია, შეიძლება მოხდეს ნებისმიერ თვეში, როდესაც კორექტირების ხდომილება მოხდება, კორექტირების საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურის გამოწერის გზით. კორექტირების საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურა გამოიყენება მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ მიწოდებულ საქონელზე/გაწეულ მომსახურებაზე გამყიდველის მიერ გამოწერილი და მყიდველისთვის ჩაბარებული იქნა საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურა (ან/და კორექტირების საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურა) და ის ადასტურებს დასაბეგრი ოპერაციის კორექტირებას. თუ დღგ-ით დასაბეგრი ოპერაციის მოხდენისას საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურა გამოწერილი არ ყოფილა, მაშინ ვერც მისი კორექტირების საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურა ვერ გამოიწერება, ამიტომ ამ შემთხვევაში დღგ-ით დასაბეგრი ოპერაციის ცვლილება (სსკ 228-ე მუხლის 1-ლ ნაწილში მოცემული ერთ-ერთი ხდომილების დადგომისას) შეიძლება მოხდეს მხოლოდ იმავე თვეში, დღგ-ის საანგარიშო პერიოდის დასრულებამდე, ანუ მომდევნო თვეებში ის ვეღარ დაკორექტირდება.

კითხვა: ფიზიკური პირი ყიდის თავის საცხოვრებელ ბინას. დაიბეგრება თუ არა ის დღგ-ით და საშემოსავლო გადასახადით და რა ოდენობით, თუ:

1) ის საცხოვრებელ ბინას საკუთრებაში ფლობს 2 წელზე მეტი ვადით და ყიდის მას ფასნამატით?

2) ის საცხოვრებელ ბინას ფლობს 2 წელზე ნაკლები ვადით და ყიდის მას ფასნამატის გარეშე?

პასუხი: სსკ მე-13 მუხლის მე-2 ნაწილის "ვ" პუნქტის თანახმად, "ეკონომიკურ საქმიანობას არ განეკუთვნება... ვ) საქმიანობის ან/და ოპერაციების ერთობლიობა, რომლებიც განისაზღვრება საქართველოს ფინანსთა მინისტრის ბრძანებით, საქართველოს პარლამენტის საფინანსო-საბიუჯეტო კომიტეტთან შეთანხმებით". საქართველოს ფინანსთა მინისტრის მიერ 2009 წლის 3 აგვისტოს გამოცემული იქნა ბრძანება #504, რომლის მიხედვითაც, "ეკონომიკურ საქმიანობას არ განეკუთვნება ფიზიკური პირის მიერ ყოველი უწყვეტი 48 თვის განმავლობაში მის საკუთრებაში არსებული 4 საცხოვრებელი ბინის (სახლის) მასზე დამაგრებული მიწით რეალიზაცია".

ვინაიდან დღგ-ით დასაბეგრი ოპერაციების განსაზღვრა ხდება პირის ეკონომიკური საქმიანობის ფარგლებში, ამიტომ არც 1-ლ და არც მე-2 შემთხვევაში საცხოვრებელი სახლის გაყიდვა ფიზიკური პირის მიერ არ დაიბეგრება დღგ-ით, გარდა იმ შემთხვევისა, თუ ეს უკვე რიგით მე-5 (ან მეტი) საცხოვრებელი ბინაა, ბოლო 48 თვის განმავლობაში მის მიერ გაყიდული.

ფიზიკური პირი არც საშემოსავლო გადასახადით არ დაიბეგრება, რადგან 1-ლ შემთხვევაში, ის ისარგებლებს სსკ 168-ე მუხლის 1-"ვ.ა" პუნქტის მიხედვით განსაზღვრული შეღავათით, რომლის თანახმად, საშემოსავლო გადასახადით დაბეგვრისაგან განთავისუფლებულია "2 წელზე მეტი ვადით საკუთრებაში არსებული საცხოვრებელი ბინის (სახლის) მასზე დამაგრებული მიწით რეალიზაციით მიღებული ნამეტი", მეორე შემთხვევაში კი, დასაბეგრი შემოსავალი უბრალოდ არ არსებობს (არ წარმოიშობა), გარდა იმ გამონაკლისი შემთხვევებისა, როდესაც ბინის საბაზრო ღირებულება თვითღირებულებაზე მეტია ან მისი გაყიდვა ხდება ურთიერთდამოკიდებულ პირზე.

კითხვა: დაიბეგრება თუ არა არარეზიდენტის უკუდაბეგვრის დღგ-ით საინფორმაციო-ტექნოლოგიური მომსახურება, რომელსაც ხელშეკრულების ფარგლებში ახორციელებს არარეზიდენტის საქართველოში მივლინებული თანამშრომელი საქართველოშივე არსებულ არამატერიალურ აქტივზე?

პასუხი: დიახ, უნდა დაიბეგროს. სსკ 241-ე მუხლში ახლადჩამატებული 31 ნაწილის თანახმად, "თუ საგადასახადო აგენტს საქართველოს ტერიტორიის გარეთ გაწეული მომსახურების ან/და საქონლის პროდუქტი (საპროექტო დოკუმენტაცია, ტექნიკური დოკუმენტაცია, ტექნოლოგიური სქემა, პროგრამა და ა.შ.) მიეწოდება ინტერნეტით ან ელექტრონული კომუნიკაციის სხვა საშუალებით და, შესაბამისად, ის არ კვეთს საქართველოს ეკონომიკურ საზღვარს ინტეგრირებული სქემის ან ინფორმაციის სხვა მატარებლის საშუალებით, მაშინ ასეთი მიწოდებისათვის გასაცემი თანხა იბეგრება დღგ-ით ამ მუხლის შესაბამისად". მართალია, მოცემულ შემთხვევაში ინფორმაციული ტექნოლოგიები არ არის მოწოდებული არც ინტერნეტით და არც ელექტრონული კომუნიკაციების სხვა საშუალებით, მაგრამ აღნიშნულ დებულებაში უკუდაბეგვრის დღგ-ით არდაბეგვრისათვის არსებითი მომენტია საქართველოს ეკონომიკური საზღვრის გადაკვეთა ინტეგრირებული სქემის ან ინფორმაციის სხვა მატარებლის საშუალებით, რასაც თქვენს შემთხვევაში ადგილი არა აქვს.

კითხვა: ჩვენი საწარმოს დირექტორი არის სხვა იურიდიული პირის სამეთვალყურეო საბჭოს წევრი (თავმჯდომარე არ არის). ჩაითვლებიან თუ არა ჩვენი საწარმო და ეს მეორე იურიდიული პირი ურთიერთდამოკიდებულ პირებად საქართველოს საგადასახადო კოდექსის მიხედვით?

პასუხი: დიახ, ჩაითვლებიან. სსკ 23-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის მიხედვით, "ურთიერთდამოკიდებულ პირებად ითვლებიან ის პირები, რომელთა შორის განსაკუთრებულ ურთიერთობათა არსებობამ შეიძლება გავლენა მოახდინოს მათი ან მათ მიერ წარმოდგენილი პირების საქმიანობის პირობებზე ან ეკონომიკურ შედეგებზე", ხოლო მე-2 ნაწილის "ე" პუნქტის თანახმად,
 
"განსაკუთრებულ ურთიერთობებს განეკუთვნება ურთიერთობები, რომელთა დროსაც: ე)... პირებს პირდაპირ ან არაპირდაპირ აკონტროლებს მესამე პირი".

მოცემულ შემთხვევაში ამ ორივე იურიდიულ პირს აკონტროლებს ფიზიკური პირი, რომელიც ერთი ფირმის დირექტორი და მეორის სამეთვალყურეო საბჭოს წევრია. ეს გამომდინარეობს 23-ე მუხლის მე-5 ნაწილიდან, რომელშიც აღნიშნულია: "ამ მუხლის მიზნებისათვის, კონტროლი გულისხმობს: სამეთვალყურეო საბჭოს წევრობას, დირექტორობას და ამ თანამდებობებზე პირების დანიშვნის უფლებას...".

კითხვა: სამედიცინო დაწესებულების (შპს) ბალანსზე ირიცხება სამედიცინო საქმიანობისათვის გამოყენებული შენობა, რომლის საბალანსო ღირებულება დაახლოებით 1 მილიონი ლარია. ამ შენობის ორი ოთახი (დაახლოებით, 50 კვ. მეტრი) გაქირავებული გვაქვს სხვა, არასამედიცინო პროფილის საწარმოზე. შევინარჩუნებთ თუ არა საგადასახადო შეღავათს ქონების გადასახადში შენობის არაგაქირავებულ ნაწილზე?

პასუხი: სსკ 276-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის "ძ" და "წ" პუნქტების მიხედვით, ქონების გადასახადით დაბეგვრისაგან განთავისულებულია "სამედიცინო საქმიანობისათვის გამოყენებული, სამედიცინო დაწესებულებათა საკუთრებაში არსებული ქონება, გარდა მიწისა" და "სამედიცინო საქმიანობისათვის გამოყენებული სამედიცინო დაწესებულებებზე დამაგრებული მიწის ნაკვეთები", ხოლო ამავე მუხლის მე-2 ნაწილის მიხედვით, "დადგენილი საგადასახადო შეღავათი არ ვრცელდება პირის მიერ იჯარით, უზუფრუქტით, ქირით ან სხვა ამგვარი ფორმით სხვა პირზე გადაცემულ მიწის ნაკვეთზე (ან მის ნაწილზე) ან/და საწარმოს/ორგანიზაციის მიერ ამავე ფორმით გადაცემულ შენობა-ნაგებობებზე (ან მათ ნაწილზე)".

კითხვაში მოცემულ შემთხვევაში საგადასახადო შეღავათი არ გავრცელდება მხოლოდ შენობის გაქირავებულ ნაწილზე და მის წილხვედრ მიწის ნაკვეთზე. ეს გამომდინარეობს როგორც ლოგიკიდან, ასევე საქართველოს ფინანსთა მინისტრის 30.03.2009 წ. #194 ბრძანებით დამტკიცებული "ქონების გადასახადის გამოანგარიშებისა და გადახდის წესის შესახებ" ინსტრუქციის მე-8 მუხლში მოყვანილი მე-17 და მე-19 მაგალითებით (ანალოგიის პრინციპით).

კითხვა: არარეზიდენტი ფიზიკური პირი აქირავებს საქართველოში მის საკუთრებაში მყოფ უძრავ ქონებას საქართველოს საწარმოზე, რომელიც უკავებს მას საშემოსავლო გადასახადს და ბეგრავს უკუდაბეგვრის დღგ-ით. ვალდებულია თუ არა ეს არარეზიდენტი ფიზიკური პირი დარეგისტრირდეს გადასახადის გადამხდელად საქართველოში?

პასუხი: სსკ 29-ე მუხლის ("გადასახადის გადამხდელად აღრიცხვა და საიდენტიფიკაციო ნომრის მინიჭება") მე-13 ნაწილის მიხედვით, "უცხოური საწარმოს ან არარეზიდენტი ფიზიკური პირის მიერ საქართველოს ტერიტორიაზე ქონების მხოლოდ ლიზინგით, უზუფრუქტით, იჯარით, ქირით ან/და სხვა ამგვარი ფორმით გაცემა არ წარმოშობს ამ უცხოური საწარმოს ან არარეზიდენტი ფიზიკური პირის მუდმივ დაწესებულებას საქართველოში".

შესაბამისად, ქონების დამქირავებელი სწორად იქცევა, როცა უკავებს მას საშემოსავლო გადასახადს და არიცხავს უკუდაბეგვრის დღგ-ს სსკ 197-ე და 241-ე მუხლების შესაბამისად. გამონაკლისია მხოლოდ შემთხვევა, როცა არარეზიდენტი ფიზიკური პირი საქართველოს მოქალაქეა - ამ შემთხვევაში უკუდაბეგვრის დარიცხვა არ ხდება, მაგრამ ამ შემთხვევას ჩვენ არ განვიხილავთ, რადგან სავარაუდოდ, მოცემულ კითხვაში საქართველოს არამოქალაქე არარეზიდენტი ფიზიკური პირი იგულისხმება (წინააღმდეგ შემთხვევაში, ამის თაობაზე შეკითხვაში იქნებოდა მითითებული).

მიუხედავად იმისა, რომ არარეზიდენტ ფიზიკურ პირს მოცემულ შემთხვევაში მუდმივი დაწესებულება არ წარმოეშობა, მას მაინც შეიძლება მოუწიოს საქართველოში დარეგისტრირება გადასახადის გადამხდელად, თუ მას მოუწევს საქართველოში არსებული ქონების (მათ შორის, მიწაზე) გადასახადის გადახდა. ეს მას დაევალება, თუ მისი ოჯახის მიერ საქართველოში მიმდინარე კალენდარული წლის წინა წლის განმავლობაში მიღებული შემოსავლები გადააჭარბებს 40000 ლარს. ამ შემთხვევაში გადასახადის გადამხდელად რეგისტრაციის ვალდებულება გამომდინარეობს სსკ მე-100 მუხლის ("გადასახადის გადამხდელად აღრიცხვა და საიდენტიფიკაციო ნომრის მინიჭება") მე-6 ნაწილიდან, რომლის თანახმად, "საქართველოს მოქალაქეობის არმქონე ფიზიკური პირი ან უცხოური საწარმო, რომელსაც ამ კოდექსის 29-ე მუხლის თანახმად არ წარმოეშობა მუდმივი დაწესებულება საქართველოში, ვალდებულია ამ კოდექსით გათვალისწინებული გადასახადის გადახდის ან/და დეკლარირების ვალდებულების დადგომამდე განცხადებით მიმართოს საგადასახადო ორგანოს საიდენტიფიკაციო ნომრის მინიჭების მიზნით".