ააფ

მერაბ კაკულია - დაიბადა 1961 წლის 20 ივნისს.

1978 წელს დაამთავრა თბილისის 161-ე საშუალო სკოლა. იმავე წელს სწავლა განაგრძო ივ. ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ეკონომიკის ფაკულტეტზე ფინანსებისა და კრედიტის სპეციალობით. 1983-86 წლებში სწავლობდა მ. ლომონოსოვის სახელობის მოსკოვის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ასპირანტურაში. აქვე 1986 წელს დაიცვა საკანდიდატო დისერტაცია. 1987-89 წლებში ლექციებს კითხულობდა ივ. ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ეკონომიკის ფაკულტეტზე. 1989-90 წლებში იმყოფებოდა სტაჟირებაზე ავსტრიის ერთ-ერთ წამყვან კომერციულ ბანკში. 1991 წელს დაინიშნა ჯერ სააქციო-უნივერსალური ბანკის "იბერია-ბანკის" დირექტორთა საბჭოს თავმჯდომარედ, ხოლო შემდეგ საქართველოს სამრეწველო-სამშენებლო ბანკის გამგეობის თავმჯდომარის პირველ მოადგილედ. 1992-2005 წლებში მუშაობდა საქართველოს ეროვნულ ბანკში, ჯერ სავალუტო სამართველოს უფროსად, ხოლო 1993 წლიდან - ვიცე-პრეზიდენტად. 2002 წელს დაიცვა სადოქტორო დისერტაცია. 2005 წლიდან მუშაობს საქართველოს სტრატეგიისა და საერთაშორისო ურთიერთობების კვლევის ფონდის უფროს მკვლევარად. 2010 წლიდან საქართველოს საზოგადოებრივ საქმეთა ინსტიტუტის (GIPA) სრული პროფესორია. გამოქვეყნებული აქვს 40 სამეცნიერო შრომა.

- ბატონო მერაბ, უკანასკნელ წლებში ფულად-საკრედიტო და სავალუტო პოლიტიკის ძირითადი მიმართულებები, რომელსაც ყოველწლიურად ეროვნული ბანკი ადგენს და პარლამენტი ამტკიცებს, ნახევარგვერდიანი დოკუმენტებია და მათში რეალურად მხოლოდ ინფლაციის მიზნობრივი მაჩვენებელია ჩადებული. თუმცა, მიზნობრივი 6%-ის ნაცვლად, წლიური ინფლაცია შარშან დეკემბერში 11,2% და წელს იანვარში 12,3% იყო. ანუ ეროვნულმა ბანკმა ვერ შეასრულა მისი მთავარი ამოცანა - ფასების სტაბილურობის უზრუნველყოფა, რაც ინფლაციის ზომიერი და პროგნოზირებადი ტემპის არსებობას გულისხმობს. როგორც ჩანს, ეროვნულმა ბანკმა მის ხელთ არსებული ინსტრუმენტები სათანადოდ არ თუ ვერ გამოიყენა. ამ შემთხვევაში, ეროვნული ბანკის პასუხისმგებლობა რაში გამოიხატება?

- ეროვნული ბანკის მთავარი ამოცანა მართლაც არის ფასების სტაბილურობის შენარჩუნება. მაგრამ 2010 წელს ეროვნულმა ბანკმა ეს ვერ მოახერხა, რადგან სამომხმარებლო ფასების ზრდა უმთავრესად გარეშე ფაქტორებით, კერძოდ, მსოფლიო ბაზარზე სურსათის და მოგვიანებით უკვე საწვავზე ფასების განუხრელი ზრდით იყო გამოწვეული. შესაბამისად, საქართველოში ჯერ სურსათის, ხოლო შემდეგ, მიმდინარე წლის დასაწყისში უკვე საწვავის ფასებიც გაიზარდა. ეროვნულ ბანკს არ შეეძლო გარეშე ფაქტორის ზემოქმედებაზე გადამწყვეტი გავლენა მოეხდა, მით უმეტეს დროის შედარებით მოკლე შუალედში. თუმცა, მის ხელთ არსებული ინსტრუმენტები ამ გარეშე ფაქტორის ნაწილობრივ განეიტრალების საშუალებას იძლევა. როგორც წესი, ეს ხორციელდება ფულად-საკრედიტო პოლიტიკის გამკაცრებით, რაც იწვევს მიმოქცევაში ფულის მასის შეკუმშვას, შედეგად - ერთობლივი მოთხოვნის შემცირებას და საბოლოო ჯამში, ფასების ზრდის ტემპის შენელებას მაინც, თუ ზრდის შეჩერებას არა. უნდა აღინიშნოს ისიც, რომ საქართველოში ინფლაციური ტენდენციის გაღვივების მიზეზი მხოლოდ საერთაშორისო ბაზრებზე სურსათის გაძვირება არ იყო. მეორე მიზეზი გახლდათ ფართო ფულის მასის M2 და M3 აგრეგატების ზრდა, რამაც ხელი შეუწყო იმ გარეშე ფაქტორების მკვეთრად გამოვლინებას საქართველოში. ფულადი მასა ამ ტემპით რომ არ გაზრდილიყო, შესაძლოა ეროვნულ ბანკს გაადვილებოდა გარეშე ფაქტორების განეიტრალება მის ხელთ არსებული ინსტრუმენტებით. მაგრამ რაკი ეს ორი ფაქტორი ერთმანეთს გადაეხლართა, ტენდენცია კიდევ უფრო გაძლიერდა და დღემდე ვერ ხერხდება მისი კონტროლქვეშ მოქცევა.

- და მაინც, ბატონო მერაბ, რატომ ვერ გაანეიტრალა?

- ეროვნულმა ბანკმა მის ხელთ არსებული ინსტრუმენტების გამოყენება ჯერ კიდევ 2010 წლის ივნისიდან დაიწყო. ჯერ მონეტარული პოლიტიკის განაკვეთი გაზარდა, რაც საკმარისი არ აღმოჩნდა, ვინაიდან მასშტაბური დოლარიზაციის პირობებში ამ ინსტრუმენტის ეფექტიანობა მაინც და მაინც მაღალი არ არის. ამიტომ მოგვიანებით მან უფრო სერიოზულ ნაბიჯებს მიმართა, პირველ რიგში, ფულის მასის სტერილიზაციის ღონისძიებები გააძლიერა. კერძოდ, გაზარდა სადეპოზიტო სერტიფიკატების გამოშვება, მოგვიანებით კი ასწია მინიმალური სარეზერვო მოთხოვნების ნორმა, რითაც ფინანსური შუამავლობის დამუხრუჭებას შეეცადა.

- ეროვნულმა ბანკმა დაგვიანებით ხომ არ ჩართო თავისი ინსტრუმენტები?

- არა მგონია დაგვიანებით ჩაერთო. უბრალოდ, მან წინასწარ ჯეროვნად ვერ შეაფასა გარეშე ფაქტორის მასშტაბი და მისი შესაძლო გავლენა წლის დანარჩენ პერიოდში ფასების საერთო დონეზე საქართველოში.

- რატომ ვერ შეაფასა?

- ეს არა თუ საქართველოს ეროვნულმა ბანკმა, მასზე ბევრად ძლიერმა ცენტრალურმა ბანკებმაც კი ვერ შეძლეს და რაღა მაინც და მაინც საქართველოს ეროვნულ ბანკს სთხოვთ ასეთი გამჭრიახობისა და წინდახედულობის უმაღლესი დონის გამოვლენას?!

- ფულად-საკრედიტო და სავალუტო პოლიტიკის ბოლო ორი წლის დოკუმენტები ერთმანეთისგან მხოლოდ თარიღებით განსხვავდება, ტექსტი კი აბსოლუტურად ერთნაირია. ორივეში ვკითხულობთ: "სამომხმარებლო ფასების მოსალოდნელ დინამიკაზე მოქმედი რისკები ძირითადად არის ნავთობსა და საკვებზე მსოფლიო ფასების ცვლილება, გეოპოლიტიკური რისკების ცვლილება, რეგულირებადი ფასების ცვლილება, ინფლაციის იმპორტი ძირითადი სავაჭრო პარტნიორი ქვეყნებიდან და სხვა. ეროვნული ბანკის მონეტარული პოლიტიკა არ მოახდენს რეაგირებას გარეგანი ფაქტორების შედეგად ინფლაციის მიზნობრივი მაჩვენებლიდან დროებით გადახრისას, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც გადახრა იმდენად ძლიერია, რომ გავლენას ახდენს ინფლაციაზე მოქმედ ფუნდამენტურ ფაქტორებზე (ინფლაციის მოლოდინი, მშპ-ს პოტენციური დონიდან გადახრა)"...

- გეთანხმებით. ფულად-საკრედიტო და სავალუტო პოლიტიკის ძირითადი დოკუმენტის ფორმატი მართლაც არ იძლევა იმის საშუალებას, რომ სრულად იყოს წარმოჩენილი ინფლაციის რისკი ქვეყანაში და მისი შესაძლო განვითარების წინააღმდეგ ეროვნული ბანკის ხელთ არსებული ინსტრუმენტების გამოყენების მექანიზმი. ეს დოკუმენტები წლიდან წლამდე ერთმანეთს ძალიან ჰგავს, რადგან იქ მხოლოდ ისაა ჩაწერილი, თუ რა ფაქტორები შეიძლება მოქმედებდეს ინფლაციაზე ზოგადად და რამდენად ელის ეროვნული ბანკი ამ ფაქტორების გამოვლენას. ყველგანაა აღნიშნული გარეშე ფაქტორების შესაძლო ზემოქმედება, ხოლო როგორი იქნება შიდა ფაქტორების როლი, ან გარეშე ფაქტორის ზემოქმედების მასშტაბი, შესაბამისად არსებული ინსტრუმენტების ადექვატურობა აღნიშნული ფაქტორების ზემოქმედების წინააღმდეგ, - ეს დეტალები დოკუმენტში არ აისახება. ალბათ, საჭიროა ამ დოკუმენტის ფორმატის შეცვლა, კერძოდ მისი გაფართოება და დაკონკრეტება. წინააღმდეგ შემთხვევაში იგი ნაკლებ წარმოდგენას იძლევა იმაზე, თუ რა პროგნოზს აკეთებს ეროვნული ბანკი და რამდენად მზადაა მოვლენების ამა თუ იმ სცენარით განვითარებისათვის.

მოგეხსენებათ, ბოლო ორი წლის განმავლობაში მსოფლიო ბაზარზე სურსათისა და საწვავის ფასები ძალიან მერყევი იყო და ცხადია, ეს წარმოადგენდა გამოკვეთილ რისკს, რომელსაც შეეძლო საქართველოში ინფლაციის პროვოცირება მოეხდინა. ამიტომ გასაკვირი არ არის, რომ ორივე წელს ფულად-საკრედიტო და სავალუტო პოლიტიკის ძირითად მიმართულებებში ამ ფაქტორზე ასეთი აქცენტია გაკეთებული. კარგი იქნებოდა უფრო მკვეთრად წარმოჩენილიყო შიდა ფაქტორებიდან მომდინარე რისკები, რომლებიც ამ დოკუმენტში სათანადოდ შეფასებული არ არის.

- მონეტარული პოლიტიკის განაკვეთი, რომელიც ფულად-საკრედიტო პოლიტიკის ერთ-ერთი ინსტრუმენტია, თუ 2008 წელს 10-11-12% იყო, თანდათან შემცირდა და 2009 წლის ბოლოსა და 2010 წლის პირველ თვეებში უკვე 5% იყო. მერე ისევ ზრდისკენ წავიდა და დღეს 8%-ია. თუმცა, როგორც უკვე აღნიშნეთ, მაღალი დოლარიზაციის პირობებში ეს ინსტრუმენტი მაინც და მაინც ეფექტიანი არ არის...

- ეს ინსტრუმენტი სასიგნალო მაშხალას უფრო ჰგავს, ვიდრე საპროცენტო განაკვეთებზე ზემოქმედების ქმედით ბერკეტს.

- ვისთვის არის "სასიგნალო მაშხალა"?

- რა თქმა უნდა, კომერციული ბანკებისთვის. ეროვნული ბანკის სხვა ინსტრუმენტზე განაკვეთის დაწესების დროს საფუძვლად ეს განაკვეთია აღებული და ამდენად, მოსალოდნელ ინფლაციურ რისკებთან დაკავშირებით ბანკებისთვის შეიძლება მნიშვნელოვანი სიგნალი იყოს.

- ანუ ამას ინსტრუმენტს ვერ ვუწოდებთ?

- რაკი სიგნალის ფუნქციას მაინც ასრულებს, იგი უკვე ინსტრუმენტია, მაგრამ არა იმდენად მნიშვნელოვანი, როგორიცაა, მაგალითად, ამერიკის ფედერალური სარეზერვო სისტემის (შემოკლებით "ფედის") საბაზისო განაკვეთი, რომლის ცვლილება მყისიერად აისახება ბანკების საკრედიტო პოლიტიკასა და მათ საკრედიტო განაკვეთებზე. ჩვენს შემთხვევაში მონეტარული პოლიტიკის განაკვეთი ნაკლებად ეფექტიანია, პირველ რიგში იმიტომ, რომ ჩვენთან დოლარიზაციის დონე ძალიან მაღალია. როცა კრედიტების 75% დოლარებშია გაცემული, ამ ინსტრუმენტით საპროცენტო განაკვეთებზე მაინც და მაინც დიდ გავლენას ვერ მოახდენ. ზოგადად, ფულადი მეურნეობის მხოლოდ 25%-ია ლარში დენომინირებული. ბუნებრივია, რომ საბაზისო განაკვეთის ზემოქმედების მასშტაბი შეზღუდულია და ის ქმედითი ინსტრუმენტი ვერ იქნება. მაგრამ, ინფლაციური ტენდენციის გაღვივების დროს მას გარკვეული როლი შეუძლია ითამაშოს. როდესაც გასული წლის მეორე ნახევარში ეროვნულმა ბანკმა საბაზო განაკვეთი დროულად ასწია, მან ამით ბანკები გარკვეულწილად შეამზადა მოსალოდნელი სირთულეების მიმართ. მაგრამ ზოგადად კლიენტებში, მათ შორის მსხვილ კომპანიებშიც კი ამ გადაწყვეტილებას მაინც და მაინც დიდი ინტერესი არ გამოუწვევია. აი როდესაც "ფედის" განაკვეთი იწევს, არა თუ კომპანიებმა, არამედ განათლებული მოსახლეობის ფართო მასებმაც კი იციან, რას ნიშნავს ეს და ამას რა შეიძლება მოყვეს. ალბათ, ჩვენ ჯერ შორს ვართ ისეთი ინფრასტრუქტურისგან და მონეტარული გადაცემის ისეთი მექანიზმისგან, რომელიც ეკონომიკაში ამ ინსტრუმენტს უფრო მეტ როლს შესძენს.

- ეროვნული ბანკის მოკლევადიანი ინსტრუმენტია რეფინანსირების სესხები. მათი აუქციონისთვის მინიმალურ საპროცენტო განაკვეთს მონეტარული პოლიტიკის კომიტეტი აწესებს. რამდენად შეიძლება ინფლაციის ერთ-ერთი წყარო გახდეს რეფინანსირების სესხები, რომელთა მოცულობები, თითქმის წელიწადია, მნიშვნელოვნად გაიზარდა?

- საერთოდ, ამ სესხების გაცემის და ამ ინსტრუმენტის გამოყენების დიზაინი ისეთი უნდა იყოს, რომ ინფლაციას ხელი არ შეუწყოს. მისი მიზანია, კომერციული ბანკების ლიკვიდობის რეგულირება და ბანკთაშორისი ანგარიშსწორების შეუფერხებლობის უზრუნველყოფა. მაგრამ როგორც ამ მექანიზმის გამოყენების პრაქტიკა აჩვენებს, სამწუხაროდ, ასეთი კრედიტების პორტფელი საკმაოდ დიდია, არ მცირდება და დრო და დრო კიდევაც იზრდება, ამიტომ ეს ინფლაციის წყარო შეიძლება არ არის, მაგრამ ხელშემწყობი ფაქტორი კი უნდა იყოს. ამ ხაზით ეკონომიკაში 100-150 მლნ ლარი მუდმივად ტრიალებს. მე მაგალითად, ამდენს არ გავცემდი და ვეცდებოდი ასეთი კრედიტების რაოდენობა შემეზღუდა, თუ ანტიინფლაციურ პოლიტიკას ვატარებ.

- ასევე ფულად-საკრედიტო პოლიტიკის ინსტრუმენტია მინიმალური სარეზერვო მოთხოვნები. მონეტარული პოლიტიკის კომიტეტის გადაწყვეტილებით უცხოური ვალუტით მოზიდულ სახსრებზე სარეზერვო ნორმა ეტაპობრივად გაიზარდა და 5%-ის ნაცვლად, მიმდინარე წლის 20 იანვრიდან ჯერ 10% იყო, ხოლო 17 თებერვლიდან 15% გახდა. ამან ფულის მასა და შესაბამისად, ინფლაცია უნდა შეამციროს...

- ცივილიზებული ცენტრალური ბანკები ამ ინსტრუმენტს შედარებით იშვიათად მიმართავენ, მაშინ, როცა ინფლაციის კონტროლი სხვაგვარად ვერ ხერხდება. კარგია, რომ ეს ტრადიცია ნაწილობრივ საქართველოშიც დამკვიდრდა. ჩვენშიც მას ხშირად არ იყენებენ. მინიმალური რეზერვების განაკვეთის გაზრდა და თან საკმაოდ მკვეთრი (10 პროცენტული პუნქტით) მიანიშნებს იმას, რომ ეროვნული ბანკი ინფლაციურ ტრენდს იმდენად სერიოზულად მიიჩნევს, რომ მიზანშეწონილად თვლის ასეთი "რუტინული" მონეტარული ინსტრუმენტის გამოყენებას, მით უმეტეს, როცა ნათელია, რომ ამ ინსტრუმენტით სარგებლობა დაამუხრუჭებს ეკონომიკის დაკრედიტებას. თუმცა, ეს უმთავრესად დოლარებში დენომინირებული კრედიტებს ეხება. რაც შეეხება ლარში დაკრედიტებას, არ უნდა დაგვავიწყდეს ერთი გარემოება. კერძოდ, მსესხებლისთვის ინფლაციის პირობებში ლარის კრედიტის აღება ხელსაყრელია, მაგრამ ბანკებისთვის არა.

ზედაპირულად რომ შევხედოთ, დოლარში მოზიდულ სახსრებზე მკვეთრად გაზრდილი სარეზერვო ნორმების პირობებში, საკრედიტო რესურსი ლარში ბანკს უფრო იაფი უნდა დაუჯდეს, ვიდრე დოლარში და შესაბამისად, თითქოს მისთვის უმჯობესი უნდა იყოს კრედიტის ლარში გაცემა. მაგრამ მეორე მხრივ, ინფლაციური მოლოდინის ფონზე ლარში დენომინირებულ კრედიტებზე მოთხოვნის ზრდის გათვალისწინებით, იგი ლარში კრედიტსაც გააძვირებს. ანუ ბანკი კარგად უნდა დაფიქრდეს იმაზე, თუ რა მოცულობის კრედიტები შეუძლია გასცეს ლარში და ეს მისთვის ფინანსური თვალსაზრისით რამდენად მიზანშეწონილი იქნება. ამდენად, ჯერჯერობით ნაადრევია მტკიცება, რომ დოლარებში მოზიდულ სახსრებზე დარეზერვების ნორმის გაზრდა ლარის დაკრედიტებას აუცილებლად გაზრდის.

- ღია ბაზრის ოპერაციებით, ძირითადად, სადეპოზიტო სერტიფიკატებისა და სახაზინო ვალდებულებების აუქციონებით, ბაზრიდან ჭარბი ფულის ამოღება ხდება. სადეპოზიტო სერტიფიკატების ემისიის მოცულობა მართალია თანდათან იზრდება, მაგრამ მაინც, როგორც წესი, ორ-სამჯერ უფრო ნაკლებია, ვიდრე მოთხოვნა. იგივე ითქმის სახაზინო ვალდებულებებზე. ეროვნული ბანკი ამ ინსტრუმენტებს რატომ უფრო ინტენსიურად არ იყენებს?

- სახაზინო ვალდებულებების ემისია სახელმწიფო ბიუჯეტშია გაწერილი და ეროვნული ბანკი ამას ვერ შეცვლის. რაც შეეხება სადეპოზიტო სერთიფიკატებს, ეროვნულ ბანკსაც აქვს თავისი გეგმა-გრაფიკი, რომლითაც განსაზღვრულია, თუ რა მოცულობის სადეპოზიტო სერტიფიკატი უნდა გამოუშვას. მე მიმაჩნია, რომ მეტი უნდა გამოუშვას და ჯობდა უკვე წინა წლის მეორე ნახევარშივე გაცილებით მეტი გაეყიდა, ვიდრე გაყიდა, რათა ამით მეტი ფული ამოეღო მიმოქცევიდან. მეტ ფულს რომ გაანეიტრალებდა, გარეშე ფაქტორით გაძვირებული ფასი ბუნებრივად შემცირდებოდა. ანუ დავუშვათ, რომ ფულის მასა უცვლელია. მსოფლიო ბაზარზე ნედლეული და სურსათი გაძვირდა და ამიტომ ფასებმა საქართველოში აიწია. როცა ფულის მასა არ იზრდება, ეს დიდხანს ვერ გაგრძელდება. რაღაც მომენტში პროდუქციაზე მოთხოვნა მკვეთრად დაიკლებს. მაგრამ როდესაც ფულის მასა პარალელურად იზრდება, მაშინ უკვე ეს პროცესი გრძელდება და მეტ დინამიკას იძენს, რადგანაც მოთხოვნა არ მცირდება. ამდენად, თუ შენ ფულის მასას შეკუმშავ, მიწოდების შოკის გავლენასაც ამცირებ. ამიტომ როდესაც ცხადი გახდა, რომ მსოფლიო ბაზარზე ფასები ვერაფრით დასტაბილურდა და ამან ლამის უკვე გრძელვადიანი ტენდენციის სახე შეიძინა, საჭირო იყო ფულად-საკრედიტო პოლიტიკის იმთავითვე მკვეთრად გამკაცრება, პირველ რიგში სტერილიზაციის მექანიზმებით. ბუნებრივია, ეფექტი მეტი იქნებოდა, მთავრობასაც რომ შეემცირებინა ბიუჯეტის ხარჯები. ეროვნულ ბანკს ფულის მასა უფრო ადრე რომ შეეკუმშა და ფართო ფულის აგრეგატები (M2-ის და M3-ის) ზრდის ტემპები მკვეთრად დაეგდო, გარეშე ფაქტორის გავლენა შესაძლოა იმდენი არ ყოფილიყო. 2010 წელს ჩვენსა და სომხეთს შორის ინფლაციის სხვაობა იმან გამოიწვია, რომ სომხეთში, როგორც ჩანს, 2010 წელს მონეტარული ფონი შედარებით ხელსაყრელი იყო.

- ეროვნული ბანკის საერთაშორისო რეზერვებმა 2,4 მილიარდ დოლარს გადააჭარბა. ეროვნულ ბანკს 2010 წლის 24 ივნისიდან 2011 წლის დეკემბრის ჩათვლით სავალუტო აუქციონებზე ვალუტა არ გაუყიდია. მხოლოდ 2011-ის 18 იანვარსა და 1 თებერვალს გაყიდა ათ-ათი მილიონი დოლარი. ახლა ყიდვა დაიწყო...

- ეროვნულ ბანკს ვალუტა დიდი ხნის მანძილზე არ გაუყიდია. ბოლოს ორჯერ იანვარში გაყიდა და ერთხელაც თებერვლის დასაწყისში. ყიდვას რაც შეეხება, მარტში მან აუქციონზე მხოლოდ ერთხელ იყიდა ვალუტა. საერთოდ, თებერვლიდან სავალუტო ბაზარზე გარკვეული ძვრები მოხდა. მოთხოვნა-მიწოდების თანაფარდობა აშკარად შეიცვალა. ანუ დოლარის მიწოდება გაიზარდა და მოთხოვნა შემცირდა. ეროვნულ ბანკში მიაჩნიათ, რომ თებერვალში მიწოდების ზრდას ხელი შეუწყო ტურიზმიდან (იგულისხმება ყველანაირი ტურიზმი, მათ შორის საქმიანიც) შემოსავლებმა (აქედან რამდენიმე ათეული მილიონი დოლარი შემოვიდა). გარდა ამისა, საქართველოს ბანკებში არარეზიდენტების ანგარიშებზე შემოდინებები გაიზარდა, რადგან ჩვენსა და უცხოეთს შორის საპროცენტო განაკვეთების დიდი სხვაობაა.

- ბატონო მერაბ, ამ ფაქტორების გავლენა ასეთი სერიოზულია?

- ალბათ, მიმდინარე კონიუნქტურისთვის მნიშვნელოვანი იყო. მაგრამ არა მგონია 7 თუ 8 თეთრით ლარი მარტო ამ ფაქტორებს გაემყარებინა. ზოგადად, ფასების მკვეთრის ზრდის ფონზე ლარზე მოთხოვნა იზრდება, ხოლო უცხოურ ვალუტაზე კლებულობს. გამოითქვა აგრეთვე ვარაუდი, რომ წინასწარი მონაცემებით ლარის ამჟამინდელი გამყარების ერთ-ერთი მიზეზი თებერვალში იმპორტის კლებაც იყო. ჯერ საგარეო ვაჭრობის თებერვლის მონაცემები არ გამოქვეყნებულა, ამდენად, ამ ფაქტორზე საუბარი ნაადრევია. ერთი კი ცხადია, რომ ეროვნული ბანკი ლარის გამყარების ტენდენციას ხელს არ უშლის, რადგან მიაჩნია, რომ გამყარება შესაძლებლობას მისცემს, გარეშე ფაქტორის ზემოქმედება კიდევ უფრო გაანეიტრალოს.

- რისი მიმანიშნებელია, ეროვნულმა ბანკმა ვალუტის შესყიდვა ისევ რომ დაიწყო?

- როგორც აღვნიშნე, სავალუტო აუქციონზე ეროვნულმა ბანკმა ვალუტა ამ თვეში ჯერ მხოლოდ ერთხელ შეისყიდა. მხოლოდ ამ ფაქტით მის საკურსო ტაქტიკაზე მსჯელობა ძნელია. თუმცა, შეიძლება ითქვას, რომ მან ეს პროცესი, ვგულისხმობ ლარის გამყარებას, რაღაც დონემდე მიუშვა და გასაკვირი არ არის, რომ გარკვეულ მომენტში სცადოს მისი შეჩერება.

- ანუ უკვე დოლარის გამყარებას უნდა ველოდოთ?

- თუ ბანკებში ბევრი დოლარია, მისი კურსი მაინც არ გაიზრდება! მე მგონი, აქ ეროვნულმა ბანკმა სავსებით კანონზომიერი ნაბიჯი გადადგა. ლარი საკმაოდ მნიშვნელოვნად გამყარდა (ერთი აშშ დოლარი 1,80 თეთრი ღირდა და 1,71-ზე ჩავიდა). ეს გამყარება რეალური ეფექტური გაცვლითი კურსის გამყარებას აჩქარებს, რაც იმის ინდიკატორია, რომ შეიძლება ეკონომიკის საგარეო სექტორში პრობლემები გაგვიჩნდეს. ჩვენთან ახლა ინფლაცია ისედაც მაღალია და კიდევ კურსს ვამყარებთ, ანუ ლარს რეალურ გამოსახულებაში კიდევ უფრო ვაძვირებთ. როდესაც რეალური ეფექტური გაცვლითი კურსი იზრდება, ეს ნიშნავს, რომ ექსპორტი გიძვირდება, იმპორტი გაიაფდება და ხელს უწყობ დისბალანსების გაღრმავებას. ზოგადად, ცენტრალური ბანკები ასეთ დროს ეროვნული ვალუტის გამყარებას ხელს არ უწყობენ.

- როგორ აისახება ინფლაციის დონეზე მთავრობის მიერ თითოეული ოჯახის დასახმარებლად 20 და 30 ლარიანი ვაუჩერების დარიგება?

- მოკლედ გეტყვით, ენერგო და მით უმეტეს, სასურსათო ვაუჩერების გაცემა ანტიინფლაციური პოლიტიკის კონტექსტში არ ჯდება.

- სოფლის მეურნეობის 150 მლნ ლარით დახმარება?

- ეს არის აბსოლუტურად სწორი რეაგირება არსებულ სიტუაციაზე, მაგრამ იგი გრძელვადიან პერსპექტივაზეა გათვლილი. კიდევ კარგი, მთავრობამ გააცნობიერა, რომ სოფლის მეურნეობა და სასურსათო პროდუქტების ძირითადი სახეობებით თვითუზრუნველყოფა საქართველოსთვის ძალიან მნიშვნელოვანი სტრატეგიული ამოცანაა. მაგრამ აგრარული სექტორის მხარდაჭერა შედეგებს, უკეთეს შემთხვევაში 2-3 წელიწადში გამოიღებს, ინფლაცია კი დღესვეა მისახედი. მოკლედ, ეს ნამდვილად სწორი გადაწყვეტილებაა, თუ აღნიშნული თანხების გამოყენების ადმინისტრირება იქნება რაციონალური, წინასწარ გააზრებული და არა სპონტანური (როგორც "იაფი კრედიტის" პროგრამის შემთხვევაში იყო), ეს აუცილებლად მოიტანს რაღაცა დადებით შედეგს; მაგრამ კიდევ ვიმეორებ, შედეგი რამდენიმე წლის შემდეგ იქნება: თუ სოფლის მეურნეობის მხარდაჭერა უკვე გაზაფხულზე დაიწყება, მომავალ წელს იქნებ რაღაცა პატარა შვება ვიგრძნოთ.

- ეროვნული ბანკის განცხადებით, მონეტარული პოლიტიკის გამკაცრება რეალურ ეკონომიკაზე ჯერ სრულად არ ასახულა. თქვენი აზრით, როდის და რა დოზით აისახება?

- მე მიმაჩნია, რომ ეს პოლიტიკა შედეგებს უკვე იძლევა, რაც ფულადი აგრეგატების ზრდის ტემპების მკვეთრ დამუხრუჭებაში გამოიხატება. თუ M2-ის ზრდის ტემპი გასულ წელს დაახლოებით 28% და M3-ისა კი 35% იყო, ახლა უკვე გაცილებით ნაკლებია. ამ მაჩვენებლებში ჩანს, რომ ინფლაციის მონეტარული ფაქტორი უკვე საგრძნობლად განეიტრალდა. სამაგიეროდ, ეგზოგენური ფაქტორი კიდევ უფრო გამწვავდა და სურსათის გაძვირებას კიდევ საწვავის ფასების ზრდაც დაემატა. ყოველ შემთხვევაში, ეროვნულ ბანკს მონეტარული პოლიტიკა რომ არ გაემკაცრებინა, გარეშე ფაქტორისგან უფრო მეტი უარყოფითი ეფექტი გვექნებოდა.

- ბატონო მერაბ, თქვენი აზრით, ინფლაციური პიკი გადავიარეთ თუ ჯერ არა?

- ჩემი აზრით, პიკი ჯერ არ გადაგვივლია. ღმერთმა ქნას, რომ სწრაფად გადავიაროთ, მაგრამ გარეშე ფაქტორის ზემოქმედებას ჯერ ბოლო არ უჩანს.

- როგორია თქვენი პროგნოზი?

- ხომ ხედავთ, რომ ძალიან ცნობილი ეკონომისტების და პოლიტოლოგების პროგნოზებიც კი არ მართლდება! მსოფლიო იმდენად გლობალიზებულია, რომ ვერ გაითვალისწინებ ყველა ფაქტორს, რომელმაც მსოფლიო ეკონომიკაზე შეიძლება გავლენა მოახდინოს. 6 თვის წინათ ჩემთვის რომ ეთქვათ, კადაფი შეირყეოდა და ასეთ მდგომარეობაში ჩავარდებოდა, არ დავიჯერებდი. ასე რომ, ძნელი სათქმელია მომავალში რა მოხდება და კიდევ სად რა იფეთქებს!

ესაუბრა დალი ჩიკვაიძე