ამ რუბრიკით ჟურნალში ქვეყნდება პასუხები ჩვენი მკითხველების იმ შეკითხვებზე, რომლებიც ბუღალტრულ აღრიცხვას, საგადასახადო და საბაჟო კანონმდებლობასა და სამოქალაქო სამართალს შეეხება. დასმულ შეკითხვებზე პასუხს გასცემენ შპს "ააფ-მენეჯმენტი"-ს მენეჯერები, ქართული აუდიტური კომპანიების - შპს "ცოდნისა"-ს და შპს "ააფ კონსალტინგი"-ს აუდიტორები, საქართველოს სხვა წამყვანი საკონსულტაციო ფირმების სპეციალისტები.

შეკითხვები მიიღება წერილობითი სახით, ფოსტით, ელექტრონული ფოსტით, ფაქსით ან სხვა საშუალებით. უშუალოდ რედაქციიდან ჟურნალის ხელმომწერებს შეუძლიათ შეკითხვით მოგვმართონ ტელეფონის მეშვეობითაც. ანონიმური შეკითხვები მიღებული არ იქნება! თუმცა შეკითხვის ავტორთა ვინაობა ჟურნალში არ გამოქვეყნდება.

შეკითხვები მიიღება ელექტრონული ფოსტით: info@aaf.ge  ან ტელ/ფაქსით: 39-33-50.

წინამდებარე ნომერში მკითხველთა შეკითხვებს პასუხობს შპს აუდიტური კონცერნი "ცოდნისა"-ს აუდიტისა და კონსალტინგის მენეჯერი კახაბერ შენგელია.

კითხვა: ჩვენი ტურისტული სააგენტო საზღვარგარეთ წამსვლელ ფიზიკურ პირებს სთავაზობს უცხოეთში არსებულ სასტუმროებს. მსურველი ირჩევს სასტუმროს და ჩვენ გვიხდის მთლიან ღირებულებას, რის შემდეგაც ჩვენ ანგარიშვალდებულები ვართ უცხოურ სასტუმროსთან და მასთან ანგარიშსწორებას ვახდენთ ჩვენს სახელზე გამოგზავნილი ინვოისის მიხედვით. სხვა სიტყვებით, მომსახურებას კლიენტი ყიდულობს ჩვენგან, ხოლო ამ მომსახურების შესრულებისათვის ჩვენ ვქირაობთ უცხოეთში არსებულ სასტუმროს. ჩვენი კლიენტები უშუალოდ არ შედიან სასტუმროსთან გარიგებაში ჩვენი გვერდის ავლით.

ჩვენი შეხედულებით, ეს ოპერაცია განეკუთვნება სსკ 240-ე მუხლის პირველი ნაწილის "ა" პუნქტს (და არა "გ" პუნქტს), რომლის თანახმად, ჩვენი მომსახურების გაწევის ადგილი არის ამ უძრავი ქონების ადგილმდებარეობა ანუ საზღვარგარეთი. შესაბამისად, ამ ოპერაციით მიღებული შემოსავალი დღგ-ით არ უნდა დაიბეგროს.
გთხოვთ მოგვცეთ განმარტება კანონმდებლობის კუთხით ზემოთ აღნიშნულ საკითხზე.

პასუხი: როგორც შეკითხვიდან ჩანს, თქვენ კლიენტისაგან იღებთ მთლიანად სასტუმროს ნომრის ღირებულებას (თქვენი მოგების ჩათვლით) და კლიენტის წინაშე სასტუმროსთან დაკავშირებით უშუალოდ თქვენ ხართ პასუხისმგებელი (ეს არსებითია!). სასტუმროში ნომრის დაქირავების გარიგება, რასთანაც გვაქვს საქმე, ცხადია, ამ სასტუმროსთან, ანუ საზღვარგარეთ მდებარე უძრავ ქონებასთან უშუალოდ დაკავშირებული მომსახურებაა. ამ მომსახურებას დღგ-ით დაბეგვრის კუთხით შეესაბამება სსკ 240-ე მუხლის პირველი ნაწილის "ა" პუნქტი: დღგ-ით დაბეგვრის მიზნებისათვის მომსახურების გაწევის ადგილად ითვლება "უძრავი ქონების ადგილმდებარეობა, თუ მომსახურება დაკავშირებულია უშუალოდ ამ ქონებასთან". შესაბამისად, მოცემულ შემთხვევაში მომსახურების გაწევის ადგილი არის ამ უძრავი ქონების - სასტუმროს ადგილმდებარეობა, რაც საზღვარგარეთაა და ამიტომაც ეს მომსახურება დღგ-ით არ უნდა დაიბეგროს.

ჩვენთვის ცნობილია საგადასახადო ორგანოს გაცემული პასუხი (საკონსულტაციო ცენტრის უფასო მომსახურების ფარგლებში) მსგავს შეკითხვაზე, სადაც პასუხის ავტორი ამ მომსახურებას განიხილავს სსკ 240-ე მუხლის პირველი ნაწილის "გ" პუნქტის შესაბამისად გაწეულად. ამ პუნქტის თანახმად, საგადასახადო ორგანოს წარმომადგენელი დღგ-ით დაბეგვრის მიზნებისათვის ამ მომსახურების გაწევის ადგილად მიიჩნევს საქართველოს როგორც მომსახურების ფაქტობრივად გაწევის ადგილს, რადგან ის ხორციელდება ტურიზმის სფეროში.

საგადასახადო ორგანოს ამ მოსაზრებას არ ვეთანხმებით. ჯერ ერთი, ამ მომსახურების ფაქტობრივად გაწევის ადგილიც საზღვარგარეთია (დღგ-ით დაბეგვრის მიზნებისათვის სად და როდის გადაიხადა კლიენტმა ფული, არავითარი მიშვნელობა არა აქვს); მეორეც, სსკ 240-ე მუხლის პირველი ნაწილის "გ" პუნქტი მას რომც შევუსაბამოთ, ეს არაფერს არ შეცვლის, რადგან ამავე მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად, თუ მომსახურების გაწევის ადგილს რამდენიმე პუნქტი შეესაბამება, მაშინ უპირატესობა ენიჭება რიგით პირველ პუნქტს (სხვათა შორის, მსგავსი დებულებაა ახალ საგადასახადო კოდექსშიც, რომელიც 2011 წლის 1 იანვრიდან ამოქმედდება). სასტუმროში ნომრის დაქირავება კი სწორედაც რომ საზღვარგარეთ მდებარე უძრავ ქონებასთან უშუალოდ დაკავშირებული მომსახურებაა. ამაზე უფრო მეტად უშუალოდ დაკავშირებული რა შეიძლება იყოს: ცოცხალმა ადამიანმა სასტუმროში ნომერი იქირავა და იქ იცხოვრა!

კითხვა: ახალშემოღებულ საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურაზე მითითებულია ბეჭდის ადგილი საქონლის/მომსახურების მიმღები პირისათვის. პრაქტიკაში, ამის გაკეთება ძალიან ძნელია, რადგან ხშირ შემთხვევაში ან ჩვენთან მოსულ მყიდველის წარმომადგენელს თან არ აქვს ბეჭედი, ან ანგარიშ-ფაქტურის მიწოდება მყიდველზე ხდება მის ერთ-ერთ ფილიალში, სადაც ბეჭედი არ აქვთ. რამდენად სავალდებულოა ბეჭდის დარტყმა ახალი ტიპის საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურაზე? ამის გამო რა ჯარიმა შეიძლება დამეკისროს?

პასუხი: საქართველოს ფინანსთა მინისტრის 2010 წ. 15 ოქტომბრის #786 ბრძანებით შევიდა ცვლილებები "საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურის (მათ შორის, კორექტირების) გამოწერისა და წარდგენის შესახებ ინსტრუქციაში" (რომელიც შემოღებულია საქართველოს ფინანსთა მინისტრის 2005 წლის 14 თებერვლის #84 ბრძანებით), რომლის თანახმად, განისაზღვრა, რომ #84 ბრძანებით დამტკიცებული დანართი #5 და #6-ის "შესაბამისი ფორმების საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურის მყიდველისათვის ჩაბარებისას, მყიდველის მიერ ბეჭდის გამოყენება სავალდებულო არ არის". შესაბამისად, საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურაზე მყიდველის ბეჭდის არარსებობის გამო რაიმე ჯარიმა არ გემუქრებათ.

კითხვა: ინსტიტუტი (საჯარო სამართლის იურიდიული პირი) იმყოფება საბიუჯეტო დაფინანსებაზე. გვყავს საშტატო განრიგით გათვალისწინებულ განაკვეთზე შეთავსებით მომუშავე სპეციალისტები, რომელთა ძირითადი საქმიანობა სხვა დაწესებულებაშია.

გთხოვთ განმარტებას, ეკუთვნით თუ არა განაკვეთზე შეთავსებით მომუშავე თანამშრომლებს მეცამეტე ხელფასი?

პასუხი: ე.წ. "მეცამეტე ხელფასის" ცნება ოფიციალურად არ არსებობს. ამ ტერმინის ქვეშ, როგორც ჩანს, თქვენ გულისხმობთ პრემიას.

"საჯარო სამსახურის" შესახებ საქართველოს კანონის 37-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის თანახმად, მოსამსახურეს (მათ შორის, როგორც მოხელეს, ასევე დამხმარე მოსამსახურესა და შტატგარეშე მოსამსახურეს) "უფლება აქვს სამსახურში მიღების დღიდან სამსახურიდან განთავისუფლების დღემდე მიიღოს შრომითი გასამრჯელო (ხელფასი). მოსამსახურის შრომითი გასამრჯელო (ხელფასი) მოიცავს თანამდებობრივ სარგოს, პრემიას და კანონით გათვალისწინებულ დანამატებს. დანამატების გაცემა უნდა განხორციელდეს მხარჯავი დაწესებულებებისათვის ბიუჯეტის კანონით დამტკიცებული ასიგნებების ფარგლებში". ამგვარად, თქვენი ინსტიტუტის თანამშრომლებისათვის, მათ შორის, შეთავსებით (ნახევარ შტატში) მომუშავე თანამშრომლებისთვის პრემიის გაცემის საკითხის გადასაწყვეტად უნდა იხელმძღვანელოთ იმ ასიგნებებით, რომელიც გამოყოფილია ბიუჯეტიდან შრომის ანაზღაურების ფონდისთვის. თუ შესაბამის ასიგნებათა ოდენობა საშუალებას გაძლევთ, ჩვენი აზრით, ნახევარ შტატში მომუშავე თანამშრომლებზეც დასაშვებია პრემიის გაცემა.

გარდა ამისა, ამავე მუხლის მე-2 ნაწილის მიხედვით, "სახელმწიფო დაწესებულების ხელმძღვანელს უფლება აქვს მოხელეს ზეგანაკვეთური მუშაობისა და განსაკუთრებით საპასუხისმგებლო ფუნქციური დატვირთვის გათვალისწინებით, ყოველწლიურად შრომის ანაზღაურების ფონდში წარმოქმნილი ეკონომიის ფარგლებში, დადგენილი წესით, საფინანსო წლის განმავლობაში დაუწესოს სხვა დანამატები". ეს დებულება ეხება მხოლოდ მოხელეებს და არ ეხება დამხმარე მოსამსახურეებს და შტატგარეშე მოსამსახურეებს ("საჯარო სამსახურის" შესახებ საქართველოს კანონის მე-6 მუხლის თანახმად, "მოხელე არის პირი, რომელიც ინიშნება ან აირჩევა სახაზინო დაწესებულების საშტატო (შტატით გათვალისწინებულ) თანამდებობაზე").

დავამატებთ, რომ ნახევარ შტატში მომუშავე თანამშრომლებზე პრემიის (დამატებითი საზღაურის) გაცემას არ ზღუდავს არც საქართველოს შრომის კოდექსი.

კითხვა: თუ არარეზიდენტმა ფიზიკურმა პირმა იყიდა და 2-წლიანი პერიოდის გასვლამდე გაყიდა საცხოვრებელი ბინა, დაიბეგრება დღგ-ით? საშემოსავლოს განაკვეთი 12% იქნება თუ 10%?

პასუხი: იქიდან გამომდინარე, რომ საქართველოს ფინანსთა მინისტრის 2009 წლის 3 აგვისტოს ბრძანება #504 "საქმიანობის ან/და ოპერაციების სახეების ან/და ოპერაციათა ერთობლიობების, რომლებიც არ განეკუთვნება ეკონომიკურ საქმიანობას, განსაზღვრის თაობაზე" შეეხება როგორც რეზიდენტ, ასევე არარეზიდენტ ფიზიკურ პირს, არარეზიდენტი ფიზიკური პირის მიერ საცხოვრებელი ბინის/სახლის გაყიდვა არ დაიბეგრება დღგ-ით, რადგან ის არ მიეკუთვნება ეკონომიკურ საქმიანობას, გარდა იმ იშვიათი შემთხვევისა, როდესაც ეს უკვე მის მიერ მე-5 ან მეტი ბინის/სახლის გაყიდვაა ბოლო 48 თვის განმავლობაში.

თუ ეს მისთვის ბოლო 48 თვის განმავლობაში გაყიდული უკვე მე-5 ბინაა/სახლია და მისი გაყიდვის ღირებულება 100 000 ლარს აჭარბებს, მაშინ ეს გაყიდვა მას ჩაეთვლება ეკონომიკური საქმიანობის ფარგლებში განხორციელებულ ოპერაციად და დაიბეგრება დღგ-ით. სსკ 221-ე მუხლის 1-"გ" პუნქტის თანახმად, თუ "ეკონომიკური საქმიანობის ფარგლებში მოსალოდნელი ერთჯერადი ოპერაციის შედეგად ან/და ერთ დღეში დღგ-ით დასაბეგრი ოპერაციის თანხა აღემატება 100 000 ლარს", პირი დღგ-ის გადამხდელად უნდა დარეგისტრირდეს მიწოდების განხორციელებამდე.

რაც შეეხება საშემოსავლო გადასახადის განაკვეთს, ის იქნება 12% (და არა 10%) ბინის რეალიზაციის ფასნამატიდან, რადგან ის დაიბეგრება სსკ 166-ე მუხლის მე-3 და მე-4 ნაწილების მიხედვით შემდეგნაირად:

"3. არარეზიდენტი ფიზიკური პირის ერთობლივი შემოსავალი, რომელიც დაკავშირებული არ არის მის მუდმივ დაწესებულებასთან, იბეგრება ამ კოდექსის 197-ე მუხლის შესაბამისად გადახდის წყაროსთან გამოქვითვების გარეშე, გარდა ამ მუხლის მე-4 ნაწილით გათვალისწინებული შემთხვევებისა.

4. არარეზიდენტი ფიზიკური პირი, რომელიც შემოსავალს იღებს ქონების რეალიზაციის, წარმოადგენს საშემოსავლო გადასახადის გადამხდელს კალენდარული წლის განმავლობაში საქართველოში არსებული წყაროდან მიღებული ერთობლივი შემოსავლიდან, რომელიც მცირდება ამ პერიოდისათვის ასეთი შემოსავლის მიღებასთან დაკავშირებული გამოქვითვების თანხებით".

კითხვა: რეზიდენტი ფიზიკური პირი ყიდის თავის საცხოვრებელ ბინას. ის საცხოვრებელ ბინას ფლობს 2 წელზე ნაკლები ვადით და ყიდის მას ფასნამატით. რა არის საშემოსავლო გადასახადით დასაბეგრი ბაზა და ბეგარის ოდენობა?

პასუხი: ამ შემთხვევაში საშემოსავლო გადასახადით დასაბეგრი ბაზაა ფასნამატი. ვინაიდან საცხოვრებელი ბინის ერთჯერადი რეალიზაცია 2007 წლის 31 დეკემბრამდე არ იბეგრებოდა სოციალური გადასახადით, ამიტომ 2011 წლის 1 იანვრამდე მოქმედი გარდამავალი დებულების თანახმად, ის დაიბეგრება 12%-იანი განაკვეთით, ხოლო 2011 წლის 1 იანვრის შემდეგ - 20%-იანი განაკვეთით.

თუ ფიზიკური პირი რეგულარულად ყიდის საცხოვრებელ ბინებს/სახლებს (48 თვის განმავლობაში 4 ბინაზე/სახლზე მეტს), მე-5 და მეტი ბინის გაყიდვა მას ჩაეთვლება ეკონომიკურ საქმიანობად. ამ შემთხვევაში მისი დაბეგვრა მოხდება 20%-იანი განაკვეთით, როგორც 2011 წლის 1 იანვრამდე, ასევე შემდგომ პერიოდშიც.

კითხვა: 1) X შპს-მ 2007 წელს დააფუძნა Y შპს და გადასცა მას 200 000 ლარის ღირებულების ქონება (ძირითადი საშუალებები, შენობა-ნაგებობები და სხვა) საწესდებო კაპიტალში შესატანად.
 
ერთი თვის შემდეგ X შპს-მ გაასხვისაYY შპს-ის 100%-ანი წილი ფიზიკურ პირებზე 700 000 ლარად. უნდა აფასდეს თუ არა ქონება (200 000 ლარის ღირებულების ქონება უნდა გახდეს თუ არა 700 000 ლარის ღირებულების) და საწესდებო კაპიტალში უნდა მომხდარიყო თუ არა ცვლილება? უნდა იქნეს თუ არა ქონების გადასახადი გადახდილი 700 000 ლარიდან?

2) ერთი წლის შემდეგ Y შპს-ის დამფუძნებლებმა ანუFფიზიკურმა პირებმა გაყიდეს 700 000 ლარის ღირებულების ქონება 200 000 ლარად. ამ შემთხვევაში უნდა ჩამოფასდეს ქონება 200 000 ლარამდე ანუ ისევ უნდა მოხდეს საწესდებო კაპიტალის ცვლილება? და უნდა იქნეს თუ არა ქონების გადასახადი გადახდილი 200 000 ლარიდან?

პასუხი: 1) შპს-ის საწესდებო კაპიტალში დამფუძნებლის მიერ ქონების შეტანისას მისი შეფასება უნდა მომხდარიყო საბაზრო ფასით. თუ ახალდაფუძნებულ Y შპს-ში 200 000 ლარის ძირითადი საშუალებები იქნა შეტანილი, ძნელი წარმოსადგენია (თუმცა - გამორიცხული არ არის), რომ დაფუძნებიდან სულ რაღაც 1 თვის შემდეგ ამ შპს-ს ისეთი ეკონომიკური აქტივობა განეხორციელებინა, ან კაპიტალში შეტანილ ქონებაზე საბაზრო ფასები ისე გაზრდილიყო, რომ შპს Y-ის 100%-იანი წილის ღირებულება 3,5-ჯერ გაზრდილიყო. სავარაუდოდ, შპს Y-ის კაპიტალში შეტანილი ქონება შემცირებული ფასით იქნა შეფასებული.

თუმცა, მოგების გადასახადის კუთხით, ეს Y შპს-ის პრობლემა არ არის, ქონების გადასახადის კუთხით კი, 2007-2008 წლებში დასაბეგრი ქონების ბაზის განსაზღვრა ხდებოდა მათი საბალანსო და არა საბაზრო ღირებულებიდან. რადგან 2007-2008 წლებში ქონების აფასება სავალდებულო წესით არ მოითხოვებოდა (არც საქართველოს საგადასახადო კოდექსის და არც ბასს 16 "ძირითადი საშუალებების" მიხედვით), შესაბამისად, 2007 წლის ქონების გადასახადის გადახდა უნდა მომხდარიყო მისი საბალანსო ღირებულებიდან, ანუ 200 000 ლარიდან, დარიცხული ცვეთის გათვალისწინებით.

2) როგორც შეკითხვიდან შეგვიძლია ვივარაუდოთ, Y შპს-ის ახალმა პარტნიორებმა 700 000 ლარად შეძენილი ამ შპს-ის 100%-იანი წილი 2008 წელს ისევ 200 000 ლარად გაყიდეს. მაგრამ ამ შემთხვევაში ფირმის დაფუძნებიდან უკვე გასულია 1 წელი, ამიტომ შეუძლებელია ვიმსჯელოთ, თუ რა იყო ამ ქონების საბაზრო ფასი წილის გაყიდვის მომენტში. თუმცა, რაც არ უნდა იყოს ის, 2008 წელს ქონების აფასება დაბეგვრის მიზნებისათვის სავალდებულო არ იყო და როგორც 2007 წელს, ასევე 2008 წელს ქონების გადასახადის გადახდა კვლავ უნდა მომხდარიყო დასაბეგრი ქონების საბალანსო ღირებულებიდან, დარიცხული ცვეთის გათვალისწინებით.

განსხვავებული სიტუაციაა 2009 წლის ქონების გადასახადთან მიმართებაში, რადგან სსკ 273-ე მუხლის 12 ნაწილის თანახმად, საგადასახადო ორგანოს მიენიჭა უფლება "გადასახადის გადამხდელს/საგადასახადო აგენტს საგადასახადო შემოწმებისას დასაბეგრი ქონების საშუალო წლიური საბალანსო ნარჩენი ღირებულება განუსაზღვროს საბაზრო ფასით", გადასახადის გადამხდელს კი უფლება მიეცა "გაასაჩივროს საგადასახადო ორგანოს მიერ საბაზრო ფასის ოდენობასთან დაკავშირებით მიღებული გადაწყვეტილება ამ კოდექსით დადგენილი წესით".

კითხვა: ინდმეწარმე კერავს ქალის კაბებს. კაბის თარგის გამოჭრის დროს ინდმეწარმეს აქვს დანაკარგი ჩამონაჭრების სახით. გთხოვთ განგვიმარტოთ, მზა პროდუქციის თვითღირებულების შედგენის დროს როგორ ხდება ამ ჩამონაჭრების აღრიცხვა-ჩამოწერა - პროცენტულად თუ მთლიანად?

პასუხი: ტექსტილის ნაწარმის წარმოებაში დანაკარგების ნორმები ჩვენთვის ცნობილი არ არის. სავარაუდოდ, საქართველოში უფლებამოსილი ორგანოს მიერ ეს ნორმები არცაა დადგენილი. ამიტომ სასურველია, გადასახადის გადამხდელმა თავად შეიმუშავოს ეს ნორმები პროფესიული განსჯის გზით.
რაც შეეხება დანაკარგების ჩამოწერას ხარჯებზე, საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს შემოსავლების სამსახურის 2009 წლის 24 თებერვლის #293 ბრძანებით დამტკიცებული "სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობების დანაკლისის დაბეგვრის, დაზიანებული, უვარგისი ან გაფუჭებული საქონლის ღირებულების ხარჯად აღიარების შესახებ" მეთოდური მითითების მე-2 მუხლის "ა" პუნქტი განსაზღვრავს, რომ:

"2. სასაქონლო-მატერიალური ფასეულობათა ღირებულების დაკარგვა, რომელიც გამოწვეულია საქონლის წარმოების ტექნოლოგიურ პროცესში მასალის (ნახევარფაბრიკატის) დაზიანების ("წუნდების") შედეგად.
მოცემულ შემთხვევაში:

ა) ასეთი მასალის (ნახევარფაბრიკატის) ღირებულება ერთობლივი შემოსავლიდან გამოქვითვას ექვემდებარება იმ პირობით თუ მათი ღირებულება წარმოადგენს დამუშავებული ან ნაწილობრივ დამუშავებული საქონლის თვითღირებულების შემადგენელ ელემენტს...

ბ) "ა" პუნქტში აღნიშნული პირობის დაკმაყოფილების შემთხვევაში, ზემოაღნიშნულ საქონელზე გადახდილი დღგ-ის თანხების მიხედვით ჩათვლების განხორციელება მართლზომიერია".

ამ მუხლის შესაბამისად, ტანსაცმლის წარმოებისას ჩამონაჭრების ჩამოწერა უნდა მოხდეს წარმოებული პროდუქციის თვითღირებულებაზე მთლიანად, ოღონდ, ცხადია, გონივრული ნორმების ფარგლებში. ასეთ შემთხვევაში ის არ იქნება განხილული დანაკლისად. თუ საგადასახადო ორგანოს შეეპარება ეჭვი დანაკარგების ნორმების გონივრულობაში, მას შეუძლია მოიწვიოს აღნიშნული საკითხის შესასწავლად დამოუკიდებელი სპეციალისტი ან/და ექსპერტი.

კითხვა: იურიდიულ ფირმა კოოპერატივთა გაერთიანებამ გაასხვისა (გაყიდა) თავისი 100%-იანი წილი მეორე იურიდიულ პირზე (შპს-ზე). იბეგრება თუ არა დღგ-ით?

პასუხი: სამწუხაროდ, შეკითხვიდან ნათელი არ არის, თუ რისი 100%-იანი წილი გაასხვისა კოოპერატივთა გაერთიანებამ. ვინაიდან ის თავის თავს ვერ გაასხვისებდა, ამიტომ ვვარაუდობთ, რომ ამ გაერთიანებას დაფუძნებული ჰქონდა სხვა იურიდიული პირი - შვილობილი საწარმო, რომლის კაპიტალში 100%-იანი წილი იქნა გასხვისებული. თუ ეს ასეა, მაშინ იმისდა მიუხედავად, ვინ არის წილის გამყიდველი (ფიზიკური პირია, იურიდიული პირია თუ პირთა გაერთიანება), წილის გაყიდვა არ დაიბეგრება დღგ-ით სსკ 230-ე მუხლის 1-"ა" პუნქტის თანახმად, რადგან სსკ მე-19 მუხლის მე-2 ნაწილის "დ" პუნქტისა და მე-3 ნაწილის მიხედვით, "კაპიტალში წილის, აქციის, ობლიგაციის, სერტიფიკატების, თამასუქებისა და სხვა ფასიანი ქაღალდების გამოშვებასთან, შეძენასთან, მიმოქცევასთან და მიწოდებასთან (მათ შორის, მომავალში) დაკავშირებული ოპერაციები" განეკუთვნება ფინანსურ მომსახურებას.

კითხვა: შპს X ეწევა ნივთების სალომბარდო მომსახურებას. თანახმად ხელშეკრულებისა, "მსესხებელი" იხდის სესხით სარგებლობის პროცენტს, რაზედაც ხდება ჩეკის ამორტყმა. ბუღალტრულ გატარებას აქვს შემდეგი სახე - დებეტი 1410 (როგორც ფიზიკური პირი) კრედიტი 6190, ანუ არ გამოვყოფ კონკრეტულ პიროვნებას სახელით ხელშეკრულების მიხედვით, გარდა იმ შემთხვევისა, თუ "მსესხებელმა" დაარღვია ხელშეკრულებაში ჩადებული პირობა და ნივთის მესაკუთრე გახდა შპს (ლომბარდი).

გთხოვთ დაგვაკვალიანოთ, აუცილებელია თუ არა პიროვნების მიხედვით სესხის პროცენტების გატარება და სწორია თუ არა 1410-6190 გატარება?

პასუხი: სსკ 199-ე მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად, "გადასახადის გადამხდელი ვალდებულია სრულად აღრიცხოს მის საქმიანობასთან დაკავშირებული ყველა ოპერაცია, რათა გარანტირებული იყოს კონტროლი მათ დაწყებაზე, მიმდინარეობასა და დასრულებაზე. ამასთან, აღრიცხვის პირველად დოკუმენტებში სრულად და გარკვევით უნდა იყოს ასახული სამეურნეო ოპერაციის შინაარსი, საგანი, თანხა, სამეურნეო ოპერაციაში მონაწილე მხარეების დასახელება". აღნიშნულიდან გამომდინარე, 1410-ე ანგარიშზე ანალიზური აღრიცხვის წარმოება კონკრეტული ფიზიკური პირების ჭრილში აუცილებელია (საბუღალტრო პროგრამაში თუ არა, ექსელის ცხრილებში მაინც) წინააღმდეგ შემთხვევაში ვერ მოხდება ზუსტი შესაბამისობის დამყარება მიღებულ თანხებსა და დარიცხულ პროცენტებს შორის, რაც წარმოქმნის დამატებით საგადასახადო რისკებს.

რაც შეეხება ბუღალტრულ გატარებას დ-ტი 1410 კ-ტი 6190, ის დასაშვებია, თუმცა მეთოდოლოგიურად უფრო სწორი იქნებოდა 6190 ანგარიშის ნაცვლად 6110 ანგარიშის გამოყენება, რადგან თანხების გასესხება ლომბარდისთვის ძირითადი საქმიანობაა.

კითხვა: ფიზიკურ პირებზე გაყიდული საქონლის დაბრუნების შემთხვევაში (უსაბუთოდ ან სასაქონლო ზედნადებით გაყიდულის), შეიძლება თუ არა დამატებული ღირებულების გადასახადის დეკლარაციის მე-6 და მე-7 სტრიქონებში აისახოს ჩასათვლელი დღგ-ის თანხა, ვინაიდან ამ შემთხვევაში საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურა გამოწერილი არ არის და შესაბამისად კორექტირების ანგარიშ-ფაქტურაც ვერ გამოიწერება?

პასუხი: თუ მომხდარ დასაბეგრ ოპერაციაზე კორექტირების საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურა გამოწერილი არ არის, დღგ-ის ჩათვლა ვერ მოხდება, რადგან ჩასათვლელი დღგ-ის თანხა განისაზღვრება ან საბაჟო დეკლარაციების მიხედვით, ან საგადასახადო (მათ შორის, კორექტირების) ანგარიშ-ფაქტურების მიხედვით, ან საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურებთან გათანაბრებული დოკუმენტების (დარიცხული უკუდაბეგვრის დღგ-ის ბიუჯეტში გადახდის დამადასტურებელი დოკუმენტის, ანდა სსიპ-ის მიერ გაწეულ იმ მომსახურებაზე, რომელიც დღგ ით იბეგრება, მომსახურების საფასურის გადახდის დამადასტურებელი დოკუმენტის) მიხედვით.

დასაბეგრი ოპერაციის მოხდენისას საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურის გამოწერის შემთხვევაში ამ დასაბეგრი ოპერაციის კორექტირება შეიძლება მოხდეს ნებისმიერ თვეში, როდესაც მოხდება სსკ 228-ე მუხლის 1-ლ ნაწილში მოცემული ოთხი ხდომილებიდან ერთ-ერთი, ხოლო თუ დღგ-ით დასაბეგრი ოპერაციის შესაბამისი საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურა გამოწერილი არ ყოფილა, მაშინ ვერც მისი კორექტირების შესაბამისი საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურა გამოიწერება. რადგან სსკ 250-ე მუხლის თანახმად, დღგ-ისთვის საანგარიშო პერიოდი კალენდარული თვეა, ამიტომ მოცემულ შემთხვევაში დღგ-ით დასაბეგრი ოპერაციის ცვლილება შეიძლება მოხდეს მხოლოდ იმავე საანგარიშო პერიოდში (თვეში), ამ თვის დღგ-დეკლარაციაში დასაბეგრი ბრუნვის შემცირების გზით. მომდევნო თვეებში ის ვეღარ დაკორექტირდება.

კითხვა: წარმოვადგენთ შპს-ს. შეიძლება თუ არა სასაქონლო ზედნადების ამგვარი გამოწერა - როცა ფირმას მიაქვს საქონელი ჩვენგან ერთი მანქანით ორ ადგილას, ტრანსპორტირების დამთავრების ადგილას მიეთითოს ორივე მისამართი, თუ ორი სასაქონლო ზედნადები უნდა გამოიწეროს?

პასუხი: ცხადია, ასეთ შემთხვევაში აუცილებელია ორი სასაქონლო ზედნადების გამოწერა. საქართველოს ფინანსთა მინისტრის 2005 წ. 14 თებერვლის #86 ბრძანებით დამტკიცებულ ინსტრუქციაში "სასაქონლო ზედნადების გამოწერისა და გამოყენების შესახებ" მითითებულია, რომ სასაქონლო ზედნადებში აღნიშნული უნდა იყოს "ტვირთის (საქონლის) ტრანსპორტირების დაწყებისა და დამთავრების ადგილი (მისამართი)" და არა "ადგილები" ან "მისამართები".

კითხვა: ჩემს მიერ გამოწერილ საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურასთან დაკავშირებით ვუკავშირდები მყიდველს, მაგრამ არ მოდის ანგარიშ-ფაქტურაზე ხელის მოსაწერად. ვალდებული ვარ თუ არა რაიმე გზით მივაწოდო საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურა?

პასუხი: სსკ 248-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის თანახმად, "დღგ-ის გადამხდელად რეგისტრირებული პირი ვალდებულია, საქონლის/მომსახურების მიმღების მოთხოვნისას მოთხოვნიდან არა უგვიანეს მეორე დღისა გამოწეროს საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურა და წარუდგინოს იგი მიმღებს". როგორც ამ ჩანაწერიდან ჩანს, მყიდველისათვის გამოწერილი საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურის წარდგენა უნდა უზრუნველყოს მისმა გამომწერმა ანუ გამყიდველმა.

თუ მყიდველი საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურის წასაღებად არ მოდის (თუმცა დასაბეგრ ოპერაციასთან დაკავშირებით რაიმე სხვა პრობლემა არ არსებობს), მაშინ გამოსავალი საკმაოდ მარტივია - გაუგზავნეთ მას ეს ანგარიშ-ფაქტურა ან კურიერის მეშვეობით ფაქტობრივ ადგილსამყოფელზე, ან ფოსტით მის იურიდიულ მისამართზე.

კითხვა: ვალდებული ვარ თუ არა დავიბრუნო გაყიდული საქონელი უკან ან გადავცვალო? თუ კი, როგორი ბუღალტრული გატარებები მიეცემა ორივე შემთხვევაში?

პასუხი: აღნიშნული საკითხი (მომხმარებლის უფლება, უკან დააბრუნოს გაყიდული საქონელი) რეგულირდება საქართველოს 1996 წლის 20 მარტის კანონით "მომხმარებელთა უფლებების დაცვის შესახებ". კერძოდ, ეს კანონი შეიცავს ასეთ მუხლებს:

"მუხლი 16.ნაკლოვანების მქონე საქონლის შეცვლა

მომხმარებლის მიერ საქონლის ნაკლოვანებათა აღმოჩენის შემთხვევაში გამყიდველი (დამამზადებელი) ვალდებულია დაუყოვნებლივ შეცვალოს იგი, ხოლო გამყიდველის (დამამზადებლის) მიერ საქონლის ხარისხის დამატებითი შემოწმების აუცილებლობის შემთხვევაში - მომხმარებლის მიერ მოთხოვნის წამოყენების მომენტიდან 20 დღის განმავლობაში.

თუ გამყიდველს, დამამზადებელს (მათი ფუნქციების შემსრულებელ საწარმოს) შესაბამისი მოთხოვნის წამოყენების მომენტში არ აღმოაჩნდა საჭირო საქონელი, მან უნდა შეცვალოს იგი 1 თვის ვადაში...
 
მუხლი 18.ანგარიშსწორება მომხმარებელთან ნაკლოვანების მქონე საქონლის შეძენის შემთხვევაში

ნაკლოვანების მქონე საქონლის იმავე მარკის (მოდელის, არტიკულის) საქონლით შეცვლისას ფასის ცვლილების შემთხვევაში ღირებულების გადაანგარიშება არ ხდება.
 
ხელშეკრულების დარღვევისას მომხმარებელთან ანგარიშსწორება ხდება საქონელზე ფასის გაზრდის შემთხვევაში შესაბამისი მოთხოვნის წარმოდგენის მომენტისათვის საქონლის ღირებულებიდან გამომდინარე, ხოლო ფასის შემცირების შემთხვევაში ყიდვის მომენტში საქონლის ღირებულებიდან გამომდინარე...

მუხლი 19.მომხმარებლის უფლება შეძენილი საქონლის სათანადო ხარისხის საქონლით შეცვლაზე

1. მომხმარებელს უფლება აქვს გაცვალოს შეძენილი საქონელი ანალოგიურზე იმ სავაჭრო დაწესებულებაში, სადაც იგი შეიძინა.
 
მომხმარებელს 14 დღის განმავლობაში უფლება აქვს შეცვალოს შეძენილი საქონელი სათანადო ხარისხის საქონლით, ყიდვის დღის ჩაუთვლელად. შეძენილი საქონლის სათანადო ხარისხის მქონე საქონლით შეცვლა შეიძლება იმ შემთხვევაში, თუ იგი არ უხმარიათ, შენარჩუნებული აქვს სასაქონლო სახე, სამომხმარებლო თვისებები, პლომბი, საფაბრიკო იარლიყი (ეტიკეტი), აგრეთვე სასაქონლო ან საკასო ჩეკი, რომელიც გაყიდულ საქონელთან ერთად მიეცა მომხმარებელს. საქონლის ნუსხას, რომელიც არ ექვემდებარება შეცვლას, ამტკიცებს საქართველოს ვაჭრობისა და საგარეო ეკონომიკური ურთიერთობების სამინისტრო.

2. იმ შემთხვევაში, თუ გამყიდველისადმი მომხმარებლის მიმართვის მომენტში ანალოგიური საქონელი არ არის გაყიდვაში, მომხმარებელს უფლება აქვს საკუთარი არჩევანით დაარღვიოს ხელშეკრულება და მოითხოვოს საქონელში გადახდილი ფულადი თანხის დაბრუნება".

"სათანადო ხარისხის მქონე საქონლის ნუსხა, რომელიც რეალიზაციის შემდეგ არ ექვემდებარება ანალოგიური სახის სხვა საქონელზე შეცვლას", დამტკიცებულია საქართველოს ეკონომიკის, მრეწველობისა და ვაჭრობის მინისტრის 2001 წლის 5 ივლისის #87 ბრძანებით. ამ ნუსხაში შედის 15 დასახელების სასაქონლო ჯგუფის პროდუქცია, კერძოდ:

"1. ყველა სახის კვების პროდუქტი, საკვებდანამატები, ბიოლოგიურად აქტიური დანამატები საკვებში და სანელებლები, ალკოჰოლური და უალკოჰოლო სასმელები, წყლის სასაქონლო პროდუქცია;

2. სამკურნალო საშუალებები, ინდივიდუალური მოხმარების სამედიცინო დანიშნულების საგნები და სამედიცინო ტექნიკური ნაკეთობები, გამიზნული დაავადებათა პროფილაქტიკის, დიაგნოსტიკის და მკურნალობისათვის, ბავშვის მოვლის საგნები;

3. პირადი ჰიგიენის საგნები (კბილის ჯაგრისი, სავარცხელი, თმის დამჭერი, პარიკი და სხვა ანალოგიური სახის საქონელი);

4. საპარფიუმერიო-კოსმეტიკის საქონელი;

5. მეტრაჟით გასაცემი ყველა სახის საქონელი (ქსოვილები, უქსოვადი მასალისაგან დამზადებული ზონრები, თასმები, არშიები, სადენები, მავთულები, ელექტრო კაბელები, იატაკის რბილი საფენები და ა.შ.);

6. შეკერილი ტრიკოტაჟის თეთრეული, წინდა თათმანის ნაწარმი;

7. კვების პროდუქტებთან შეხებაში მყოფი პოლიმერული მასალისაგან დამზადებული, მათ შორის ერთჯერადი მოხმარებისათვის საჭირო ნაწარმი და ნივთები (სასადილო და სამზარეულო ჭურჭელი და საშუალებები, კვების პროდუქტების შენახვისა და ტრანსპორტირებისათვის განკუთვნილი შესაფუთი მასალები და ტევადი მოწყობილობები;

8. საყოფაცხოვრებო ქიმიის საქონელი, სადეზინფექციო საშუალებები;

9. საყოფაცხოვრებო ავეჯი (ავეჯის გარნიტურები და კომპლექტები);

10. ძვირფასი, ნახევრადძვირფასი და სინთეტიკური ქვებით ძვირფასი ლითონებისაგან დამზადებული ნაწარმი, წახნაგოვანი ძვირფასი ქვები;

11. ავტომობილები და მოტოველოსაქონელი, მათთვის განკუთვნილი მისაბმელი და ნომრიანი აგრეგატები, სასოფლო სამუშაოებისათვის საჭირო მცირე მექანიზაციის მოძრავი საშუალებები, საყოფაცხოვრებო დანიშნულების გასასეირნებელი ნავები და სხვა სახის საცურაო საშუალებები;

12. საყოფაცხოვრებო დანიშნულების ტექნიკურად რთული საქონელი, რომელთაც განსაზღვრული აქვთ საგარანტიო ვადები (ლითონმჭრელი და ხის დამამუშავებელი ჩარხები, ელექტრო მანქანები და ხელსაწყოები, რადიოელექტრონული აპარატურა, გამოთვლითი და გასამრავლებელი ტექნიკა, ფოტო და კონოაპარატურა, ჩვეულებრივი და ფაქსის ტიპის სატელეფონო აპარატურა, ელექტრო-მუსიკალური ინსტრუმენტები, ყველა სახის სათამაშოები, მ.შ. ელექტრონული);

13. ცეცხლსასროლი და გაზის ტიპის იარაღები, მათი ძირითადი და სათადარიგო ნაწილები, ვაზნები;

14. მოსწავლის სასკოლო-საკანცელარიო საქონელი, წიგნები, ბროშურები, ჟურნალები და სხვა სახის ბეჭდვითი გამოცემები;

15. ცხოველთა სამყაროს ობიექტები და მცენარეები".

თუ მომხმარებლისგან უკან იბრუნებთ საქონელს და მას კი უბრუნებთ ამ საქონელში (რომლის თვითღირებულება იყო, ვთქვათ, X ლარი) გადახდილ საფასურს (ვთქვათ, ნაღდი ფულის სახით Y ლარს, დღგ-ის ჩათვლით, რომლიდანაც დღგ შეადგენს ძ ლარს), და ეს ხდება ერთი და იმავე საანგარიშო პერიოდში (თვეში), მაშინ ბუღალტრულ გატარებებს ექნება სახე:

დ-ტი 1410 კ-ტი 6110 -Y (მინუს-ნიშნით); დ-ტი 6110 კ-ტი 3330 -Z (მინუს-ნიშნით);

დ-ტი 6110 კ-ტი 1610 -X (მინუს-ნიშნით); დ-ტი 1410 კ-ტი 1110 Y (თანხის გაცემა სალაროდან).

თუ საქონლის დაბრუნება ხდება შემდეგ საანგარიშო პერიოდში, ხოლო საქონლის გაყიდვის დროს დღგ-ით დაბეგვრა მომხდარია საგადასახადო ანგარიშ-ფაქტურის გამოწერის გარეშე, მაშინ დღგ-ით დასაბეგრი ოპერაციის კორექტირება ვეღარ მოხდება. ფაქტობრივად, საგადასახადო მიზნებისათვის ამ დროს ადგილი აქვს საქონლის უკუშესყიდვას Y ლარად.

კითხვა: რა ჯობია სასაქონლო ზედნადების გამოწერის დროს, როცა ტრანსპორტირებას მყიდველს ვუკეთებთ ჩვენი ფირმის მანქანით და ჩვენივე მძღოლის მიერ, გადამზიდველის დასახელებაში ჩავწერო ჩვენი ფირმის დასახელება თუ მძღოლის სახელი და გვარი? თუ ჩავწერ ფირმის დასახელებას, სად მივუთითო მძღოლის სახელი და გვარი?

პასუხი: აღნიშნული საკითხი არ არის მკაფიოდ განსაზღვრული საქართველოს ფინანსთა მინისტრის 2005 წ. 14 თებერვლის #86 ბრძანებით დამტკიცებულ ინსტრუქციაში "სასაქონლო ზედნადების გამოწერისა და გამოყენების შესახებ". ამ ინსტრუქციის მე-2 მუხლის "ვ" პუნქტის მიხედვით, "ტვირთის გადამზიდველი" განმარტებულია საკმაოდ მოკლედ - "იურიდიული ან ფიზიკური პირი, რომელსაც საქონლის მესაკუთრის ან საქონლის მყიდველის, ან მიმღების მიერ დავალებული აქვს ტვირთის გადაზიდვა (სატრანსპორტო საწარმო ან ფიზიკური პირი - ინდივიდუალური მეწარმე)".

ჩვენი აზრით, როდესაც მყიდველისათვის ტრანსპორტირებას ახდენთ თქვენი ფირმის მანქანითა და თქვენივე მძღოლის მეშვეობით, უმჯობესია ჩაწეროთ თქვენი ფირმის დასახელება, რადგან ზემოთაღნიშნული ინსტრუქციის მე-3 მუხლის მე-8 პუნქტში აღნიშნულია: "ტვირთის გამგზავნი, ტვირთის მიმღები და გადამზიდველი შეიძლება იყოს ერთი და იგივე პირი. ამ შემთხვევაში მისი მონაცემები ჩაიწერება ტვირთის გამგზავნის, ტვირთის მიმღებისა და გადამზიდველის ამსახველ სტრიქონებზე". ასეთ შემთხვევებში სასაქონლო ზედნადებში მძღოლის სახელი და გვარი არ ჩაიწერება, მიეთითება მხოლოდ მისი მოწმობის სერია და ნომერი.

კითხვა: ჩვენი შპს მოგახსენებთ, რომ საკონტროლო-სალარო აპარატს TBEC-MUNU-T-ს აქვს ფუნქცია პლასტიკური ბარათით ვაჭრობისას თანხის ოდენობა გატარდეს აპარატში და ამოვარტყათ ქვითარი, რომელიც ცალკე იქნება გამოყოფილი. დღის ბოლოს ზეტის ამორტყმისას ცალკე არის პლასტიკურებით გატარებული თანხა და ცალკე ნაღდი ანგარიშსწორებით და ჯამი - "სულ ნავაჭრი". ასე გატარება მოსახერხებელია მთლიანი რეალიზაციის დათვლისათვის და მოლარეების კონტროლისთვის. რამდენად სწორად ვაკეთებთ ამ ოპერაციას და რა იქნება მოსადავებელი, გთხოვთ გაგვიმარტოთ.

პასუხი: თუ პლასტიკური ბარათებით გატარებულ თანხებსა და ნაღდი ანგარიშსწორებით მიღებულ თანხებს შორის აღრევა არ ხდება, მაშინ მოსადავებელი არაფერია. ერთადერთი, თქვენ უნდა აკონტროლოთ, რომ პლასტიკური ბარათებით გატარებული თანხები სრულად ირიცხებოდეს თქვენს საბანკო ანგარიშებზე.

კითხვა: ინდმეწარმე, რომელსაც აქვს სილამაზის სალონი, გათავისუფლებულია თუ არა საკონტროლო-სალარო აპარატების გამოყენების ვალდებულებისაგან?

პასუხი: სავარაუდოდ, შეკითხვის ავტორი გულისხმობს სსკ 971 მუხლის მე-4 ნაწილის "გ" პუნქტის გამოყენების შესაძლებლობას, რომლის მიხედვით, საკონტროლო-სალარო აპარატების გამოყენების ვალდებულებისაგან თავისუფლდებიან მეწარმე ფიზიკური პირები - ამ კოდექსის 168-ე მუხლის პირველი ნაწილის "ლ" ქვეპუნქტით განსაზღვრული საქმიანობის ნაწილში. სსკ 168-ე მუხლის 1-"ლ" ქვეპუნქტის 23-ე სტრიქონი კი შეეხება იმ მეწარმე ფიზიკურ პირებს, რომლებიც არ იყენებს დაქირავებულ პირთა შრომას და დამოუკიდებლად ახორციელებენ "ეკონომიკური საქმიანობის სახეების ეროვნული კლასიფიკატორის" 93.02.0 ქვეკლასით განსაზღვრულ შემდეგ ეკონომიკურ საქმიანობას:

"თმის დაბანა, შესწორება და კრეჭა, დაწყობა, შეღებვა, შეფერადება, დახვევა, გასწორება და ანალოგიური სამუშაოები მამაკაცებისათვის და ქალებისათვის, აგრეთვე გაპარსვა და წვერის შესწორება". ამასთან, დაკავებული ფართობი არ უნდა აღემატებოდეს 20 კვ. მეტრს.

სამწუხაროდ, შეკითხვიდან არ ჩანს, იყენებს თუ არა სილამაზის სალონის მფლობელი ინდმეწარმე დაქირავებულ პირთა შრომას, რა ფართობისაა და რა პროფილისაა მისი სალონი - საპარიკმახერო სალონია თუ უფრო ფართო პროფილის (მაგალითად, სილამაზის სალონში შეიძლება შედიოდეს კანის და ფრჩხილების მოვლა, მასაჟები და ა.შ.). თუ ინდმეწარმე არ იყენებს დაქირავებულ პირთა შრომას და მისი სალონის ფართობი არ აღემატება 20 კვ. მეტრს, პროფილი კი საპარიკმახერო სალონია, მაშინ ის გათავისუფლდება საკონტროლო-სალარო აპარატების გამოყენების ვალდებულებისაგან, ხოლო თუ რომელიმე ეს პირობა დარღვეულია - არ გათავისუფლდება.

კითხვა: 2008 წლის ივნისის თვეში შპს X-მა შეიძინა მიწის ნაკვეთი თანხით 89 000 ლარი. შპს X ის დამფუძნებელი - 100% წილის მფლობელია ფიზიკური პირი. ამჟამად დამფუძნებელი ფიზიკური პირი ყიდის თავის კუთვნილ 100%-ს (მიწის ნაკვეთთან ერთად) 200 000 ლარად, იურიდიულ ან ფიზიკურ პირზე. შპს X-ის საწესდებო კაპიტალი 200 ლარია.

გთხოვთ მიპასუხოთ, როგორ დაიბეგრება გამყიდველი ფიზიკური პირი და რა ბუღალტრული გატარება უნდა გააკეთოს შპს X-ის ბუღალტერმა?

პასუხი: როგორც შეკითხვიდან ჩანს, ფიზიკური პირი ყიდის არა მიწის ნაკვეთს, არამედ თავის 100%-იან წილს შპს X-ში. მოცემულ შემთხვევაში ის არ დაიბეგრება არც დღგ-ით, არც საშემოსავლო გადასახადით, რადგან წილის შესყიდვიდან (შპს-ის დაფუძნებიდან) გასულია 2 წელზე მეტი. დღგ-ით ის არ დაიბეგრება სსკ 230-ე მუხლის 1-"ა" პუნქტის თანახმად, რადგან შპს-ში წილის გაყიდვა მიეკუთვნება ფინანსურ მომსახურებას, ხოლო საშემოსავლო გადასახადით არ დაიბეგრება სსკ 168-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის "ვ.გ" პუნქტის მიხედვით, რომლის თანახმად, საშემოსავლო გადასახადისაგან გათავისუფლებულია: "2 წელზე მეტი ვადით საკუთრებაში არსებული აქტივების მიწოდებით მიღებული ნამეტი, გარდა გამსხვისებლის მიერ აქტივების მიწოდებამდე ეკონომიკურ საქმიანობაში გამოყენებისა ან/და ამ ქვეპუნქტის "ვ.ა" და "ვ.ბ" ქვეპუნქტებით გათვალისწინებული შემთხვევებისა. ამასთანავე, აქტივების ეკონომიკურ საქმიანობაში გამოყენებად არ ითვლება მათი 2 წლის შემდეგ მიწოდება ან/და ფასიანი ქაღალდების/წილის მხოლოდ ფლობა დივიდენდებისა და პროცენტების მიღების მიზნით".

დამფუძნებლის მიერ წილის გაყიდვა შპს X-ის ბუღალტერიისთვის რაიმე ბუღალტრული გატარების ვალდებულებას არ წარმოშობს.

კითხვა: აქვს თუ არა შპს-ს, საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 183-ე მუხლის მე-13 ნაწილის შესაბამისად, შეძენილი ძირითადი საშუალებების ხარჯებში სრულად გამოქვითვის უფლება შემდეგი ხუთი წლის განმავლობაში, თუ ეს ნორმა წინა ხუთი წლის განმავლობაში შპს-ს ერთხელ უკვე გამოყენებული აქვს? დადებითი პასუხის შემთხვევაში რა დოკუმენტი უნდა შეიქმნას (დირექტორის ბრძანება, დამფუძნებელთა კრების ოქმი თუ სხვა)?

პასუხი: სსკ 183-ე მუხლის მე-14 ნაწილის თანახმად, "ამ მუხლის მე-13 ნაწილის დებულების გამოყენებისას გადასახადის გადამხდელს უფლება არა აქვს, არჩეული გამოქვითვის ნორმა 5 წლის განმავლობაში შეცვალოს. ამასთანავე, გამოქვითვის ასეთი ნორმის არჩევა უნდა მოხდეს იმ საგადასახადო წელს, როდესაც ძირითადი საშუალებები ექსპლუატაციაში შევიდა". გარდა ამ დებულებისა, ამჟამად მოქმედი საგადასახადო კოდექსი (და არც ახალი საგადასახადო კოდექსი, რომელიც ძალაში 2011 წლიდან შედის) ძირითადი საშუალებების 100% იანი გამოქვითვის სხვა შეზღუდვას არ ითვალისწინებს.

აღნიშნულიდან გამომდინარე, შპს-ს უფლება აქვს შეძენილი ძირითადი საშუალებებების 100%-იანი გამოქვითვის პირველად არჩევიდან 5 წლის შემდეგ კვლავ გააგრძელოს არჩეული ნორმის გამოყენება. რაიმე წერილობითი დოკუმენტის შექმნა ამის თაობაზე გადასახადის გადამხდელს არ ევალება, მაგრამ შეგიძლიათ აღნიშნული გადაწყვეტილება გააფორმოთ დირექტორის ბრძანებით ან შეიტანოთ ცვლილება ან დამატება თქვენი სააღრიცხვო პოლიტიკის დებულებაში, თუ ასეთი სახელმძღვანელო დოკუმენტი შემოღებული გაქვთ თქვენს შპს-ში სამოქმედოდ.

კითხვა: შპს-ს იჯარით ემსახურება ერთ-ერთი დამფუძნებლის მანქანა. ხელშეკრულებაში ჩადებულია, რომ მხოლოდ მანქანის ტექნიკური მომსახურების და საწვავის ხარჯის ანაზღაურებით ხდება ანგარიშსწორება.

რა საგადასახადო ვალდებულება წარმოეშობა ქონების გამქირავებელს, როცა ის იჯარის თანხას არ იღებს?

პასუხი: მოცემულ შემთხვევაში სახეზეა გარიგება ურთიერთამოკიდებულ პირებს (შპს-სა და მის დამფუძნებელს) შორის. თუ მათ შორის ავტომობილის იჯარა საბაზრო (რეალური) პირობებით გაფორმდებოდა, ცხადია, შპს-ს გამქირავებლისთვის იჯარის თანხა უნდა გადაეხადა, ავტომანქანის ტექნიკური მომსახურებისა და საწვავის ხარჯები კი თავად უნდა გაეწია. სსკ 104-ე მუხლის მე-3 ნაწილის თანახმად, "ურთიერთდამოკიდებულ პირებს შორის გარიგებისას შემოსავლები და ხარჯები ისე უნდა განაწილდეს, როგორც დამოუკიდებელ პირებს შორის დადებული გარიგების დროს". აქედან გამომდინარე, ავტომანქანის გამქირავებელმა დამფუძნებელმა, რომელიც სავარაუდოდ საქართველოს რეზიდენტი ფიზიკური პირია, მიღებულ შემოსავლად უნდა აღიაროს ამ ავტომანქანის იჯარის საბაზრო ღირებულება და დაიბეგროს საშემოსავლო გადასახადით, რომლის ყოველწლიურად დეკლარირების ვალდებულება მასვე დაეკისრება სსკ 217-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის "ა" პუნქტის შესაბამისად.

კონკრეტული სიტუაციის შესწავლის შედეგად შესაძლოა საგადასახადო ორგანომ მისი სხვაგვარი ინტრეპრეტაცია მოახდინოს, კერძოდ, ჩათვალოს, რომ სინამდვილეში ავტომანქანის იჯარას ადგილი არ აქვს და დამფუძნებლისათვის მანქანის ტექნიკური მომსახურებისა და საწვავის ხარჯის ანაზღაურება განიხილოს შპს ის მიერ მისი ფაქტობრივად დაქირავებით მუშაობის საზღაურად, რაც უნდა დაიბეგროს საშემოსავლო გადასახადით გადახდის წყაროსთან.

კითხვა: 1) გთხოვთ გაგვიმარტოთ, აქვს თუ არა უფლება კერძო სამართლის სუბიექტს (დაფუძნებულს და მოქმედს საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად), რომლის საქმიანობის ერთ-ერთ მიმართულებასაც წარმოადგენს სამშენებლო-სარემონტო სამუშაოების შესრულება (როგორც საკუთარი ძალებით, ასევე ქვეკონტრაქტორების მეშვეობით), მის მიერვე შედგენილ მშენებლობის ხარჯთაღრიცხვის ლოკალურ ნაწილში ჩადებული მოგების/გეგმიური დაგროვების ოდენობა განსაზღვროს საკუთარი შეხედულებისამებრ (მაგალითად, 25%-ის ოდენობით) და არ გამოიყენოს მშენებლობის შემფასებელთა კავშირის მიერ გამოცემული მეთოდური მითითებები, სადაც რეკომენდირებული მოგების/გეგმიური დაგროვების ოდენობა განისაზღვრება 10%-ით?

2) გთხოვთ დაგვიდასტუროთ, რომ მშენებლობის შემფასებელთა კავშირის მიერ გამოცემულ მეთოდურ მითითებებს, კერძოდ მოგების/გეგმიური დაგროვების ოდენობის განსაზღვრის ნაწილში, გააჩნია მხოლოდ სარეკომენდაციო ხასიათი. აღნიშნულის არ დადასტურების შემთხვევაში, გთხოვთ მიგვითითოთ ის ნორმატიული აქტი და ის ორგანო, რომელიც უზრუნველყოფს მშენებლობის სექტორში მოქმედი კერძო კომპანიების ამ ნაწილში რეგულირებას.

პასუხი: 1)-2) ცხადია, მშენებლობის შემფასებელთა კავშირის მიერ გამოცემულ მეთოდურ მითითებებს, რა საკითებსაც არ უნდა შეეხებოდეს ის, გააჩნია მხოლოდ სარეკომენდაციო ხასიათი. ის არ არის არც ნორმატიული და არც ინდივიდუალური სამართლებრივი აქტი, რადგან საქართველოს 2009 წლის 22 ოქტომბრის "ნორმატიული აქტების შესახებ" მე-2 მუხლის მე-3 და მე-4 ნაწილების თანახმად:
 
"3. ნორმატიული აქტი არის უფლებამოსილი სახელმწიფო ან ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოს (თანამდებობის პირის) მიერ საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესით მიღებული (გამოცემული) სამართლებრივი აქტი, რომელიც შეიცავს მისი მუდმივი ან დროებითი და მრავალჯერადი გამოყენების ქცევის ზოგად წესს.

4. ინდივიდუალური სამართლებრივი აქტი ერთჯერადია და უნდა შეესაბამებოდეს ნორმატიულ აქტს. ინდივიდუალური სამართლებრივი აქტი მიიღება (გამოიცემა) მხოლოდ ნორმატიული აქტის საფუძველზე და მის მიერ დადგენილ ფარგლებში".

შესაბამისად, თქვენ უფლებამოსილი ხართ თქვენივე შედგენილ მშენებლობის ხარჯთაღრიცხვის ლოკალურ ნაწილში ჩადებული მოგების/გეგმიური დაგროვების ოდენობა განსაზღვროს იმ ოდენობით, რაც მოგესურვებათ, იმ პირობით, თუ ამაზე დამკვეთი დაგთანხმდებათ.

მშენებლობის სექტორში მოქმედი კერძო კომპანიების ამ ნაწილში რეგულირება ზოგადად ჯერ იყო საქართველოს ურბანიზაციისა და მშენებლობის სამინისტროს ფუნქცია, ხოლო შემდეგ - ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტროს (ან მისი წინამორბედი ანალოგიური სამინისტროების) ფუნქცია, თუმცა ჩვენთვის უცნობია ამ საკითხის შესახებ მათ მიერ მიღებული რაიმე ნორმატიული დოკუმენტი.

კითხვა: შესაძლებელია თუ არა, რომ შპს-მ 1,5 კმ - 2 კმ მანძილზე საკუთარი დაცვის სამსახურით უზრუნველყოს ინკასაცია და თუ არაა შესაძლებელი, რატომ?

პასუხი: საქართველოს 1996 წლის 23 თებერვლის "კომერციული ბანკების საქმიანობის შესახებ" კანონის მე-20 მუხლის თანახმად საკასო-საინკასაციო მომსახურება განეკუთვნება საბანკო საქმიანობის სფეროს, ამიტომ შპს, რომელსაც საბანკო საქმიანობის ლიცენზია არ აქვს, ამ მომსახურებას ვერ განახორციელებს.

თუმცა, აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ თქვენს კონკრეტულ შემთხვევაში შესაძლოა ტერმინის "ინკასაციის" არასწორ გამოყენებასთან გვქონდეს საქმე. თუ თქვენ თქვენივე საკუთარი ფული საქმიანობის ერთი ადგილიდან გადაგაქვთ საქმიანობის მეორე ადგილას თქვენი ნდობით აღჭურვილი ფიზიკური პირის მეშვეობით, რომელსაც უსაფრთხოების მიზნით მხოლოდ აცილებს (იცავს) თქვენი სამსახურის თანამშრომელი (თანამშრომლები), ეს ინკასაცია არ არის. ამის აკრძალვა შეუძლებელია.