ააფ

საქართველოს მთავრობამ, მიმდინარე წლის გაზაფხულსა და ზაფხულში 5 დადგენილება გამოსცა, რომლებიც სსიპ "შემოსავლების სამსახურის" მიერ მომსახურების გაწევისათვის საფასურებისა და მათი განაკვეთების განსაზღვრას ითვალისწინებს. ყველა შემთხვევაში საბაზო ვარიანტად განიხილებოდა საქართველოს მთავრობის 2010 წლის 30 მარტის #96 დადგენილება "საჯარო სამართლის იურიდიული პირის - შემოსავლების სამსახურის მიერ მომსახურების გაწევისათვის საფასურებისა და მათი განაკვეთების დამტკიცების შესახებ". ჩვენ მიზანია მკითხველს გავაცნოთ ამ დადგენილებით შემოღებული თვისობრივი სიახლეები, რომელთა განხორციელება მთავრობის მიერ ძირითადად ალბათ საბიუჯეტო რესურსების გაზრდის სურვილითაა განპირობებული.

#96 დადგენილება 1-ლი ივნისიდან უნდა ამოქმედებულიყო და მასში სულ 16 პუნქტი იყო შესული. შემდგომ, მასში რამდენჯერმე შევიდა ცვლილებები - 31 მაისს (#149), 23 ივნისს (#169), 3 ივლისს (#178), 10 აგვისტოს (#232) და 25 აგვისტოს (#263). გამოცემული დადგენილებები ამოქმედდა გამოქვეყნებისთანავე. დასაწყისში 16 სახის მომსახურება იყო, შემდეგ მათი რაოდენობა რამდენჯერმე გაიზარდა ან შემცირდა და ახლა ამ ფასიანი მომსახურების სახეობების რაოდენობა 52-ია.

უნდა ითქვას, რომ განსახილველი #96 დადგენილების ყველა სახეცვლილ ვერსიაში საფასურებისა და განაკვეთების პირველი 16 პუნქტი თითქმის იდენტურია. განსხვავება მდგომარეობს მხოლოდ იმაში, რომ ზაფხულში გამოცემულ მომსახურების გაწევის საფასურებში აღარაა საბაზო ვარიანტში მითითებული "მნიშვნელოვანი ქონებით უზრუნველყოფილ პირზე რეზიდენტობის შესახებ ცნობის დაჩქარებული წესით გაცემის" განაკვეთები (2 სამუშაო დღეზე მეტ ვადაში - უფასო, 2 სამუშაო დღეში - 30 ლარი). ამდენად, ჩვენი შედარებითი განხილვის საგანი მხოლოდ #169, #178 და #263 დადგენილებები იქნება.

რის ხარჯზე მოხდა მუხლების რაოდენობათა შემცირება? დადგენილებათა ვიზუალური დათვალიერებით ჩანს, რომ 23 ივნისის დოკუმენტის ##4, 5, 6, 7 მუხლები თავმოყრილია 3 ივლისის ანალოგიური შინაარსის დოკუმენტის #4 მუხლში, რომელიც ასე გამოიყურება: "არქივიდან ერთი საანგარიშო პერიოდის ერთი სახის გადასახადის/მოსაკრებლის დეკლარაციის/გაანგარიშებისა და მისი დანართების ასლების გაცემა ან ელექტრონული ფორმით შევსებული ერთი საანგარიშო პერიოდის ერთი სახის გადასახადის/მოსაკრებლის დეკლარაციის/გაანგარიშების ასლის დამოწმება". აღნიშნული მომსახურების ღირებულება 10 სამუშაო დღეში 20 ლარს შეადგენს, ხოლო 2 სამუშაო დღეში - 30 ლარს.

ამ და მისი წინამორბედი დოკუმენტის შინაარსობრივი შესწავლიდან ჩანს, რომ #169 დადგენილების შესაბამისი ტარიფები საგრძნობლადაა შემცირებული (ძველში მინიმალური განაკვეთი "არქივიდან 3 თვემდე პერიოდისათვის ყოველთვიური დეკლარაციისა და მისი დანართების ასლების გაცემისთვის" 50 ლარს შეადგენდა, ხოლო მაქსიმალური - "არქივიდან 1 წელზე მეტი პერიოდისათვის ყოველთვიური დეკლარაციის ასლის გაცემისთვის" 500 ლარს). თუმცა, 23 ივნისის დადგენილების აღნიშნულ მუხლთა (##4, 5, 6, 7) კრებულს ერთი დიდი უპირატესობა ჰქონდა - შემოსავლების სამსახურის მიერ გაწეული მომსახურებისას, ყველა მათგანში გათვალისწინებული იყო უფასო პერიოდი - თუ გადასახადის გადამხდელს 1 თვე შეეძლო მოცდა, იგი თანხას არ იხდიდა.

შედარების ობიექტებს შორის რაოდენობრივი სხვაობა საბოლოოდ ბალანსდება #169 დადგენილების მე-8 მუხლის ამოღებით ("არქივიდან წლიური დეკლარაციის ასლის გაცემა 1 საანგარიშო პერიოდისათვის"). კიდევ 5 მუხლი დამატებული იქნა 25 აგვისტოს #263 დადგენილებით, რომლებიც ძირითადად ეხება ნავთობპროდუქტების რეალიზატორ ფირმებს და საბაჟო პროცედურებს.

"შემოსავლების სამსახურის მიერ მომსახურების გაწევისათვის საფასურებსა და მათ განაკვეთებში", ისეთ მომსახურებებზე, რომელთა მიღება გადასახადის გადამხდელს საგადასახადო ორგანოების გარდა სხვაგან არ შეუძლია, კარგი იქნებოდა, თუ ე.წ. უფასო პერიოდიც იქნებოდა მითითებული. ასეთი ნაკლი კი (სადაც გადამხდელს არჩევანის გაკეთება მხოლოდ ძვირ და იაფ მომსახურებას შორის შეუძლია), 30.03.2010 წ. #96 დადგენილების ამჟამად მოქმედი რედაქციის 27 მუხლშია: ##4, 10, 11, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 28, 29, 30, 32, 33, 34, 37, 38, 39, 41, 46, 47, 52. მაგალითად, ჩვენთვის გაუგებარია, თუ რატომ უნდა იხდიდეს გადასახადის გადამხდელი ფულს მის მიერ ზედმეტად გადახდილი თანხის გადატანაში ერთი გადასახადის სახიდან მეორე გადასახადის ვალდებულების ანგარიშში, რაც 41-ე მუხლის მიხედვით "შეფასებულია" 50 ლარიდან 1000 ლარამდე.

აქ მკითხველის ყურადღებას შევაჩერებთ მე-15 მუხლზე. ცნობილია, რომ საქონლის ჩამოწერაზე საგადასახადო ორგანოს თანხმობას, გადამხდელს სსკ 208-ე მუხლის მე-7 ნაწილი ავალდებულებს. ეს მუხლი მნიშვნელოვანი დადებითი სიახლეა, რადგან ამ შემთხვევაში გადამხდელს ბიუჯეტის სასარგებლოდ დღგ-ის ჩათვლის აღდგენა აღარ უწევს. რაც შეეხება მთავრობის #178 დადგენილების განსახილველი მე-15 მუხლს, მასში წერია: "ვადაგასული ან/და გამოსაყენებლად ან შემდგომი მიწოდებისთვის უვარგისი სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობის ჩამოწერაზე თანხმობის გაცემის" ტარიფი - "სააღრიცხვო ღირებულების 5%, მაგრამ არანაკლებ 300 და არაუმეტეს 5000 ლარისა". აღნიშნულიდან ჩანს, რომ გადამხდელს საგადასახადო ორგანოს თანხმობას კოდექსი ავალდებულებს, არცთუ უმნიშვნელო თანხის გადახდას კი - მთავრობის დადგენილება.

იმის გარდა, რომ თავად "შემოსავლების სამსახურის მიერ მომსახურების გაწევისათვის საფასურებისა და მათი განაკვეთების" 2010 წლის 30 მარტის ვარიანტით შემოღებამ ფასიანი გახადა მანამდე პრაქტიკულად უფასო საგადასახადო სერვისები, განსახილველ #169 და #178 დადგენილებათა შედარებისას ერთი თვალშისაცემი გაძვირება კიდევ შეინიშნება, რისთვისაც "შორს წასვლა" სულაც არაა საჭირო. პირველივე მუხლი - "აზარტული და მომგებიანი თამაშობების მოწყობის ნებართვების გაცემა", 23 ივნისის ვარიანტში ვადების მიხედვით ასე იყო განაწილებული: 20 სამუშაო დღე - უფასო, 10 სამუშაო დღე - 150 ლარი, 5 სამუშაო დღე - 300 ლარი, 1 სამუშაო დღე - 1000 ლარი. ბოლო, 3 ივლისის ვარიანტში აღნიშნული მომსახურების ტარიფები ასე გამოიყურება: 20 სამუშაო დღე - უფასო, 10 სამუშაო დღე - 400 ლარი, 5 სამუშაო დღე - 800 ლარი, 1 სამუშაო დღე - 2000 ლარი.

განსახილველ დოკუმენტებში არსებობს სიახლეები, რომელთა შემოღების შემდეგ შესაბამისი ცვლილების (დამატების) შეტანა ახალ საგადასახადო კოდექსშიც გახდა საჭირო. ასე მაგალითად, #96 დადგენილების სატარიფო განაკვეთების მე-3 მუხლში "პირადი საგადასახადო აგენტის მომსახურება" 6 თვეში 2000 ლარითაა განსაზღვრული. ასეთი ტერმინი ბევრმა "ოჯახის ექიმის" ინსტიტუტს შეადარა, თუმცა, ხელისუფლებამ დიდხანს არ დააყოვნა და ჯერ კიდევ 30 მარტის დადგენილებაში ნახსენები "პირადი საგადასახადო აგენტის" დანიშნულება საგადასახადო კოდექსის 1-ლი აგვისტოდან ძალაში შესული #471 მუხლში განმარტა, რასაც აქვე გთავაზობთ:

"1. ამ კოდექსით დადგენილ უფლებათა განხორციელებისას და დაწესებულ ვალდებულებათა შესრულებისას, საგადასახადო ორგანოსთან ურთიერთობის ხელშეწყობის მიზნით, გადასახადის გადამხდელი უფლებამოსილია ისარგებლოს პირადი საგადასახადო აგენტის მომსახურებით;

2. პირადი საგადასახადო აგენტი არის საგადასახადო ორგანოს თანამშრომელი, რომელიც გადასახადის გადამხდელს უწევს ხელშეკრულებით გათვალისწინებულ მომსახურებას. პირადი საგადასახადო აგენტის მომსახურება არ ითვალისწინებს გადასახადის გადამხდელის საგადასახადო ვალდებულების თანხობრივი ოდენობის განსაზღვრას.

3. გადასახადის გადამხდელსა და პირად საგადასახადო აგენტს შორის ურთიერთობა, პირადი საგადასახადო აგენტის მომსახურებით სარგებლობის წესი და პირობები, მომსახურების ფარგლები და სახეები განისაზღვრება გადასახადის გადამხდელსა და საგადასახადო ორგანოს შორის დადებული ხელშეკრულებით".

საინტერესოა, სხვა რა უნდა ევალებოდეს პირად საგადასახადო აგენტს, თუ არა გადასახადის გადამხდელის საგადასახადო ვალდებულების თანხობრივი ოდენობის განსაზღვრა?! ჩნდება ეჭვი, რომ საგადასახადო აგენტის ამ ფორმით დამკვიდრება მეწარმისაგან ფულის "ოფიციალურად" გამოძალვის ლეგალურ ინსტრუმენტად შეიძლება გადაიქცეს.

კიდევ ერთი ფასიანი სიახლის შესახებ ვიგებთ #178 დადგენილების დანართის მე-14 მუხლიდან. "საგადასახადო ორგანოს წინასწარი გადაწყვეტილება საგადასახადო კანონმდებლობასთან დაკავშირებით" შეფასებულია: 10 სამუშაო დღეზე მეტი – 1 000 000 ლარზე კაპიტალის მქონე ან/და 10 000 000 ლარზე მეტი წლიური ბრუნვის მქონე პირებისათვის – 10 000 ლარი; სხვა პირებისათვის 5 000 ლარი. იგივე მომსახურების 10 სამუშაო დღეში მიღება, შესაბამისად 30 000 და 15 000 ლარი ეღირება. ამასთან დაკავშირებით, გთავაზობთ ახალ საგადასახადო კოდექსში (#472 მუხლი) მოცემულ აღნიშნული ტერმინის განმარტებით ნაწილს:

"1. შემოსავლების სამსახური უფლებამოსილია პირის მოთხოვნის საფუძველზე გამოსცეს წინასწარი გადაწყვეტილება განსახორციელებელი ან განხორციელებული ოპერაციის მიხედვით საგადასახადო ანგარიშგების წესების ან/და შესასრულებელი საგადასახადო ვალდებულებების თაობაზე;

2. წინასწარი გადაწყვეტილება გამოიცემა მოთხოვნის წარდგენიდან არა უგვიანეს 60 დღისა;

3. წინასწარი გადაწყვეტილება ვრცელდება მხოლოდ იმ პირზე, რომლის მიმართაც გამოიცა იგი. ამასთანავე, წინასწარ გადაწყვეტილებაში უნდა მიეთითოს საქართველოს კანონმდებლობით გათვალისწინებული ის ნორმა, რომლის საფუძველზეც გამოიცა გადაწყვეტილება;

4. თუ პირი მოქმედებს წინასწარი გადაწყვეტილების შესაბამისად, დაუშვებელია საგადასახადო ორგანოს მიერ წინასწარი გადაწყვეტილების საწინააღმდეგო გადაწყვეტილების მიღება და გადასახადის დარიცხვა ან/და სანქციის დაკისრება;

5. წინასწარი გადაწყვეტილება არ გამოიყენება, თუ:

ა) მასში აღნიშნული ფაქტები და გარემოებები, რომლებიც გავლენას მოახდენდა წინასწარ გადაწყვეტილებაზე, არ შეესაბამება რეალურად არსებულს;

ბ) გაუქმდა ან შეიცვალა საქართველოს კანონმდებლობით გათვალისწინებული ნორმა, რომლის საფუძველზეც გამოიცა წინასწარი გადაწყვეტილება.

6. პირის მიერ წინასწარი გადაწყვეტილების გამოცემის მოთხოვნაში წარმოდგენილი ინფორმაცია განეკუთვნება საგადასახადო საიდუმლოებას;

7. თუ პირი არ ეთანხმება საგადასახადო ორგანოს წინასწარ გადაწყვეტილებას, მას უფლება აქვს, გაასაჩივროს გადაწყვეტილება ამ კოდექსით დადგენილი წესით".

წინასწარი გადაწყვეტილების გამოცემის წესი დაამტკიცა საქართველოს ფინანსთა მინისტრმა 2010 წლის 31 აგვისტოს #687 ბრძანებით. ამ წესის თანახმად, სათათბიროს საბჭოს შენიშვნების გათვალისწინებით წინასწარი გადაწყვეტილების პროექტი შესათანხმებლად ეგზავნება საქართველოს ფინანსთა მინისტრს.

"შემოსავლების სამსახურის მიერ მომსახურების გაწევისათვის საფასურებისა და მათი განაკვეთების" ამჟამად მოქმედი ვარიანტის მე-5 მუხლი ითვალისწინებს გადამხდელის ინიციატივით არაგეგმური საგადასახადო შემოწმების ჩატარებას. 1 000 000 ლარამდე წლიური ბრუნვის მქონე პირებისათვის, ამ მომსახურების ტარიფი 10 000 ლარს შეადგენს, ხოლო 1 000 000 ლარზე მეტი წლიური ბრუნვის მქონეთათვის – 30 000 ლარს.

საწარმოს ლიკვიდაციის წინ ასეთი მომსახურებით სარგებლობა თითქმის არანაირი ეჭვის საბაბს არ ტოვებს. თუმცა სხვაგვარადაა საქმე, როცა ასეთი პრეცედენტი შესაძლოა მოხდეს სახელმწიფო წილის მქონე ფირმის გაყიდვამდე მოკლე პერიოდში.

"ააფი" ამ საკმაოდ დიდი ტარიფების თაობაზე კომენტარის მიღებას საქართველოს ბიზნეს-ასოციაციის წარმომადგენელთან შეეცადა. ამ ეტაპზე მიღებულ იქნა ზოგადი განმარტება - ყველაფერი ძალიან ძვირია, თუმცა "ოფიციალურ კომენტარს მხოლოდ მას შემდეგ გავაკეთებთ, როცა თვით ასოციაციაში ჩამოვყალიბდებით საბოლოოდ", - გვიპასუხეს ბიზნეს-ასოციაციაში.

არსებობს გადამხდელთა კატეგორია, რომელიც ფასიანი მომსახურების არსებობისას, როგორც წესი, გადასახადისაგან თავისუფლდება. გამონაკლისი არც საქართველოს მთავრობის 30.03.2010 წ. #96 დადგენილება გახლავთ:

"საჯარო სამართლის იურიდიული პირის - შემოსავლების სამსახურის მიერ მომსახურების გაწევისათვის დადგენილი საფასურის გადახდისაგან თავისუფლდებიან საქართველოს ფინანსთა სამინისტრო, საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს საგამოძიებო სამსახური, საქართველოს ფინანსთა სამინისტროსთან არსებული დავების განხილვის საბჭო, საქართველოს ფინანსთა სამინისტროსთან შექმნილი ვადაგადაცილებულ საგადასახადო და სასესხო დავალიანებათა რესტრუქტურიზაციის მიზანშეწონილობის საკითხის შემსწავლელი კომისია, საქართველოს პროკურატურა და საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო.

საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს სისტემაში ან სასამართლოში საგადასახადო/საბაჟო დავაზე მიღებული გადაწყვეტილების აღსრულებასთან დაკავშირებული მომსახურების გაწევა ხორციელდება საფასურის გარეშე".

საინტერესოა იმის აღნიშვნა, რომ 30.03.2010 წ. #96 დადგენილებაში 10.08.2010 წ. #232 დადგენილებით ახლახან ჩამატებული იქნა 13 მუხლი, რომლის თანახმად, როგორც ფინანსთა მინისტრს, ასევე შემოსავლების სამსახურის უფროსს მიეცათ უფლება გაათავისუფლონ პირები საფასურისაგან გადახდისაგან ინდივიდუალურ შემთხვევებშიც:

"1-3. საქართველოს ფინანსთა მინისტრი, აგრეთვე საჯარო სამართლის იურიდიული პირის - შემოსავლების სამსახურის უფროსი უფლებამოსილია, მიიღოს გადაწყვეტილება ამ დადგენილებით განსაზღვრული მომსახურების გაწევისათვის დადგენილი საფასურის გადახდისაგან პირის გათავისუფლების შესახებ".

ის, რომ მთავრობამ აღნიშნული 30.03.2010 წ. #96 დადგენილებით (შემდგომი ცვლილებების გათვალისწინებით) საბიუჯეტო ფინანსური რესურსის შევსების გზას მიაგნო, საიდუმლო არაა. სსიპ "შემოსავლების სამსახურის" მიერ გადამხდელთათვის მომსახურების გაწევისათვის საფასურებსა და მათ განაკვეთებში არის რიგი მუხლებისა, რომელთა ოფიციალური ტარიფების დღის სინათლეზე გამოჩენა მისასალმებელ პრეცედენტად შეიძლება ჩაითვალოს. რაც შეეხება იმ მუხლებს, სადაც გადასახადის ამკრეფნი გადამხდელს არჩევანს არ უტოვებენ ფასიან და უფასო მომსახურებას შორის, ეს მეწარმის უფლების პირდაპირ შელახვად შეიძლება იქნეს მიჩნეული. უარყოფითია ჩვენი დამოკიდებულება "პირადი საგადასახადო აგენტის" ინსტიტუტის შემოღებისადმი, რადგან ეს სახელმწიფო "რეკეტის" ახლებურ ფორმად შეიძლება ტრანსფორმირდეს. კორუფციისთვის ნოყიერ ნიადაგს ქმნის ასევე გადამხდელის ინიციატივით არაგეგმიური საგადასახადო შემოწმების ჩატარების უფლება, განსაკუთრებით - სახელმწიფო წილობრივი მონაწილეობით შექმნილ საწარმოებში ან ხელისუფლებასთან დაახლოებულ ბიზნეს-ჯგუფებში, რადგან ამით მათი "ძველი ცოდვების" ჩაფარცხვას შეეწყობა ხელი.

ფრიდონ კერვალიშვილი